W poprzednim odcinku cyklu dotyczącego emerytur i rent z tytułu ubezpieczenia lub zamieszkania w różnych krajach Unii Europejskiej omówiliśmy zasady ustalania prawa i wysokości tzw. nowych emerytur przyznawanych od 1 stycznia 2009 r. osobom urodzonym po 31 grudnia 1948 r. Od początku 2009 r. ZUS przyznaje i oblicza również emerytury pomostowe dla osób, które na przestrzeni swojej kariery zawodowej wykonywały zatrudnienie w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Takie świadczenia mogą uzyskać również osoby posiadające okresy ubezpieczenia lub zamieszkania w innych państwach członkowskich Unii Europejskiej, Europejskiego Obszaru Gospodarczego lub Szwajcarii, a także osoby zamieszkałe poza granicami Polski (m.in. w krajach Wspólnoty). Osoby te nie mogą jednak liczyć na to, że przy ustalaniu prawa do emerytury pomostowej ZUS zaliczy im zagraniczne okresy ubezpieczenia lub zamieszkania bądź też przebyte za granicą okresy pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.W niniejszym artykule zaprezentujemy warunki ustalania prawa i wysokości emerytur pomostowych dla osób posiadających zagraniczne okresy ubezpieczenia lub zamieszkania w innych krajach członkowskich Wspólnoty. Wskażemy również, gdzie powinny one zgłosić wniosek o taką emeryturę, a także omówimy skutki osiągania zagranicznego przychodu dla możliwości wypłaty świadczenia.1. Zagraniczne okresy ubezpieczenia a ustalanie prawa do emerytury pomostowejPytanieUrodziłem się w 1950 r. Udowodniłem 18 lat zatrudnienia w Polsce, w tym 16 lat w hutnictwie przy pracy wymienionej w załączniku nr 1 do ustawy o emeryturach pomostowych. Przez 7 lat pracowałem również we Włoszech. Na początku 2010 r. chciałbym wystąpić o przyznanie emerytury pomostowej. Czy ustalając prawo do tego świadczenia, ZUS zaliczy mi również okres ubezpieczenia we Włoszech?OdpowiedźZUS nie przyzna Panu emerytury pomostowej, gdyż do wymaganego 25-letniego stażu ubezpieczeniowego nie zaliczy włoskiego okresu zatrudnienia.UzasadnienieUstalając prawo do emerytury z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, ZUS stosuje zasadę sumowania okresów ubezpieczenia lub zamieszkania przebytych w różnych krajach członkowskich Wspólnoty, zgodnie z którą przy ustalaniu prawa i obliczaniu wysokości emerytur i rent przysługujących na podstawie ustawodawstwa jednego państwa członkowskiego uwzględniane są okresy ubezpieczenia (pracy) lub okresy zamieszkania (jeżeli regulacje prawne danego państwa przewidują nabywanie prawa do świadczeń z tytułu okresów zamieszkania) przebyte na terytorium każdego innego państwa członkowskiego. Zasada sumowania okresów ma jednak zastosowanie tylko do świadczeń z tytułu starości lub śmierci przewidzianych w tytule III rozdziału 3 rozporządzenia Rady (EWG) 1408/71. Za takie świadczenie nie jest zaś uznawana emerytura pomostowa, co oznacza, że wspomniana zasada nie znajduje zastosowania w odniesieniu do tego rodzaju świadczeń.Emeryturę pomostową może uzyskać pracownik, który spełnia łącznie następujące warunki:• urodził się po dniu 31 grudnia 1948 r.,• osiągnął wiek wynoszący co najmniej 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn,• udowodnił okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze wynoszący co najmniej 15 lat,• udowodnił okres składkowy i nieskładkowy, ustalony na zasadach określonych w art. 5-9 i art. 11 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS (tzw. ustawy emerytalnej), wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn,• przed dniem 1 stycznia 1999 r. wykonywał prace w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych lub w myśl art. 32 i art. 33 ustawy o emeryturach i rentach z FUS,• po dniu 31 grudnia 2008 r. wykonywał pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych, lub na dzień 1 stycznia 2009 r. udowodnił wymagany okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu tych przepisów,• nastąpiło z nim rozwiązanie stosunku pracy.Jednym z warunków uzyskania emerytury pomostowej jest więc udowodnienie stażu składkowego i nieskładkowego, wynoszącego co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn. Ustalając ten staż, ZUS uwzględnia:• okresy składkowe wymienione w art. 6 ustawy emerytalnej,• okresy nieskładkowe wymienione