Fundacja rodzinna w praktyce
Wstęp
Po ponad pięciu latach prac legislacyjnych wyczekiwana przez środowisko firm rodzinnych instytucja prawna – fundacja rodzinna – zaczęła obowiązywać w polskim systemie prawnym począwszy od 22 maja 2023 r. Dnia 14 kwietnia 2023 r. opublikowano przepisy nowelizujące niniejszą ustawę, które zaczęły obowiązywać wraz z wejściem w życie ustawy o fundacji rodzinnej1.
O popularności danej instytucji prawnej świadczy przede wszystkim korzystanie z jej dobrodziejstw przez podmioty, do których jest adresowana. W przypadku fundacji rodzinnej cyfry mówią same za siebie. Ponad 2000 zarejestrowanych fundacji rodzinnych (szacowana liczba wniosków o rejestrację fundacji rodzinnej to około 3000) przez okres niespełna dwóch lat, liczonych od jej wejścia w życie, jest wynikiem, który w pozytywnym tego słowa znaczeniu przerósł oczekiwania. Symptomem popularności wśród firm rodzinnych instytucji – będącej remedium na wyzwania związane z sukcesją – jest obłożenie pracy Sądu Okręgowego w Piotrkowie Trybunalskim, właściwego dla rejestracji fundacji rodzinnych. Przeciętny okres rejestracji fundacji rodzinnej w roku 2024 wynosił ok. 4–5 miesięcy, przy czym pod koniec wspomnianego roku można było odczuć znaczącą akcelerację procesu rejestracji. Na pierwszy rzut oka głosy krytyczne są „zasadne”, tj. zbyt długi proces, brak jego digitalizacji, brak dywersyfikacji pracy na inne ośrodki sądowe. Natomiast racjonalna analiza powinna brać pod uwagę takie aspekty, jak chociażby to, iż wprowadzenie pełnej digitalizacji powodowałoby, że ustawa o fundacji rodzinnej nie ujrzałaby światła dziennego w maju 2023 r., a jeden wyspecjalizowany sąd, w ramach którego „sprawami” fundacji rodzinnych zajmują się doświadczeni sędziowie wydziału cywilnego sądu okręgowego, daje rękojmię, że ciągłość i trwałość budowanych od dekad majątków rodzinnych, w przypadku konfliktów i sporów, będzie osądzana z uwzględnieniem zarówno okoliczności biznesowych, jak i rodzinnych.
Popularność fundacji rodzinnej wynika z faktu, że jest to rozwiązanie kompleksowe, pozwalające biznesowi rodzinnemu funkcjonować w perspektywie wielopokoleniowej, z jednej strony zabezpieczając „dziedzictwo” budowanego majątku firmowego i prywatnego założycieli/nestorów, z drugiej – eliminując problematykę dziedziczenia, podziału majątku pomiędzy następne pokolenie/sukcesorów.