Postanowienie NSA z dnia 22 marca 2010 r., sygn. II FZ 49/10

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący : Antoni Hanusz (spr.) po rozpoznaniu w dniu 22 marca 2010 r. na posiedzeniu niejawnym w Izbie Finansowej zażalenia Zakładów G. "D." Spółka Akcyjna od postanowienia Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 3 grudnia 2009 r. sygn. akt VIII SA/Wa 550/09 w zakresie odmowy przyznania prawa pomocy w zakresie częściowym w sprawie ze skargi Zakładów G. "D." Spółka Akcyjna na decyzję Dyrektora Izby Skarbowej w W. z dnia 29 maja 2009 r. nr [...] w przedmiocie podatku dochodowego od osób prawnych za 2003 r. postanawia: uchylić zaskarżone postanowienie i przekazać sprawę do ponownego rozpoznania przez Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie.

Uzasadnienie

II FZ 49/10

Uzasadnienie

Zaskarżonym postanowieniem z dnia 3 grudnia 2009 roku Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w sprawie o sygnaturze akt VIII SA/Wa 550/09, działając na podstawie art. 246 § 2 pkt 2 ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1290) dalej u.p.p.s.a., odmówił przyznania "D" Spółka Akcyjna prawa pomocy w zakresie częściowym obejmującym zwolnienie od kosztów sądowych w sprawie ze skargi na decyzję Dyrektora Izby Skarbowej z dnia 29 maja 2009 roku w przedmiocie określenia zobowiązania w podatku dochodowym od osób prawnych za 2003 rok. Sąd przedstawiając stan sporawy wskazał, że pismem z dnia 17 sierpnia 2009 roku "D" Spółka Akcyjna złożyła wniosek o przyznanie prawa pomocy w zakresie zwolnienia od kosztów sądowych tj. zwolnienia od wpisu sądowego w wysokości 83.590,00 zł. Spółka wyjaśniła, że jej rachunek bankowy jest zajęty przez Urząd Skarbowy i poza wypłatami wynagrodzeń nie może dysponować środkami pieniężnymi zgromadzonymi na rachunku bankowym, w tym nie jest w stanie uiścić wpisu sądowego, co jej zdaniem wniosek o przyznanie prawa pomocy czyni zasadnym. Do wniosku dołączono kopie: bilansu za 2008 r., zawiadomienia o zajęciu rachunku bankowego, tytułu wykonawczego, wyciągów z rachunku bankowego (saldo początkowe na dzień 31.07.09 r. - 0 zł, na dzień 12.08.09 r. - 131.802,50 zł) oraz urzędowy formularz PPPr. Strata za ostatni rok obrotowy wyniosła 3.621.177,05 zł. Ponadto z załączonego formularza wynika, że wysokość kapitału zakładowego spółki wynosi 13.000.000 zł, wartość środków trwałych według bilansu za ostatni rok wynosi 64.045.895,49 zł, zaś stan konta na rachunku bankowym na dzień złożenia wniosku wynosił 219.005,21 zł. W wykonaniu wezwania skarżąca pismem z dnia 24 września 2009 r. podała dodatkowe informacje dotyczące jej sytuacji materialnej. Wskazała, że nie reguluje wszystkich zobowiązań krótkoterminowych. Spółka posiada przeterminowane zobowiązania krótkoterminowe wraz z odsetkami: z tytułu opłat za wieczyste użytkowanie gruntów w kwocie 6.400.000 zł oraz wobec urzędu skarbowego z tytułu podatku dochodowego od osób prawnych w kwocie 14.000.000 zł. Skarżąca wyjaśniła, ze zarząd spółki mógłby zbyć na poczet należności podatkowych majątek trwały pod warunkiem, że uzyska zgodę Rady Nadzorczej oraz Ministerstwa Skarbu jako właściciela spółki. Do pisma załączono wykaz środków trwałych o wartości netto 62.528.881,15 zł oraz zeznanie podatkowe CIT-8 za 2008 r., z którego wynika, że z powodu straty wysokość podatku dochodowego od osób prawnych wyniosła 0 zł. W odpowiedzi na kolejne wezwanie Sądu pełnomocnik spółki pismem z dnia 28 października 2009 r. wyjaśnił, że spółka stara się w miarę możliwości regulować swoje najpilniejsze bieżące zobowiązania z uzyskiwanych przychodów z działalności poligraficznej oraz z najmu nieruchomości, jednak zobowiązania przewyższają wartość przychodów. Możliwości finansowe spółki ogranicza zajęcie rachunku bankowego do kwoty 90 tys. zł miesięcznie, zaś pozostałe wolne środki służą podtrzymaniu najbardziej podstawowych funkcji przedsiębiorstwa, tj. jego