w art. 7 ustawy emerytalnej,• okresy ubezpieczenia za granicą, jeżeli stanowią tak umowy międzynarodowe (z wyłączeniem okresów ubezpieczenia lub zamieszkania w państwach członkowskich Unii Europejskiej, Europejskiego Obszaru Gospodarczego lub Szwajcarii).Oznacza to, że mając 18-letni okres zatrudnienia w Polsce oraz 7 lat pracy we Włoszech nie udowodnił Pan wymaganego do przyznania emerytury pomostowej stażu ubezpieczeniowego.2. Okresy zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze przebyte w innych krajach członkowskich UniiPytanieUdowodniłem 17 lat zatrudnienia w szczególnych warunkach, z czego przez 3 lata wykonywałem taką pracę w Belgii (wymienioną w wykazie A do rozporządzenia Rady Ministrów), a przez 14 lat w Polsce (przy pracach wymienionych w załączniku nr 1 do ustawy o emeryturach pomostowych). W czasie wykonywania tego zatrudnienia przebywałem wielokrotnie na zwolnieniach lekarskich. Czy ustalając wymagany do przyznania emerytury pomostowej 15-letni okres pracy w szczególnych warunkach, ZUS uwzględni mi cały okres tej pracy, zarówno w Polsce, jak i w Belgii?OdpowiedźUstalając wymagany staż pracy w szczególnych warunkach, ZUS wyłączy okres wykonywania tego zatrudnienia w Belgii, a także okresy pobierania świadczeń chorobowych.UzasadnienieJednym z warunków uzyskania emerytury pomostowej na ogólnych zasadach jest udowodnienie 15-letniego okresu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Ustalając ten okres, ZUS zalicza:• okresy zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 32 i 33 ustawy emerytalnej, przebyte do dnia 31 grudnia 2008 r. (wymienione w wykazach A lub B stanowiących załączniki do rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze);• okresy pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, wymienione w załącznikach nr 1 i 2 do ustawy o emeryturach pomostowych, przebyte zarówno po dacie wejścia jej w życie (tj. po 31 grudnia 2008 r. ), jak i przed 1 stycznia 2009 r.ZUS nie uwzględnia przy ustalaniu zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze okresów niewykonywania pracy, za które pracownik otrzymał wynagrodzenie lub świadczenia z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa. Nie są również zaliczane okresy urlopu wychowawczego, urlopu bezpłatnego oraz służby wojskowej. Tak więc ustalając 15 lat takiego zatrudnienia, ZUS nie wliczy Panu okresów pobierania świadczeń chorobowych w czasie trwania zwolnienia lekarskiego.Należy przypomnieć, że w przypadku emerytur przyznawanych z tytułu zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze na podstawie art. 184 ustawy emerytalnej przy ustalaniu wymaganego na dzień 1 stycznia 1999 r. stażu takiego zatrudnienia znajduje zastosowanie art. 45 ust. 2 rozporządzenia 1408/71. Zgodnie z tym przepisem, jeżeli ustawodawstwo państwa członkowskiego uzależnia przyznanie niektórych świadczeń od warunku dotyczącego spełnienia okresów ubezpieczenia wyłącznie w zawodzie objętym systemem specjalnym dla pracowników najemnych lub, w odpowiednim przypadku, w określonym rodzaju zatrudnienia, to okresy spełnione na podstawie przepisów innych państw członkowskich uwzględnione są, do celów przyznania tych świadczeń, wtedy, gdy zostały spełnione w ramach odpowiedniego systemu lub - w przypadku jego braku - w tym samym zawodzie lub w tym samym rodzaju zatrudnienia. Oznacza to, że przyznając wspomnianą emeryturę, ZUS może uwzględnić również okresy pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, wykonywanej w innych krajach członkowskich UE/EOG lub Szwajcarii, o ile: • była ona wykonywana w danym zawodzie, który zgodnie z polskimi przepisami zalicza się do pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze,• została zakwalifikowana do wspomnianego zawodu przez instytucję państwa członkowskiego, w którym była wykonywana według przepisów obowiązujących w tym kraju,• była wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w rozumieniu przepisów tego państwa.Ponieważ emerytura pomostowa nie jest uznawana za świadczenie z tytułu starości w rozumieniu tytułu III, rozdziału 3 rozporządzenia Rady (EWG) 1408/71, nie znajduje zastosowania, w odniesieniu do tego świadczenia, również art. 45 ust. 2 rozporządzenia 1408/71. Oznacza to, że okresy zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze przebyte w innych niż Polska krajach członkowskich Wspólnoty nie mogą zostać wliczone do wymaganych 15 lat takiej pracy.3. Orzeczenie lekarza medycyny pracy wydane w innym kraju Wspólnoty a prawo do emerytury pomostowejPytanie Przepracowałem w Polsce 18 lat jako maszynista pociągu. Natomiast przez ostatnie dwa lata byłem zatrudniony na tym samym stanowisku u przewoźnika kolejowego w innym kraju Wspólnoty. W kwietniu 2009 r. lekarz medycyny pracy w tym kraju uznał, że jestem niezdolny do wykonywania zatrudnienia w charakterze maszynisty i od tego czasu nie wykonuję już tego zatrudnienia. Czy ZUS uzna to orzeczenie i przyzna mi emeryturę pomostową po ukończeniu 55 lat?Odpowiedź ZUS nie uwzględni zagranicznego orzeczenia lekarza medycyny pracy, w związku z czym będzie mógł Pan przejść na emeryturę pomostową dopiero po ukończeniu 60 lat.UzasadnienieObowiązujące przepisy przewidują również możliwość uzyskania prawa do emerytury pomostowej w niższym wieku emerytalnym niż 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn. Możliwość ta została przewidziana m.in. dla osób zatrudnionych w lotnictwie, portach morskich, hutnictwie, górnictwie, przy przetwórstwie materiałów zawierających azbest oraz dla maszynistów pojazdów trakcyjnych. Osoby te muszą spełnić warunki przewidziane dla wszystkich ubiegających się o emeryturę pomostową, dotyczące posiadania okresu składkowego i nieskładkowego, wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze przed 1 stycznia 1999 r. i po 31 grudnia 2008 r. oraz rozwiązania stosunku pracy. Wiek emerytalny, w jakim mogą przejść na emeryturę, a także staż pracy w szczególnych warunkach, który muszą udowodnić, jest zróżnicowany w zależności od rodzaju wykonywanej pracy.Należy podkreślić, że w przypadku tych osób przy ustalaniu stażu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze możliwe jest uwzględnienie jedynie okresów wykonywania takiej pracy, która została wymieniona w odpowiedniej pozycji wykazu nr 1 lub 2 stanowiących załączniki do ustawy o emeryturach pomostowych. W niektórych przypadkach uzyskanie emerytury pomostowej w wieku emerytalnym niższym niż 55 lat dla kobiet lub 60 lat dla mężczyzn uzależnione jest od uzyskania orzeczenia o niezdolności do wykonywania pracy w danym zawodzie. Taki warunek przewidziany jest m.in. od maszynistów pojazdów trakcyjnych. Zgodnie z art. 9 ustawy o emeryturach pomostowych pracownik wykonujący prace maszynistów pojazdów trakcyjnych może uzyskać emeryturę pomostową po ukończeniu wieku wynoszącego co najmniej 50 lat dla kobiet i co najmniej 55 lat dla mężczyzn, jeśli spełnił warunki wymagane do uzyskania emerytury pomostowej na ogólnych zasadach oraz• udowodnił okres zatrudnienia jako maszynista pojazdów trakcyjnych wynoszący co najmniej 15 lat,• uzyskał orzeczenie lekarza medycyny pracy o niezdolności do wykonywania prac jako maszynista pojazdów trakcyjnych.Warto przypomnieć, że jedną z podstawowych zasad rządzących systemem koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego jest zasada uznawania zdarzeń objętych ochroną, które wystąpiły na terytorium jednego państwa członkowskiego, tak jakby zaszły one pod rządami państwa zobowiązanego do przyznania i wypłaty świadczeń.Zgodnie z tą zasadą instytucje ubezpieczeniowe jednego państwa członkowskiego uwzględniają w ramach stosowanego przez nie ustawodawstwa określone zdarzenia (np. wystąpienie wypadku przy pracy, powstanie choroby zawodowej, śmierć ubezpieczonego, emeryta lub rencisty), od spełnienia których ustawodawstwo tego państwa uzależnia nabycie lub zachowanie prawa do świadczeń, również wtedy, gdy zdarzenia te wystąpiły na terytorium innego państwa członkowskiego. Warunkiem uznania określonego zdarzenia jest to, aby państwo uznające zdarzenie było zobowiązane do przyznania i wypłaty określonego świadczenia z tytułu tego zdarzenia, ze względu na podleganie przez ubezpieczonego ustawodawstwu tego państwa. Wspomniana zasada nie ma jednak zastosowania, podobnie jak pozostałe zasady dotyczące koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego, do emerytur pomostowych. W związku z tym orzeczenie lekarza medycyny pracy innego kraju Wspólnoty nie może być