Prawo do wypoczynku

Beata Skrobisz-Kaczmarek

Wstęp

Wynikające z Konstytucji RP prawo każdego pracownika do wypoczynku, zgodnie z zasadą prawa pracy określoną w art. 14 k.p., konkretyzuje się w przepisach o urlopach wypoczynkowych, o czasie pracy oraz o dniach wolnych od pracy. Na całokształt realizacji prawa do wypoczynku przez poszczególnych pracowników i konkretne grupy zawodowe mogą wywierać wpływ obowiązujące u danego pracodawcy przepisy zakładowe, które mogą regulować wymiar wypoczynku w sposób korzystniejszy dla pracowników niż w obligatoryjnych minimalnych granicach określonych w Kodeksie pracy.

Urlop wypoczynkowy jest szczególnego rodzaju uprawnieniem pracownika, opisanym jako coroczny, płatny, nieprzerwany okres ustawowego zwolnienia pracownika od obowiązku świadczenia pracy u danego pracodawcy, przysługujący pracownikowi w celu wypoczynku i regeneracji sił, w wymiarze określonym przepisami prawa pracy i w czasie ustalonym przez pracodawcę. Uszczegółowienia tego prawa ustawodawca dokonał w Kodeksie pracy, a dla niektórych grup zatrudnionych w innych aktach prawnych, takich jak - ustawa z 26 stycznia 1982 r. - Karta Nauczyciela (DzU z 2006 r. nr 97, poz. 674) czy ustawa z 27 lipca 2005 r. o szkolnictwie wyższym (DzU nr 164, poz. 1365 ze zm.).

Urlop wypoczynkowy

Kodeks pracy w art. 152 zapewnia każdemu pracownikowi, świadczącemu pracę na podstawie stosunku pracy, prawo do corocznego, nieprzerwanego, płatnego urlopu wypoczynkowego. Osoby, które wykonują pracę na innej podstawie niż stosunek pracy, nabywają to prawo tylko wtedy, gdy przepisy szczególne im to przyznają.

Prawo do urlopu przysługuje pracownikowi, a więc osobie świadczącej pracę na podstawie stosunku pracy, bez względu na podstawę prawną jego powstania. Oznacza to, że podstawową przesłanką roszczenia o urlop jest istnienie stosunku pracy. Wypłata ekwiwalentu pieniężnego za urlop dopuszczalna jest w sytuacjach ściśle określonych przepisami prawa (art. 171 k.p.), jednak roszczenie to jest surogatem urlopu, a zatem nie może być odmiennie traktowane (wyrok SN z 10 października 1980 r., I PRN 100/80, niepubl.). Taką grupą są pracownicy - nakładcy, pracownicy tymczasowi czy stażyści. Uprawnienie do urlopu może również wynikać z umowy zlecenia, jeżeli strony tak postanowią.