zdolności produkcyjnych (koszty materiałów dla zleceń, energii i płac). Spółka wyjaśniła, iż wskazany przez nią rachunek bankowy jest jej jedynym rachunkiem bankowym. Ponadto w związku z trudną sytuacją finansową spółka wdraża program naprawczy, realizuje restrukturyzację zatrudnienia, co generuje dodatkowe koszty z tytułu odpraw dla zwalnianych pracowników. Poinformowała, że rachunek zysków i strat skarżącej na dzień 30 września 2009 roku zamyka się stratą w kwocie 1.997.962,60 zł. Następnie pismem z dnia 20 listopada 2009 r. pełnomocnik skarżącej nadesłał wyciągi bankowe skarżącej za miesiące sierpień, wrzesień, październik 2009 r., z których wynika, że spółka na koniec poszczególnych miesięcy posiadała następujące salda końcowe: sierpień - 331.465,60 zł, wrzesień - 29.746,31 zł, październik - 27.662,61 zł. Sąd doszedł do przekonania, że skarżąca nie wykazała istnienia przesłanek uzasadniających przyznanie skarżącej prawa pomocy we wnioskowanym zakresie. Skarżąca nie wykazała, że nie ma dostatecznych środków na uiszczenie kosztów sądowych. Wyjaśnił, że w postępowaniu w przedmiocie przyznania prawa pomocy należy wykazać rzeczywistą sytuację majątkową strony, z uwzględnieniem zarówno wydatków, jak i dochodów, która poddana ocenie Sądu może być przyczyną przyznania stronie prawa pomocy. Z treści natomiast złożonego formularza o przyznanie prawa pomocy oraz z nadesłanych dokumentów wynikało wedle oceny Sądu, że skarżąca posiada znaczny majątek trwały oraz środki na rachunku bankowym, którymi może dysponować. Skarżąca ma również pewną swobodę w dysponowaniu znacznymi przychodami poprzez decyzje o sposobie wydatkowania tych sum, ponadto może tworzyć kapitały: zapasowy, czy rezerwowy w celu pokrycia kosztów postępowania sądowego, zwłaszcza mając na względzie fakt, że postępowanie podatkowe trwa już jakiś czas. W świetle tych danych uprawniona była jak wskazał Sąd teza, iż skarżąca miała możliwość zabezpieczenia odpowiednich kwot na pokrycie kosztów prowadzonego przez siebie postępowania sądowego, w tym na opłacenie wpisu od skargi. Podniesiono również w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia, że pełnomocnik skarżącej przedstawił szereg dokumentów, z których jednak nie wynikało, by skarżąca nie była w stanie uiścić wpisu. W ocenie Sądu skarżąca nie wykazała wobec tego skutecznie braku możliwości poniesienia kosztów postępowania w oparciu o wszystkie dostępne jej źródła finansowania, w ramach złożonego wniosku, który nie zezwalał na przyjęcie tezy o braku dostatecznych środków finansowych po stronie Spółki jako osoby prawnej. W zażaleniu na powyższe postanowienie skarżąca spółka wniosła o jego uchylenie oraz o przyznanie prawa pomocy w zakresie częściowym obejmującym zwolnienie z obowiązku uiszczenia kosztów sądowych. Zaskarżonemu postanowieniu zarzucono naruszenie art. 246 § 2 pkt 2 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 roku Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. Nr 153, poz. 1270) dalej u.p.p.s.a. Do naruszenia tego dojść miało poprzez uznanie, że nie zostały spełnione przesłanki do zwolnienia wnioskodawcy od kosztów sądowych i odmowę udzielenia tego zwolnienia w jakiejkolwiek części. Naczelny Sąd Administracyjny zważył, co następuje. Zażalenie jest uzasadnione, a zatem zaskarżone postępowanie należało uchylić, a sprawę przekazać do ponownego rozpoznania Wojewódzkiemu Sądowi Administracyjnemu w Warszawie. W myśl art. 246 § 2 pkt 2 ustawy Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, osobie prawnej prawo pomocy w zakresie częściowym może być przyznane, jeżeli wykaże, że nie ma dostatecznych środków na poniesienie pełnych kosztów postępowania, to jest opłat sądowych. Wykazanie okoliczności uzasadniających przyznanie prawa pomocy, z punktu widzenia treści art. 246 § 1 u.p.p.s.a. należy do obowiązku podmiotu ubiegającego się o przyznanie tego prawa. Strona ma zatem