Emerytury i renty z tytułu ubezpieczenia lub zamieszkania w różnych krajach Unii Europejskiej (cz. V)

Od 1 stycznia 2009 r. ZUS przyznaje i oblicza emerytury według zreformowanych zasad. Dotyczy to osób urodzonych po 31 grudnia 1948 r., które nie spełniły do końca 2008 r. warunków wymaganych do przyznania wcześniejszej emerytury i które tym samym nie mają prawa do obliczenia wysokości świadczenia całkowicie na starych zasadach. Wysokość przysługującego im świadczenia ustalana jest, przynajmniej w części, na podstawie kapitału początkowego oraz składek zgromadzonych na indywidualnym koncie w ZUS.
W artykule wskażemy, w jaki sposób obliczana jest emerytura na nowych zasadach dla osób, które oprócz polskich okresów składkowych i nieskładkowych udowodniły okresy ubezpieczenia w innych państwach członkowskich Unii Europejskiej, Europejskiego Obszaru Gospodarczego lub Szwajcarii. Wyjaśnimy również, w jaki sposób okresy te wpływają na wysokość kapitału początkowego, a także kiedy mogą być przydatne, gdy wysokość faktycznie obliczonej emerytury jest niższa od minimalnej kwoty przewidzianej w ustawie.

 

1. Emerytura w powszechnym wieku emerytalnym ustalana na nowych zasadach

Pytanie
W lipcu br. ukończę 60 lat i zgłoszę w ZUS wniosek o przyznanie emerytury. Udowodniłam 20 lat składkowych i nieskładkowych przebytych w Polsce oraz 5 lat ubezpieczenia we Włoszech. W 1999 r. przystąpiłam do OFE. W jaki sposób zostanie obliczone moje świadczenie? Czy okres włoski zostanie uwzględniony przy ustalaniu prawa i wysokości emerytury?

Odpowiedź
ZUS ustali Pani emeryturę całkowicie na nowych zasadach lub - jeśli zdecyduje się Pani przekazać środki z OFE do budżetu państwa - częściowo na starych, a częściowo na nowych zasadach. Okres ubezpieczenia we Włoszech nie będzie uwzględniony przy ustalaniu świadczenia z ZUS.

Osoby urodzone po 31 grudnia 1948 r., które nie spełniają warunków do uzyskania wcześniejszej emerytury na podstawie art. 184 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS (zasady ustalania prawa i wysokości tej emerytury omówiliśmy w IV części cyklu), mogą przejść na emeryturę po ukończeniu wieku emerytalnego wynoszącego 60 lat dla kobiet oraz 65 lat dla mężczyzn, niezależnie od długości przebytego okresu składkowego i nieskładkowego. Ponieważ prawo do tego świadczenia nie jest uzależnione od przebycia odpowiedniego stażu ubezpieczeniowego, nie mają w tym przypadku zastosowania przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego dotyczące możliwości uwzględnienia okresów ubezpieczenia lub zamieszkania przebytych w innych państwach członkowskich Wspólnoty.Emerytura przyznawana osobom urodzonym po 31 grudnia 1948 r., które ukończyły powszechny wiek emerytalny, obliczana jest - co do zasady - całkowicie według nowych reguł, tj. poprzez podzielenie podstawy jej obliczenia przez tzw. średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę danej osoby, określonym w ukończonych latach i miesiącach. Podstawą obliczenia emerytury jest suma zwaloryzowanego kapitału początkowego oraz składek na ubezpieczenie emerytalne zewidencjonowanych na indywidualnym koncie ubezpieczonego w ZUS do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata tego świadczenia, z uwzględnieniem ich waloryzacji.Podstawę obliczenia emerytury dla osób, które po 31 grudnia 1998 r. nie podlegały ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym, stanowi wartość samego zwaloryzowanego kapitału początkowego. Z kolei w przypadku osób, które podjęły działalność zarobkową dopiero po 31 grudnia 1998 r. - podstawą tą jest jedynie kwota składek na ubezpieczenie emerytalne zgromadzonych na koncie w ZUS, z uwzględnieniem ich waloryzacji.Średnie dalsze trwanie życia, które w dużym stopniu decyduje o wysokości nowej emerytury, ustalane jest na podstawie tablic ogłaszanych corocznie przez Prezesa GUS w Dzienniku Urzędowym „Monitor Polski”. Tablice te stanowią podstawę do obliczenia emerytury dla osób, które wnioski o jej przyznanie zgłaszają od 1 kwietnia do 31 marca następnego roku kalendarzowego. Od tej zasady jest jeden wyjątek. W przypadku bowiem gdy przed 1 kwietnia danego roku wniosek o emeryturę zgłosi osoba, która wiek emerytalny osiągnie po 31 marca tego roku, ZUS ustala średnie dalsze trwanie życia w oparciu o tablice obowiązujące od 1 kwietnia.Przy ustalaniu wysokości nowej emerytury ZUS nie uwzględnia okresów ubezpieczenia lub zamieszkania przebytych w innych krajach członkowskich Wspólnoty. Z tytułu takich okresów może natomiast zostać przyznana emerytura przez instytucje ubezpieczeniowe państw, w których zostały przebyte. W przypadku opisanym w pytaniu, 5-letni okres ubezpieczenia we Włoszech nie zostanie więc uwzględniony przy ustalaniu prawa do polskiej emerytury, ale z tytułu tego okresu włoska instytucja ubezpieczeniowa oceni prawo do emerytury z systemu ubezpieczeniowego tego kraju.