Emerytury i renty z tytułu ubezpieczenia lub zamieszkania w różnych krajach Unii Europejskiej (cz. IV)

Osoby urodzone po 31 grudnia 1948 r., które do końca 2008 r. nie spełniły warunków wymaganych do przyznania wcześniejszej emerytury, mogą również w 2009 r. oraz w kolejnych latach uzyskać uprawnienia emerytalne w obniżonym wieku. Przyznana im emerytura nie może być jednak ustalona w całości na starych, dotychczas obowiązujących zasadach. Osoby, które obniżony wiek emerytalny ukończą w latach 2009-2013, otrzymają tzw. emeryturę mieszaną, obliczoną częściowo na nowych zasadach, a częściowo na zasadach dotychczasowych. Odpowiednia część świadczenia zostanie więc ustalona w oparciu o kwotę składek i kapitału początkowego zewidencjonowanych na koncie w ZUS. Nadal jednak znaczna część emerytury będzie obliczana na dotychczas obowiązujących zasadach, uzależnionych od podstawy wymiaru, przebytych okresów składkowych i nieskładkowych oraz aktualnie obowiązującej kwoty bazowej.
Emeryturę ustaloną na mieszanych zasadach otrzymają również te osoby urodzone po 1948 r., które oprócz okresów ubezpieczenia przebytych w Polsce udowodniły okresy ubezpieczenia lub zamieszkania w innych krajach członkowskich Unii Europejskiej, Europejskiego Obszaru Gospodarczego lub w Szwajcarii. W przypadku ubiegania się o emeryturę we wcześniejszym wieku emerytalnym ZUS będzie mógł uwzględnić okresy zagraniczne zarówno przy ustalaniu prawa, jak i wysokości odpowiedniej części świadczenia obliczanego według starych zasad.
W tej części opracowania omówimy zasady ustalania, po 31 grudnia 2008 r., prawa do wcześniejszej emerytury dla wspomnianej grupy osób oraz obliczania części przyznanego im świadczenia na starych zasadach, z zastosowaniem przepisów o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego.

 

Zatrudniamy pracownika, który po ukończeniu w czerwcu br. 60 lat zamierza ubiegać się o wcześniejszą emeryturę z tytułu pracy kolejowej wykonywanej w latach 1983-1998. Do końca 1998 r. udowodnił on 18 lat składkowych oraz 5 lat nieskładkowych przebytych w Polsce, a także 2 lata ubezpieczenia we Włoszech. Czy przy ustalaniu wymaganego 25-letniego stażu ZUS zaliczy mu również ten zagraniczny okres?Ustalając prawo do wcześniejszej emerytury, ZUS zastosuje wynikającą z przepisów o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego zasadę sumowania okresów ubezpieczenia lub zamieszkania przebytych w różnych krajach Wspólnoty, zaliczając również zagraniczny okres ubezpieczenia.Zasadą jest, że osoby urodzone po 31 grudnia 1948 r., aby przejść na wcześniejszą emeryturę, musiały spełnić wymagane przepisami warunki do 31 grudnia 2008 r. Wyjątek od tej zasady został uregulowany w art. 184 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS (tzw. ustawy emerytalnej), który to przepis przewiduje możliwość uzyskania emerytury w obniżonym wieku emerytalnym dla osób, które na przestrzeni swojej kariery zawodowej wykonywały zatrudnienie w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, działalność twórczą lub artystyczną, pracę górniczą lub pracę kolejową. Wymagany staż takiej pracy, a także obniżony wiek emerytalny, który uprawnia do przejścia na omawianą emeryturę, wynika z dotychczasowych regulacji dotyczących wcześniejszych emerytur dla osób wykonujących wspomniane prace.Osoby, które ukończą wiek emerytalny przewidziany w dotychczasowych przepisach, mogą nabyć uprawnienia do wcześniejszej emerytury na podstawie art. 184 ustawy emerytalnej, jeśli:• na dzień 1 stycznia 1999 r. udowodniły okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i 25 lat dla mężczyzn, w tym odpowiedni okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, działalności twórczej lub artystycznej, pracy górniczej lub pracy na kolei, przewidziany we wspomnianych przepisach regulujących wcześniejsze emerytury,• nie przystąpiły do otwartego funduszu emerytalnego lub złożą wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem ZUS, na dochody budżetu państwa, • rozwiązały stosunek pracy (jeśli były pracownikami).Osoby urodzone po 1948 r., które wykonywały pracę kolejową i spełniły dwa ostatnie warunki, mogą więc uzyskać emeryturę na podstawie art. 184 ustawy emerytalnej po ukończeniu wieku 55 lat w przypadku kobiet oraz 60 lat w przypadku mężczyzn, jeśli na dzień 1 stycznia 1999 r. udowodniły przynajmniej 20-letni (w przypadku kobiet) lub 25-letni (w przypadku mężczyzn) okres składkowy i nieskładkowy, w tym 15 lat pracy na kolei liczonej wraz z okresami równorzędnymi i zaliczanymi do okresów zatrudnienia na kolei.Należy zaznaczyć, że tak jak miało to miejsce w przypadku ,,starych” emerytur, tak również w przypadku omawianej emerytury przy ustalaniu wymaganego stażu ubezpieczeniowego (odpowiednio 20 lub 25 lat) ZUS stosuje zasadę sumowania okresów ubezpieczenia lub zamieszkania przebytych w różnych państwach członkowskich Unii Europejskiej, Europejskiego Obszaru Gospodarczego lub w Szwajcarii. Przede wszystkim uwzględniane są okresy składkowe i nieskładkowe wymienione w ustawie o emeryturach i rentach z FUS, przy czym okresy nieskładkowe są zaliczane w wymiarze nieprzekraczającym 1/3 udowodnionych okresów składkowych. Jeśli okresy składkowe i nieskładkowe są zbyt krótkie do przyznania emerytury, ZUS zalicza również do wymaganego stażu ubezpieczeniowego, w zakresie niezbędnym do ustalenia uprawnień, tzw. okresy rolne (tj. wymienione w ustawie emerytalnej okresy prowadzenia gospodarstwa rolnego, pracy w tym gospodarstwie oraz okresy ubezpieczenia społecznego rolników). Dopiero wówczas, gdy wszystkie wymienione okresy są zbyt krótkie do przyznania wcześniejszej emerytury, ZUS uwzględnia przy ustalaniu prawa do tego świadczenia okresy ubezpieczenia przebyte za granicą. Należy jednak zaznaczyć, że analogicznie jak ma to miejsce w przypadku okresów przebytych w Polsce, ZUS może zaliczyć zagraniczne okresy przy ustalaniu wymaganego do przyznania omawianej emerytury 25-letniego stażu, jeśli zostały one przebyte przed 1 stycznia 1999 r.