uznane przez ZUS dla celów przyznania omawianej emerytury, co oznacza, że nie uzyska Pan tego świadczenia w wieku 55 lat. Prawo do emerytury pomostowej będzie Pan mógł nabyć dopiero po ukończeniu 60 lat, na ogólnych warunkach przewidzianych w ustawie.4. Zagraniczne okresy ubezpieczenia krótsze niż rok a wysokość emerytury pomostowejPytanieW 2006 r. ZUS obliczył mi kapitał początkowy, uwzględniając m.in. 8-miesięczny okres zatrudnienia w Austrii oraz 6 miesięcy pracy w Holandii. Niedługo zamierzam zgłosić wniosek o emeryturę pomostową. Czy w związku z tym, że świadczenie to nie podlega koordynacji wspólnotowej, kapitał początkowy uwzględniany przy ustalaniu wysokości emerytury pomostowej będzie musiał zostać odpowiednio przeliczony?Odpowiedź Obliczając wysokość emerytury pomostowej, ZUS dokona ponownego obliczenia kapitału początkowego z pominięciem krótszych niż rok okresów ubezpieczenia przebytych w innych krajach Wspólnoty.UzasadnienieWysokość emerytury pomostowej ustala się dzieląc podstawę jej obliczenia przez średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku 60 lat. Podstawą obliczenia emerytury pomostowej jest kwota składek na ubezpieczenie emerytalne, z uwzględnieniem ich waloryzacji, zaewidencjonowanych na indywidualnym koncie ubezpieczonego w ZUS do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury, oraz kwota zwaloryzowanego kapitału początkowego. Ponadto, jeżeli ubezpieczony jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego, przy ustalaniu podstawy obliczenia emerytury składki na ubezpieczenie emerytalne, zaewidencjonowane na jego koncie w ZUS, zwiększa się przez pomnożenie wskaźnikiem korygującym 19,52/12,22. Jak więc widać, jednym ze składników emerytury pomostowej jest zwaloryzowany kapitał początkowy. Kapitał ten ustalany jest poprzez pomnożenie emerytury ustalonej na dzień 1 stycznia 1999 r. (tzw. emerytury hipotetycznej) przez średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku 62 lat, tj. przez 209 miesięcy. Emerytura hipotetyczna stanowi sumę trzech składników:• 24% kwoty bazowej z II kwartału 1998 r. (tj. 1220, 89 zł.) x współczynnik P,• po 1,3% podstawy wymiaru za każdy rok okresów składkowych,• po 0,7% podstawy wymiaru za każdy rok okresów nieskładkowych.Zgodnie z art. 48 rozporządzenia 1408/71, jeśli w państwie członkowskim został przebyty okres krótszy niż 1 rok, który jednak nie daje prawa do żadnego świadczenia w tym państwie, państwo członkowskie, które ustala prawo do świadczenia, zobowiązane jest taki okres uwzględnić przy ustalaniu jego wysokości. W związku z tym ZUS zobowiązany jest uwzględniać przy ustalaniu kapitału początkowego okresy ubezpieczenia (zamieszkania) w państwach członkowskich krótsze niż 1 rok, tak jakby zostały one przebyte w Polsce.Ponieważ jednak emerytury pomostowe nie są objęte koordynacją systemów zabezpieczenia społecznego, również kapitał początkowy będący częścią tej emerytury nie może być obliczony z zastosowaniem przepisów z zakresu tej koordynacji. Jeśli więc kapitał początkowy został Panu ustalony z uwzględnieniem okresów ubezpieczenia krótszych niż 1 rok przebytych w innych niż Polska państwach członkowskich Wspólnoty, będzie musiał być, dla ustalenia wysokości emerytury pomostowej, ponownie obliczony z wyłączeniem tych okresów. Ustalony w ten sposób kapitał początkowy zostanie następnie odpowiednio zwaloryzowany. Dopiero do obliczenia emerytury z FUS przyznawanej po ukończeniu wieku 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn ZUS uwzględni Panu w kapitale początkowym zagraniczne okresy ubezpieczenia lub zamieszkania krótsze niż 1 rok.5. Podstawa wymiaru kapitału początkowego ustalona z pominięciem okresu ubezpieczenia w innych niż Polska państwach WspólnotyPytanieUdowodniłam 15 lat składkowych i nieskładkowych przebytych w Polsce oraz 5 lat zatrudnienia w Wielkiej Brytanii w okresie od 1 stycznia 1989 r. do 31 grudnia 1993 r. W 2007 r. ZUS ustalił mi kapitał początkowy na podstawie zarobków uzyskanych w Polsce w latach 1984-1988 oraz 1994-1998. Czy obliczając wysokość emerytury pomostowej, ZUS uwzględni mi tak ustalony kapitał początkowy?OdpowiedźObliczając wysokość emerytury pomostowej, ZUS będzie musiał przeliczyć Pani kapitał początkowy, przyjmując