Podatkowe aspekty przymusowego wykupu i odkupu akcji

Niniejszy artykuł ma w szczególności na celu przybliżyć implikacje podatkowe związane ze stosowaniem instytucji przymusowego wykupu oraz przymusowego odkupu akcji. Normatywnie przymusowy wykup akcji (ang. reverse squeeze out) oraz przymusowy odkup akcji (ang. sell out albo buy out) zostały uregulowane w art. 418 oraz art. 418¹ ustawy z 15 września 2000 r. - Kodeks spółek handlowych¹. Zagadnienia te, choć nie stanowią novum w praktyce obrotu gospodarczego, w dalszym ciągu, w ocenie autorów, powodują rozbieżności interpretacyjne i budzą wątpliwości w zakresie praktycznego ich stosowania.

Przymusowy wykup akcji

Walne zgromadzenie może powziąć uchwałę o przymusowym wykupie akcji akcjonariuszy reprezentujących nie więcej niż 5 proc. kapitału zakładowego (akcjonariusze mniejszościowi) przez nie więcej niż pięciu akcjonariuszy, posiadających łącznie nie mniej niż 95 proc. kapitału zakładowego, z których każdy posiada nie mniej niż 5 proc. kapitału zakładowego. Uchwała wymaga większości 95 proc. głosów oddanych, choć statut może przewidywać surowsze warunki powzięcia uchwały. Artykuł 416 § 2 i 3 k.s.h., wskazujące na brak przywilejów lub ograniczeń akcji (każda akcja ma jeden głos, uchwała powinna być powzięta w drodze jawnego i imiennego głosowania), stosuje się w tym przypadku odpowiednio (art. 418 § 1 k.s.h.). Uchwała o przymusowym wykupie akcji powinna określać akcje podlegające wykupowi oraz akcjonariuszy, którzy zobowiązują się wykupić akcje, jak również określać akcje przypadające każdemu z nabywców. Akcjonariusze, którzy mają nabyć akcje i głosowali za uchwałą, odpowiadają solidarnie wobec spółki za spłacenie całej sumy wykupu (art. 418 § 2 k.s.h.). Natomiast akcjonariusze mniejszościowi, których akcje podlegają przymusowemu wykupowi, powinni w terminie miesiąca od dnia ogłoszenia uchwały, złożyć w spółce dokumenty akcji lub dowody ich złożenia do rozporządzenia spółki. Jeżeli akcjonariusz nie złożył dokumentu akcji w terminie, zarząd unieważnia ją w trybie art. 358 k.s.h., a nabywcy wydaje nowy dokument akcji pod tym samym numerem emisyjnym (art. 418 § 2a k.s.h.). Skuteczność uchwały o przymusowym wykupie akcji zależy od wykupienia akcji przedstawionych do wykupu przez akcjonariuszy mniejszościowych, których akcje nie zostały objęte uchwałą o przymusowym wykupie akcji. Akcjonariusze ci, obecni na walnym zgromadzeniu, powinni w terminie dwóch dni od dnia walnego zgromadzenia (natomiast pozostali w terminie miesiąca od dnia ogłoszenia uchwały) złożyć w spółce dokumenty akcji lub dowody ich złożenia do rozporządzenia spółki. Akcjonariuszy, którzy nie złożą dokumentów akcji w terminie, uważa się za wyrażających zgodę na pozostanie w spółce (art. 418 § 2b k.s.h.). Z wcześniejszą regulacją pozostaje w związku § 3, zgodnie z którym art. 417 § 1-3 stosuje się odpowiednio (dot. ceny, po której dokonuje się wykupu akcji, co do zasady, notowanej na rynku regulowanym albo ustalonej przez biegłego wybranego przez walne zgromadzenie, gdy akcje nie są notowane na ww. rynku, jak również dot. terminu, w jakim zarząd powinien dokonać wykupu akcji na rachunek akcjonariuszy pozostających w spółce). Po uiszczeniu ceny wykupu zarząd powinien niezwłocznie przenieść wykupione akcje na nabywców. Do dnia uiszczenia całej sumy wykupu akcjonariusze mniejszościowi zachowują wszystkie uprawnienia z akcji.