Wyrok NSA z dnia 21 czerwca 1982 r., sygn. II SA 699/82

1. Gdy zmiana nazwiska nie jest nieodłączną konsekwencją pochodzenia dziecka, organy administracji nie mogą czynić przedmiotem swych dociekań i uzależniać załatwienia wniosku strony od ustalenia ojcostwa, to jest od rozstrzygnięcia kwestii regulowanych przepisami kodeksu rodzinnego i opiekuńczego.

2. Nadawanie nazwisk w trybie przepisów kodeksu rodzinnego i opiekuńczego wiąże się z istniejącymi układami stosunków rodzinnych i pokrewieństwa. Natomiast problematyka zmiany nazwiska została unormowana ustawą z dnia 15 listopada 1956 r. o zmianie imion i nazwisk /Dz.U. 1963 nr 59 poz. 328/ na zupełnie innej płaszczyźnie i na podstawie innych kryteriów.

3. Redakcja art. 2 wymienionej ustawy orientuje organy orzekające w sprawach zmiany imion i nazwisk na bezwzględną konieczność pozytywnego załatwienia wniosku w razie zaistnienia "ważnych względów", przy czym przemieszcza kryteria ocenne do sfery subiektywnego ich odbioru przez zainteresowanego zmianą nazwiska. Penetrowanie tak ważnego dla obywateli swoistego fragmentu ich osobowości wymaga okazywania przez organy administracji państwowej dużej kultury i taktu.

4. Niedopuszczalne jest sprowadzanie przez organy administracji nazwiska do funkcji ewidencyjnej, w oderwaniu od więzi rodowych, honoru i poczucia wartości wszystkiego tego, co jest pielęgnowane w odczuciach indywidualnych i w rodzinie.

5. Organy administracji powinny oceniać, czy w powstałej sytuacji wniosek o zmianę nazwiska spełnia warunek "ważnych względów" w rozumieniu art. 2 ust. 1 cytowanej ustawy, a ściślej - czy strona dostrzega w swoim uzasadnionym przekonaniu potrzebę zmiany nazwiska. Granicą rozważań organów administracji państwowej powinno być ustalenie istnienia /lub braku/ elementów oczywistej bezzasadności w motywach strony, na przykład cech kaprysu lub przekory.

6. Zgodnie z art. 6 ust. 1 cytowanej ustawy, w razie zaistnienia ważnych względów organy administracji państwowej obowiązane są zadośćuczynić żądaniom wnioskodawcy również w przypadkach zmiany nazwiska na dwuczłonowe. Argumentacja, że nazwiska dwuczłonowe są kłopotliwe dla administracji, jest przykładem praktyki arbitralnego decydowania o tym, czy i na jakie nazwisko organ administracji zechce zmienić dotychczasowe nazwisko strony.