zarobki ,,zerowe” przynajmniej za jeden rok pracy za granicą. UzasadnieniePodstawa wymiaru kapitału początkowego ustalana jest z 10 kolejnych lat kalendarzowych wybranych z okresu od 1 stycznia 1980 r. do 31 grudnia 1998 r. bądź też z 20 lat wybranych z całego okresu ubezpieczenia przypadającego przed dniem 1 stycznia 1999 r.Na podstawie art. 18 w zw. z art. 174 ust. 3 ustawy emerytalnej przy obliczaniu podstawy wymiaru kapitału początkowego z 10 kolejnych lat kalendarzowych ZUS może pominąć lata, w których ubezpieczony przez cały rok kalendarzowy pozostawał w ubezpieczeniu za granicą w państwach Wspólnoty. W przypadku gdy po wyłączeniu pełnych lat ubezpieczenia za granicą w okresie od 1 stycznia 1980 r. do 31 grudnia 1998 r. pozostało mniej niż 10 lat kalendarzowych, do ustalenia podstawy wymiaru przyjmuje się faktyczną liczbę lat. Jeśli natomiast w ciągu tych 19 lat osoba zainteresowana nie była ubezpieczona w Polsce, podstawa wymiaru kapitału początkowego ustalana jest z uwzględnieniem wynagrodzeń osiągniętych w okresie kolejnych 10 lat kalendarzowych poprzedzających bezpośrednio rok, w którym po raz pierwszy przystąpiła do ubezpieczenia za granicą.Należy jednak podkreślić, że omówione wyżej możliwości obliczenia podstawy wymiaru kapitału początkowego dla osób posiadających okresy ubezpieczenia lub zamieszkania w innych krajach Wspólnoty nie znajdują zastosowania w przypadku ustalenia kapitału początkowego na potrzeby przyznania emerytury pomostowej. Jeśli więc podstawa wymiaru kapitału początkowego została już ustalona z zastosowaniem art. 18 ustawy emerytalnej, kapitał początkowy musi zostać ponownie obliczony. W Pani przypadku ZUS będzie musiał przyjąć, zamiast zarobków przyjętych do podstawy wymiaru kapitału, wynagrodzenia osiągnięte w 10 kolejnych latach kalendarzowych przypadających w okresie od 1 stycznia 1980 r. do 31 grudnia 1998 r. Nie posiadając informacji o wysokości osiąganych przez Panią zarobków, trudno stwierdzić, które 10 kolejnych lat z tego okresu będzie dla Pani najkorzystniejsze. Wydaje się jednak, że najkorzystniejszym wariantem będzie ustalenie tej podstawy z uwzględnieniem wynagrodzeń osiągniętych w latach 1980-1989, gdyż w tym wariancie konieczne będzie wskazanie tylko jednego roku ubezpieczenia za granicą, za który ZUS przyjmie zarobki w wysokości 0 zł.Kapitał początkowy ustalony z uwzględnieniem art. 18 ustawy emerytalnej będzie natomiast stanowił składnik emerytury przyznanej w powszechnym wieku emerytalnym, na która będzie Pani mogła przejść po ukończeniu 60 lat.Przykład: Maria K. w lipcu 2009 r. ukończy 60 lat i będzie ubiegała się o przyznanie emerytury pomostowej. Oprócz polskich okresów składkowych i nieskładkowych przebytych w latach 1980-1985 zainteresowana udowodniła 15 lat zatrudnienia we Włoszech w okresie 1986-2000. W 2006 roku przekazała do ZUS pełną dokumentację potrzebną do ustalenia wysokości kapitału początkowego. Podstawa wymiaru tego kapitału została ustalona z wyłączeniem lat zagranicznego zatrudnienia. Ponieważ w latach 1980-1998 ubezpieczona udowodniła tylko 6 lat ubezpieczenia w Polsce, podstawa wymiaru kapitału początkowego została ustalona z tych właśnie lat. Obliczając wysokość tego kapitału dla celów przyznania emerytury pomostowej, ZUS przeliczy kapitał, ustalając podstawę jego wymiaru z 10 kolejnych lat kalendarzowych, tj. z lat 1980-1989. Za lata pracy za granicą (1986-1989) zostanie przyjęte wynagrodzenie w wysokości 0 zł, co niewątpliwie obniży pierwotnie obliczoną wysokość kapitału początkowego.6. Podwyższenie emerytury pomostowej do kwoty najniższej emerytury dla osoby zamieszkałej w CzechachPytanieJestem uprawniony do czeskiej renty z tytułu niezdolności do pracy. Niedługo zamierzam wystąpić o przyznanie polskiej emerytury pomostowej. Ponieważ na przestrzeni swojej kariery zawodowej miałem dosyć niskie zarobki, obawiam się, że kwota wyliczonego świadczenia będzie niższa niż minimalna emerytura. Czy pomimo zamieszkiwania poza granicami Polski będzie przysługiwała mi dopłata do minimum?OdpowiedźPomimo zamieszkiwania na terytorium Czech ZUS podwyższy emeryturę pomostową do kwoty najniższej emerytury.UzasadnienieZgodnie z art. 50 rozporządzenia 1408/71, jeżeli suma świadczeń przyznanych