Wyrok NSA z dnia 15 września 2011 r., sygn. II GSK 814/10

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący Sędzia NSA Hanna Kamińska Sędzia NSA Andrzej Kuba (spr.) Sędzia del. WSA Wojciech Kręcisz Protokolant Julia Kubasik po rozpoznaniu w dniu 15 września 2011 r. na rozprawie w Izbie Gospodarczej skargi kasacyjnej M. M. - [...] od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 8 grudnia 2009 r. sygn. akt VI SA/Wa 939/09 w sprawie ze skargi M. M. - [..] na decyzję Urzędu Patentowego Rzeczypospolitej Polskiej z dnia [..] stycznia 2009 r. nr [..] w przedmiocie unieważnienia prawa ochronnego na znak towarowy oddala skargę kasacyjną

Uzasadnienie

Zaskarżonym wyrokiem z dnia 8 grudnia 2009 r., sygn. akt VI SA/Wa 939/09 Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie oddalił skargę M. M. Zakłady Chemiczne [..] P.P. z siedzibą w P. w przedmiocie unieważnienia prawa ochronnego udzielonego na znak towarowy [..] na rzecz M. M. Zakłady Chemiczne [..] P.P. z P.

Sąd I instancji orzekł w następującym stanie sprawy. Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej decyzją z dnia [..] stycznia 2009 r., nr [..] na skutek sprzeciwu firmy [..] z siedzibą w N. J. unieważnił prawo ochronne udzielone na znak towarowy [..] o numerze [..] na rzecz M. M. Zakłady Chemiczne [..] P.P. z Poznania oraz przyznał firmie [..] z siedzibą w N. J. od M. M. Zakłady Chemiczne [..] P.P. z P. kwotę [..] zł tytułem zwrotu kosztów postępowania w sprawie. W uzasadnieniu decyzji organ wskazał, że w dniu [..] kwietnia 2007 r. do Urzędu Patentowego wpłynął sprzeciw firmy [..] z siedzibą w N. J. wobec decyzji Urzędu z dnia [..] marca 2006 r. o udzieleniu prawa ochronnego na znak towarowy [..] o numerze [..] na rzecz M. M. Zakłady Chemiczne [..] P.P. z P. do oznaczenia towarów zawartych w klasie [..], tj.[..]. Sprzeciwiający zarzucił, że przedmiotowe prawo ochronne wydane zostało z naruszeniem art. 131 ust. 2 pkt 1 oraz art. 132 ust. 2 pkt 2 ustawy - Prawo własności przemysłowej. Wskazał, że uprawniony jest do kilku znaków towarowych [..], które służą do oznaczenia towarów w klasie [..] i klasie [..]. Jest firmą z ogromnymi tradycjami w produkcji kosmetyków i środków czystości domowej. W Polsce funkcjonuje od 1992 r., a środki czyszczące oznacza znakiem towarowym [..] już od 1947 r. Jego zdaniem, znak towarowy [..] cieszy się ogromną renomą w Polsce i na świecie. Rejestracja spornego znaku [..] jest działaniem mającym na celu wykorzystanie tej renomy i prowadzi do rozwodnienia znaku renomowanego. Odnosząc się do podobieństwa przeciwstawionych znaków towarowych, sprzeciwiający wskazał na jednorodzajowość towarów, dla których znaki są przeznaczone. Istnieje możliwość pomylenia znaków, tym bardziej że znak sporny zawiera się w znakach przeciwstawionych, a poza tym znak [..] jest dobrze znany. Na rozprawie w dniu 26 czerwca 2008 r. sprzeciwiający rozszerzył podstawę prawą sprzeciwu, wskazując na art. 132 ust. 2 pkt 3 Prawa własności przemysłowej oraz podał argumentację prawną i dowody na okoliczność renomy znaków [..]. Natomiast uprawniony do znaku [..] zakwestionował twierdzenie o lokalnym używaniu spornego znaku towarowego, jego zdaniem ocena zdolności ochronnej spornego znaku winna uwzględniać sytuację faktyczną i prawną istniejącą w Polsce. Dlatego też informacje o działalności sprzeciwiającego poza granicami kraju należy uznać za nieistotne. Jednocześnie uprawniony podniósł, że używa znak [..] od roku 1984, więc przed zgłoszeniem ochronnym w P. znaków [..] które nastąpiło w 1994 r. Z uwagi na ograniczony okres archiwizacji dysponuje dowodami używania znaku [...] od 1992 r. Uprawniony wskazał na zastosowanie w niniejszej sprawie art. 6 quinquies C. 1 Konwencji Paryskiej, zgodnie z którym "przy ocenie, czy znak może być ochronny, należy uwzględnić wszystkie okoliczności faktyczne, a zwłaszcza okres używania znaku". Na okoliczność używania spornego znaku towarowego dołączono materiał dowodowy. Sprzeciwiający w piśmie z dnia [..] października 2008 r. wskazał, które znaki towarowe przeciwstawia w niniejszej sprawie i podkreślił, że tworzą one rodzinę znaków towarowych, w których element [..] pełni rolę dominującą. Sprzeciwiający zaznaczył, że znak towarowy [..] może sugerować, że jest jedynym z serii znaków sprzeciwiającego. Poza