Wyrok NSA z dnia 16 listopada 1999 r., sygn. II SA/Ka 466/98

Kwestia przesiedleń na tereny Besarabii i Bukowiny dotyczy złożonych zagadnień tak natury faktycznej, jak i prawnej, które muszą być rozważone na podstawie wszechstronnie zbadanych i ustalonych faktów. Wymaga tego również wzgląd na potrzebę sprawiedliwej oceny przesiedleń ludności polskiej ze Wschodnich Kresów na te tereny.

Jeśli się zaś weźmie pod uwagę, że przesiedleniami zarządzał okupant, można przyjąć, że przesiedlenia miały charakter polityczny, narodowościowy, a zatem że stanowiły represję w rozumieniu art. 4 ust. 1 pkt 3 lit. "b" ustawy z dnia 24 stycznia 1991 r. o kombatantach oraz niektórych osobach będących ofiarami represji wojennych i okresu powojennego /t.j. Dz.U. 1997 nr 142 poz. 950 ze zm./. Poglądu tego nie zmienia fakt, że jednym z celów przesiedleń było umieszczenie na tych terenach ludności polskiej po opuszczeniu przez ludność rumuńską.

Naczelny Sąd Administracyjny po rozpoznaniu sprawy ze skargi Tadeusza P. na decyzję Kierownika Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych w Warszawie z dnia 11 lutego 1998 r. (...) w przedmiocie odmowy przyznania uprawnień Kombatanckich - uchyla zaskarżoną, decyzję; (...).

UZASADNIENIE

Po rozparzeniu wniosku Tadeusza P. o przyznanie uprawnień kombatanckich z tytułu przebywania na przymusowej deportacji w ZSRR /na terenie Mołdawii/ w okresie od 17 stycznia 1941 r. do 1 września 1943 r., Kierownik Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych decyzja z dnia 10 grudnia 1996 r. (...) na podstawie art. 22 ust. 1 w związku z art. 24 ust. 1 ustawy z dnia 24 stycznia 1991 r. o kombatantach oraz niektórych osobach będących ofiarami represji wojennych i okresu powojennego /Dz.U. nr 17 poz. 75 ze zm./ odmówił przyznania uprawnień z tego tytułu.

W uzasadnieniu organ stwierdził, te pobyt na deportacji w Besarabii wymaga szczególnego udokumentowania, bowiem Besarabia nie była terenem dokąd ludność polska ze Wschodnich Kresów Polski była deportowana. Besarabia włączona została do Republiki Ukrainy, a w związku z tym zaczęły się ruchy migracyjne ludności. Z Besarabii przesiedlano na obszary III Rzeszy Niemieckiej ludność pochodzenia niemieckiego, zaś Rumuni opuścili Besarabię przenosząc się do swego kraju bądź też zostali deportowani w głąb ZSRR. Dla objęcia opustoszałych gospodarstw rolnych przesiedlano tam ludność polską; Wiele rodzin wyjeżdżało na tereny Besarabii dobrowolnie, ochotniczo, były to bowiem przesiedlenia w obrębie tej samej Republiki. Przesiedlani zabierali ze sobą, inwentarz żywy, znaczne ilości żywności i innego dobytku, gdyż dostawali 1 wagon kolejowy na 2 rodziny. Zupełnie inne przyczyny legły u podstaw deportacji ludności polskiej ze Wschodnich Kresów w odległe regiony ZSRR. Celem tej deportacji było uniemożliwienie kontaktów z pozostałą ludnością, deportowani byli osiedlani w surowym klimacie, słabo bądź w ogóle nie zurbanizowanym, w zupełnie innych warunkach przebiega deportacja. W ocenie organu wnioskodawca nie udowodnił ani samego faktu deportacji, ani jej przyczyny. Dołączone do wniosku oświadczenia Anieli Sz. i Teodozji D. potwierdzają jedynie fakt pobytu wnioskodawcy w miejscowości Kaprale. Z kolei kserokopie zaświadczeń Polsko - Radzieckiej Komisji Mieszanej do Spraw Ewakuacji Osób Narodowości Polskiej i Żydowskiej potwierdzają tylko przyjazd tych osób do Polski. Organ zauważył, że do Polski po II wojnie światowej przyjeżdżało wiele osób legitymujących się takimi zaświadczeniami /m.in. obywatele ZSRR z jego granic do 1 września 1939 r. narodowości polskiej/, którzy nie przebywali tam na deportacji, a po prostu mieszkali.