na podstawie przepisów różnych państw członkowskich jest niższa od kwoty minimalnego świadczenia przewidzianego przez przepisy państwa, w którym zamieszkuje osoba zainteresowana, wówczas instytucja ustalająca prawo do emerytury w tym państwie jest zobowiązana z urzędu wypłacać jej - przez cały okres zamieszkiwania na terytorium tego państwa - dodatek do emerytury. Dodatek ten ustalany jest jako różnica pomiędzy kwotą świadczenia minimalnego a sumą kwot świadczeń przyznanych na podstawie przepisów wszystkich państw członkowskich, w których osoba ta przebyła okresy ubezpieczenia lub zamieszkania (zarówno emerytur, jak i rent z tytułu niezdolności do pracy). Należy jednak podkreślić, że z uwagi na to, iż emerytury pomostowe nie są objęte koordynacją systemów zabezpieczenia społecznego, nie ma do nich zastosowania również omawiany przepis przewidujący dopłatę do najniższego świadczenia.Brak możliwości zastosowania przepisu przewidującego dopłatę do minimum nie oznacza jednak, że ZUS nie podwyższy przyznanej emerytury pomostowej do kwoty świadczenia najniższego. Ustawa o emeryturach pomostowych przewiduje bowiem, iż kwota emerytury pomostowej nie może być niższa niż gwarantowana w ustawie emerytalnej kwota najniższej emerytury (obecnie 675,10 zł.). Prawo do podwyższenia emerytury pomostowej do kwoty najniższego świadczenia przysługuje niezależnie od tego, w jakim kraju osoba uprawniona ma miejsce zamieszkania.Przykład:Marek W. zamieszkuje obecnie w Austrii. W marcu 2009 r. wystąpił o przyznanie emerytury pomostowej, składając wniosek do oddziału ZUS właściwego ze względu na ostatnie miejsce zamieszkania w Polsce. ZUS przyznał to świadczenie. Ponieważ zainteresowany miał niski kapitał początkowy oraz niezbyt wysokie zarobki po 1998 r., wysokość emerytury pomostowej została ustalona w kwocie 667,35 zł. W związku z tym ZUS podwyższył to świadczenie do kwoty najniższej emerytury, tj. 675,10 zł.7. Zgłoszenie wniosku o emeryturę pomostowąPytanieUdowodniłem w Polsce 20 lat składkowych i 5 lat nieskładkowych (w tym 15 lat pracy w szczególnych warunkach), a także 6 lat zatrudnienia w Belgii oraz 4 lata pracy na terytorium Szwecji. Niedługo chciałbym wystąpić z wnioskiem o przyznanie emerytury pomostowej. Do której jednostki ZUS mam zgłosić wniosek o to świadczenie, skoro obecnie zamieszkuję na terytorium Czech? Czy w razie zgłoszenia takiego wniosku instytucje ubezpieczeniowe Belgii oraz Czech rozpoczną procedurę przyznawania emerytur przysługujących za okresy pracy w tych państwach?OdpowiedźWniosek o emeryturę pomostową powinien Pan zgłosić w jednostce ZUS właściwej ze względu na ostatnie Pana miejsce zamieszkania w Polsce. ZUS nie przekaże jednak takiego wniosku do instytucji ubezpieczeniowych Belgii oraz Czech.UzasadnienieZasadą jest, że wniosek o przyznanie emerytury pomostowej należy złożyć w oddziale lub inspektoracie ZUS właściwym ze względu na własne miejsce zamieszkania w Polsce. ZUS uznaje, że miejscem zamieszkania jest miejsce zameldowania na pobyt stały. Omawiana zasada ma zastosowanie również w odniesieniu do osób zamieszkałych w Polsce, posiadających oprócz polskich okresów ubezpieczenia zagraniczne okresy ubezpieczenia lub zamieszkania przebyte w państwach członkowskich UE/EOG lub Szwajcarii lub w państwach umownych (z którymi łączy Polskę umowa międzynarodowa w dziedzinie ubezpieczeń społecznych). Natomiast dla osób zamieszkałych za granicą w państwach członkowskich UE/EOG, Szwajcarii lub w państwach umownych organem właściwym do rozpatrzenia wniosku o emeryturę pomostową jest jednostka ZUS właściwa ze względu na ostatnie miejsce zamieszkania osoby zainteresowanej w Polsce. Również w tym przypadku ZUS uznaje, że miejscem zamieszkania jest miejsce zameldowania na pobyt stały.Należy podkreślić, że wniosek o emeryturę pomostową nie stanowi jednoczesnego wniosku o zagraniczną emeryturę z państwa członkowskiego UE/EOG/Szwajcarii lub państwa, z którym Polskę łączy umowa międzynarodowa w dziedzinie ubezpieczeń społecznych. Oznacza to, że złożenie wniosku o emeryturę pomostową nie stanowi podstawy do wszczęcia postępowania o uzyskanie emerytury z tytułu zagranicznych okresów ubezpieczenia lub zamieszkania.Osoby, które przebyły okresy ubezpieczenia