obowiązek wykazania, że nie ma adekwatnych środków na poniesienie kosztów postępowania. Sąd natomiast rozpoznając wniosek zobowiązany jest wskazać z jakich względów uznał, że żądanie strony zasługuje bądź nie zasługuje na uwzględnienie. Rozpoznając wniosek o przyznanie prawa pomocy należy bowiem z jednej strony uwzględnić wysokość kosztów postępowania, jakie strona musi ponieść, a z drugiej jej sytuację finansową, na którą składają się przede wszystkim uzyskiwane przez stronę dochody. Analiza akt sprawy, treść zażalenia oraz uzasadnienie zaskarżonego postanowienia prowadzą do przekonania, że Sąd niewystarczająco wyjaśnił z jakich względów uznał, że skarżąca spółka nie zasługuje na zwolnienie od obowiązku uiszczenia wpisu od skargi w kwocie 83.590,00 złotych. Uzasadnienie zaskarżonego postanowienia nie spełnia tym samym wymogów przewidzianych w art. 141 § 4 u.p.p.s.a., który w związku z art. 166 tej ustawy, należy stosować także i do postanowień. Wskazane powyżej uchybienie Sądu nie daje tym samym gwarancji rzetelności Sądu pierwszej instancji przy rozpoznawaniu wniosku spółki o przyznanie jej prawa pomocy. Innymi słowy w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia zabrakło analizy, z której wynikałoby, że tak jak przyjął Sąd, skarżąca faktycznie, a nie potencjalnie, posiada środki pieniężne lub też możliwość ich zdobycia na przykład poprzez sprzedaż określonego majątku, które pozwolą jej na uiszczenie żądanego wpisu. Sąd w uzasadnieniu postanowienia jedynie ogólnikowo, mało precyzyjnie i bez odniesienia się do konkretnych okoliczności rozpoznawanej sprawy wskazał na str. 4 postanowienia, podnosząc że skarżąca spółka nie wykazała, że skarżąca spółka nie wykazała istnienia przesłanek uzasadniających przyznanie skarżącej prawa pomocy we wnioskowanym zakresie. Również na stronie 5 uzasadnienia znaleźć można nieprecyzyjne sformułowanie, że pełnomocnik skarżącej przedstawił szereg dokumentów, z których w ocenie Sądu miałoby wynikać, że nie spełniono przesłanek przyznania prawa pomocy. Sąd nie wskazał już jakiego rodzaju były to dokumenty, co przedstawiała ich treść oraz jaki był ich związek z możliwością zrealizowania przez spółkę obowiązku uiszczenia wpisu od skargi w kwocie 83.590,00 zł. Sąd pominął także w swych rozważaniach podnoszoną przez stronę istotną z punktu widzenia rozstrzygnięcia toczącego się postępowania z wniosku o przyznanie spółce prawa pomocy okoliczność, że skarżąca spółka jest spółką Skarbu Państwa, a zatem pozbawiona jest pełnej swobody w rozporządzaniu należącym do niej mieniem. Po drugie uszło uwadze Sądu, że rachunek spółki został zajęty do kwoty 90.000,00 złotych miesięcznie. Po trzecie zaskarżone postanowienie nie zawiera analizy znajdujących się w aktach sprawy, a nadesłanych przecież na wezwanie Sądu, wyciągów z operacji rachunku bankowego spółki w miesiącach sierpniu, wrześniu i październiku 2009 roku. Wreszcie Sąd nie porównał niebagatelnej kwoty należnego w rozpoznawanej sprawie wpisu w wysokości 83.590,00 złotych z wpływami spółki oraz dokonywanymi przez nią rozliczeniami uwidocznionymi w historii rachunku, w tym choćby z wysokością wypłacanych co miesiąc wynagrodzeń pracownikom spółki. Analiza tych wszystkich okoliczności pozwoli dopiero, w ocenie Naczelnego Sądu Administracyjnego, stwierdzić, czy skarżąca spółka jest w stanie uiścić należy w rozpoznawanej sprawie wpis, czy też zasadne jest przyznanie jej prawa pomocy, gdyż nie dysponuje dostatecznymi środkami na poniesienie pełnych kosztów postępowania, na które składa się przede wszystkim wpis od skargi w wysokości 83.590,00 złotych. Kierując się powyżej wskazanymi regułami należy zatem stwierdzić, iż Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie przedwcześnie zajął stanowisko w kwestii nieprzyznania spółce prawa pomocy we wnioskowanym zakresie. Powyższe uwagi Sąd ten powinien uwzględnić ponownie rozpoznając sprawę.