tym uprawniony zgłosił już znak towarowy [..] w 1992 r. i Urząd Patentowy RP decyzją z 13 maja 1996 r. odmówił udzielenia temu znakowi ochrony. Organ odwoławczy po rozważeniu stanowiska stron uznał, że sprzeciw firmy amerykańskiej jest częściowo zasadny. Odrzucił podstawę unieważnienia z art. 132 ust. 2 pkt 3 i z art. 131 ust. 2 pkt 1 Prawa własności przemysłowej, natomiast stwierdził, że istnieje podstawa z art. 132 ust. 2 pkt 2 Prawa własności przemysłowej. Zdaniem organu, dla wypełnienia dyspozycji tego przepisu konieczne jest spełnienie łączne następujących przesłanek, tj. identyczności lub podobieństwa towarów, do oznaczenia których znaki są przeznaczone oraz identyczności lub podobieństwa znaków towarowych. Konsekwencją występującego podobieństwa towarów i znaków jest niebezpieczeństwo wprowadzenia w błąd odbiorców co do pochodzenia towarów lub usług oznaczonych tymi znakami. W pierwszej kolejności organ poddał analizie podobieństwo spornego znaku towarowego [..] do przeciwstawionego, słownego znaku towarowego [..] o numerze R-90389. W ocenie Urzędu Patentowego RP obydwa znaki przeznaczone są do oznaczenia niemal identycznych towarów. Towary oznaczone spornym znakiem mieszczą się bowiem w zakresie towarów znaku przeciwstawionego. Towary oznaczone spornym znakiem zostały zredagowane w sposób bardziej szczegółowy, niemniej np. "płyny do spryskiwania szyb" lub "środki do pielęgnacji samochodów" mieszczą się w pojęciu "środki myjące" lub "preparaty do czyszczenia" wskazane w wykazie towarów znaku towarowego [..]. Wszystkie towary znajdujące się w obydwu wykazach, należą do kategorii chemicznych produktów przeznaczonych do pielęgnacji ciała lub chemicznych środków stosowanych w gospodarstwie domowym (w tym przeznaczonych do utrzymywania samochodów w czystości). Towary oznaczone tymi znakami są więc adresowane do tych samych nabywców i zaspokajają te same potrzeby potencjalnych klientów. Miarodajny krąg odbiorców tych towarów nie jest ograniczony i obejmuje znaczną część konsumentów, albowiem towary te są towarami powszechnego użytku. W obu znakach towarowych, zdaniem organu, występuje również podobieństwo oznaczeń. Dominujące w nich elementy to elementy słowne. Natomiast kolor i stylistyka czcionki wyrazu [..] ma znaczenie drugorzędne przy ocenie podobieństwa znaków i nie mogą determinować przedmiotowego rozstrzygnięcia. W ocenie organu, obydwa znaki są do siebie bardzo podobne na płaszczyźnie fonetycznej. Znaki te - będąc elementem wypowiadających zdań - mogą stać się powodem pomyłek przy wyborze towarów, a istniejące różnice mogą ulec zatarciu. Wynika to z faktu, że znaki te różnią się jedynie pierwszą literą "a", która odgrywa jako przyimek samodzielną rolę w języku polskim oraz z faktu, że sporny znak zawiera się w znaku przeciwstawionym. Elementy słowne wykorzystane w obu znakach nie mogą być oceniane na płaszczyźnie znaczeniowej, gdyż są oznaczeniem fantazyjnym. Znak towarowy [..] może budzić skojarzenie z mitologicznym Ajaksem, pod warunkiem, że przeciętny odbiorca dysponuje wiedzą o tej postaci. Natomiast wyrazy fantazyjne (pozbawione znaczenia) łatwiej ulegają zniekształceniom w odbiorze werbalnym niż wyrazy mające takie znaczenie. Z kolei na płaszczyźnie wizualnej różnica jednej litery może okazać się niewystarczająca. Towary sąsiadujące ze sobą na półkach sklepowych powinny różnić się w sposób, który pozwalałby odróżnić je w sposób natychmiastowy i bez zastanowienia. Nie gwarantują tego oznaczenia [...] i [...], zwłaszcza że przeciętny odbiorca z uwagi na sposób reprezentowania towaru na półce sklepowej może nie dostrzegać całej etykiety, na której znaki towarowe są umieszczane. W ocenie organu, analizowanie przeciwstawionych oznaczeń według ich cech wspólnych dowodzi, że cechy te mogą prowadzić do pomylenia znaków, gdyż oznaczenia postrzegane jako całość mogą wywoływać wrażenie wspomnianego podobieństwa. Wyraźnie dostrzegalna bliskość przeciwstawionych znaków będzie zatem narażać na ryzyko wprowadzenia w błąd także osoby uważne, które w świetle orzecznictwa wyznaczają standardy przeciętnego konsumenta. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie oddalając skargę M. M. Zakłady Chemiczne [..] P.P. z siedzibą w P. wskazał, że podstawę materialnoprawną zaskarżonej decyzji stanowił przepis art. 132 ust. 2 pkt 2 Prawa własności przemysłowej. Zgodnie z tym przepisem nie udziela się prawa ochronnego na znak towarowy, jeżeli jest on identyczny lub podobny do znaku towarowego, na który udzielono prawo ochronne z wcześniejszym pierwszeństwem na rzecz innej osoby dla towarów identycznych lub podobnych, jeżeli zachodzi ryzyko wprowadzenia odbiorców w błąd, które obejmuje w szczególności ryzyko skojarzenia znaku ze znakiem wcześniejszym. W ocenie Sądu pierwsze instancji, organ przeprowadził wszechstronnie i wnikliwe postępowanie dowodowe w celu ustalenia przesłanek, warunkujących zaistnienie podstawy do unieważnienia prawa ochronnego do spornego znaku towarowego w myśl powyższego przepisu. Sąd w całości podzielił stanowisko organu co do podobieństwa towarów i oznaczeń w obu przeciwstawionych sobie znakach towarowych. Zdaniem Sądu, Urząd Patentowy RP wyczerpująco wyjaśnił w zaskarżonej decyzji motywy unieważnienia prawa ochronnego znaku [..], w tym również odniósł się do okoliczności używania tego znaku. Sąd podkreślił, że decyzja zapadła po przeprowadzeniu postępowania spornego, do którego znajdują zastosowanie przepisy k.p.a. z dwoma ograniczeniami: 1) w sprawach nieuregulowanych w Prawie własności przemysłowej; 2) przepisy k.p.a. stosuje się odpowiednio. Sąd zaakceptował, że specyfika postępowania spornego, wprowadzająca element kontradyktoryjności ogranicza rolę organu w pozyskiwaniu dowodów. To strony w tym postępowaniu winny wykazać aktywność w przedstawieniu dowodów. Skarżąca zaś przedstawiła dowody, świadczące o używaniu znaku począwszy od 1992 r., natomiast na poprzedni okres złożyła tylko oświadczenie. W ocenie Sądu, organ prawidłowo uznał, że brak jest podstaw do oddalenia wniosku o unieważnienie spornego znaku towarowego. Sąd zaakcentował, że używanie znaku jest tylko jedną z okoliczności faktycznych, które bierze się pod uwagę przy ocenie, czy dany znak może być chroniony. W niniejszej sprawie rozmiary tego używania nie zostały dostatecznie udokumentowane przez stronę skarżącą. Odnosząc się do przesłanek z art. 132 ust. 2 pkt 2 Prawa własności przemysłowej Sąd wskazał, że przy dużym podobieństwie towarów i oznaczeń kwestia używania spornego znaku pozostaje bez wpływu na ocenę niniejszej kwestii. M. M. Zakłady Chemiczne [..] P.P. z siedzibą w P. złożył skargę kasacyjną, w której zaskarżył wyrok w całości. Zaskarżonemu orzeczeniu zarzucił naruszenie przepisu postępowania, które mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy, a mianowicie art. 145 § 1 pkt 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. - Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270 ze zm.) poprzez nieuwzględnienie skargi wniesionej przez M. M. Zakłady Chemiczne [..] P.P. z siedzibą w P. na decyzję Urzędu Patentowego RP z dnia [..] stycznia 2009 r., nr [..], pomimo tego, że decyzja ta narusza przepis prawa materialnego, a mianowicie art. 132 ust. 2 pkt 2 ustawy z dnia 30 czerwca 2000 r. - Prawo własności przemysłowej (Dz.U. z 2003 r. Nr 119, poz.1117 ze zm), a naruszenie to miało wpływ na wynik sprawy. W uzasadnieniu skargi kasacyjnej strona wnosząca skargę wskazała, że nawet jeśli jak ocenił Sąd pierwszej instancji oświadczenie uprawnionego o używaniu znaku w latach 1984-1991 nie jest wiarygodne i nie ma mocy dowodowej, pozostaje udokumentowany przez skarżącego okres rzeczywistego używania znaku [..] w latach 1992 do 1994, to jest w okresie poprzedzającym zgłoszenie najstarszego z rodziny znaków towarowych [..] do ochrony w Urzędzie Patentowym RP. W ocenie kasatora, skoro wcześniejsze używanie znaku może stanowić przeszkodę rejestracji znaku konkurenta, który zgłosił go do ochrony później, tym bardziej należy utrzymać rejestrację znaku, który był używany wcześniej w obrocie gospodarczym, a następnie został zgłoszony do ochrony. Kasator odnosząc się do kwestii ryzyka wprowadzenia w błąd odbiorców, o których mowa w art. 132 ust 2 pkt 2 ustawy Prawo własności przemysłowej wskazał, że w jego ocenie należy je wykluczyć, albowiem znak towarowy [..] obecny był na rynku od 1984 r., a co najmniej od 1992 r., a zatem kilka lat wcześniej, niż przeciwstawiony mu znak towarowy [..] został zgłoszony do ochrony. W odpowiedzi na skargę uczestnik postępowania [..],wniósł o oddalenie skargi kasacyjnej.