lub zamieszkania w ww. państwach, wniosek o zagraniczną emeryturę mogą złożyć na formularzu ZUS Rp-1E „Wniosek o emeryturę” w wyznaczonej przez Prezesa ZUS jednostce realizującej umowy międzynarodowe (JRUM) albo w oddziale lub inspektoracie ZUS właściwym ze względu na miejsce zameldowania na pobyt stały. Wniosek ten można również złożyć bezpośrednio w zagranicznej instytucji ubezpieczeniowej.8. Osiąganie przychodu w innym kraju Wspólnoty przez osobę uprawnioną do emerytury pomostowejPytanieObecnie pracuję w Polskich Liniach Lotniczych jako pilot. W lipcu 2009 r. zamierzam wystąpić o przyznanie emerytury pomostowej. W tym celu rozwiążę stosunek pracy w szczególnych warunkach. Po przyznaniu świadczenia zamierzam wyjechać do Wielkiej Brytanii i tam podjąć ponownie pracę w charakterze pilota. Czy wykonywanie pracy w szczególnych warunkach poza granicami Polski spowoduje zawieszenie przez ZUS prawa do emerytury pomostowej?OdpowiedźSam fakt podjęcia zagranicznego zatrudnienia w szczególnych warunkach nie będzie skutkował zawieszeniem prawa do emerytury pomostowej. Niemniej jednak świadczenie to będzie mogło być wypłacane tylko wtedy, gdy przychód ten nie będzie przekraczał określonych progów zarobkowych.UzasadnienieZgodnie z art. 17 ust. 4 ustawy o emeryturach pomostowych, prawo do emerytury pomostowej ulega zawieszeniu bez względu na wysokość uzyskiwanego przychodu w razie podjęcia przez uprawnionego pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 wspomnianej ustawy. Przepis ten nie ma jednak zastosowania do osób podejmujących pracę w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze za granicą, w tym w państwach członkowskich UE/EOG, Szwajcarii lub w państwach, z którymi Polska podpisała umowę w dziedzinie ubezpieczeń społecznych. Wspomnianego przepisu nie stosuje się nawet wtedy, gdy określona praca uznawana jest za pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze przez system prawny tego państwa, w którym jest wykonywana.Przychód osiągany za granicą, w tym w państwach członkowskich UE/EOG lub w Szwajcarii, jest natomiast uwzględniany dla celów zawieszenia prawa do emerytury pomostowej lub zmniejszania jej wysokości na ogólnych zasadach przewidzianych w ustawie emerytalnej. Oznacza to, że osoba uprawniona do tego świadczenia może podjąć działalność zarobkową niebędącą zatrudnieniem w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze i osiągać z tego tytułu przychód. Jeśli jednak jest to działalność podlegająca obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym, przychód ten nie może przekroczyć określonych przepisami progów zarobkowych. Jeśli przychód z działalności zarobkowej nie przekracza 70% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za kwartał kalendarzowy ostatnio ogłoszonego przez Prezesa GUS (obecnie 2167,60 zł), emerytura będzie wypłacana w pełnej wysokości. Jeśli osiągnięty przychód przekroczy ten próg, ale będzie niższy od 130% tego wynagrodzenia, świadczenie podlega zmniejszeniu o kwotę przekroczenia tego progu, nie więcej jednak niż o maksymalną kwotę zmniejszenia. Jeśli natomiast przychód przekracza 130 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia (obecnie 4025,60 zł), ZUS zawiesza prawo do emerytury pomostowej. Przychód uzyskiwany za granicą podlega przeliczeniu na złote według kursu średniego określonej waluty obcej ogłoszonego przez Prezesa NBP w ostatnim dniu każdego z miesięcy rozliczanego roku kalendarzowego. W przypadku gdy w przedłożonym oświadczeniu o osiąganych przychodach podana jest łączna kwota przychodu uzyskana w rozliczanym roku kalendarzowym, ZUS stosuje kursy średnie walut obcych ogłoszone przez Prezesa NBP w ostatnim dniu roku kalendarzowego albo - w przypadku gdy okres rozliczeniowy uległ skróceniu - w ostatnim dniu miesiąca rozliczanego okresu.9. Rekompensata z tytułu utraty możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury PytanieNiedługo ukończę 57 lat. Udowodniłam 16 lat pracy w szczególnych warunkach, w tym jeden rok zatrudnienia w Hiszpanii. Nie zdołam jednak uzyskać prawa do emerytury pomostowej ze względu na brak udowodnionych pełnych 20 lat składkowych i nieskładkowych. Czy z tego tytułu będzie mi przysługiwała rekompensata, a jeśli tak, to czy ZUS uwzględni przy jej ustalaniu również hiszpański okres ubezpieczenia?OdpowiedźZUS obliczy Pani rekompensatę z tytułu pracy we szczególnych warunkach jako dodatek do kapitału początkowego uwzględnionego przy ustalaniu emerytury z FUS przyznawanej po ukończeniu powszechnego wieku emerytalnego. Przy obliczaniu wysokości rekompensaty nie zostanie jednak uwzględniony hiszpański okres ubezpieczenia.UzasadnienieUstawa z dnia 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych wprowadziła możliwość uzyskania rekompensaty przez osoby, które pracowały przez co najmniej 15 lat w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, ale nie nabyły z tego tytułu prawa do wcześniejszej emerytury. Prawo do uzyskania rekompensaty mają osoby urodzone po 1948 roku, które przed 1 stycznia 2009 r. wykonywały przez co najmniej 15 lat pracę w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów art. 32 i 33 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS. Przy ustalaniu 15-letniego okresu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze mogą zostać uwzględnione jedynie te okresy, w których praca ta była wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Nie są natomiast zaliczane okresy niewykonywania pracy, za które wypłacono wynagrodzenie lub świadczenia z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa.Rekompensata nie przysługuje osobie, która ma ustalone m.in. prawo do wcześniejszej emerytury z tytułu zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, emerytury nauczycielskiej czy emerytury górniczej. Osoba ubiegająca się o rekompensatę nie może mieć również ustalonego prawa do emerytury pomostowej. Rekompensata ustalana jest według specjalnego wzoru określonego w ustawie o emeryturach pomostowych, a jej wysokość uzależniona jest m.in. od:• liczby udowodnionych okresów składkowych i nieskładkowych wymienionych w ustawie o emeryturach i rentach z FUS, • długości okresu wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze,• obniżonego wieku emerytalnego określonego dla danego rodzaju takiej pracy,• ustalonego w pełnych latach faktycznego wieku osoby ubiegającej się o rekompensatę, ukończonego na dzień 31 grudnia 2008 r.Ponieważ rekompensata nie jest samoistnym świadczeniem pieniężnym, jest ona obliczana przy ustalaniu prawa i wysokości nowej emerytury dla ubezpieczonych urodzonych po 31 grudnia 1948 r., tj. dla kobiet po ukończeniu 60 lat i dla mężczyzn po ukończeniu 65 lat. Rekompensata stanowi dodatek do kapitału początkowego i łącznie z tym kapitałem podlega waloryzacjom.Wynika z tego, że ZUS obliczy Pani rekompensatę z tytułu utraty możliwości nabycia prawa do emerytury pomostowej, ale dopiero przy ubieganiu się o emeryturę przyznawaną po ukończeniu powszechnego wieku emerytalnego. Obliczając tę rekompensatę nie uwzględni jednak rocznego okresu ubezpieczenia w Hiszpanii, gdyż w tym przypadku, podobnie jak w przypadku ustalania prawa do emerytury pomostowej, nie stosuje się zasady sumowania okresów ubezpieczenia lub zamieszkania przebytych w różnych państwach członkowskich UE/EOG lub Szwajcarii.Wnioski o rekompensatę zgłoszone przez osoby zamieszkałe w państwach członkowskich Wspólnoty, posiadające wyłącznie polskie okresy ubezpieczenia lub łączone polskie i zagraniczne okresy ubezpieczenia lub zamieszkania przebyte w państwach członkowskich UE/EOG lub Szwajcarii, bez względu na miejsce zamieszkania tych osób, załatwiają jednostki realizujące umowy międzynarodowe właściwe w sprawie wydania decyzji dotyczącej emerytury z FUS ustalanej z zastosowaniem przepisów o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego.Podstawa prawna• ustawa z 6 listopada 2008 r. o emeryturach pomostowych (Dz.U. Nr 237, poz. 1656)• ustawa z 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z FUS (j.t. Dz.U. z 2004 r. Nr 39, poz. 353 z późn.zm.)• rozporządzenie Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. Nr 8, poz. 43 z późn.zm.)• rozporządzenie Rady (EWG) nr 1408/71 z 14 czerwca 1971 r. w sprawie stosowania systemów zabezpieczenia społecznego w stosunku do pracowników najemnych, osób prowadzących działalność na własny rachunek oraz do członków ich rodzin przemieszczających się we Wspólnocie (Dz.Urz. WE L 149 z 5 lipca 1971 r. ze zm.)