Windykacja wierzytelności

1. Wierzytelność – definicje i rodzaje

W obrocie gospodarczym pojęcie „wierzytelność” jest najczęściej używane w kontekście wierzytelności pieniężnych. Często bywa stosowane zamiennie z terminami „dług” lub „zobowiązanie”. Aby jednak poprawnie interpretować instytucje prawne wykorzystywane w procesie windykacji, warto najpierw poświęcić chwilę na dokładne zrozumienie natury stosunków zobowiązaniowych, z których wierzytelności wynikają.

1.1. Źródła stosunków umownych pomiędzy przedsiębiorcami

Podstawowym źródłem prawa zobowiązań dla przedsiębiorców na terenie RP jest księga trzecia Kodeksu cywilnego – Zobowiązania, która składa się z części ogólnej i szczególnej (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 1061, ze zm.; dalej również jako k.c.).

Część ogólna to unormowania dotyczące wszystkich stosunków zobowiązaniowych określonych w kodeksie, a także w innych ustawach. Część szczególna „zobowiązań” określa rodzaje umów i zawiera przepisy, które je regulują.

Źródłem prawa zobowiązań mogą być również inne ustawy, np. ustawa o zastawie rejestrowym i rejestrze zastawów, Prawo wekslowe, umowy międzynarodowe. Warto wspomnieć w tym miejscu także o roli prawa europejskiego, które harmonizuje zasady obrotu gospodarczego na poziomie międzynarodowym, szczególnie w relacjach transgranicznych.

W obrocie gospodarczym stosunki gospodarcze pomiędzy przedsiębiorcami regulują przede wszystkim zawarte między nimi umowy, które są konstruowane i stosowane w zgodzie z obowiązującymi źródłami prawa zobowiązań i innymi przepisami prawa.

1.2. Zobowiązania i ich rodzaje

Według treści definicji opracowanej przez wybitnego polskiego cywilistę prof. Czachórskiego zobowiązanie jest częścią prawa cywilnego, która reguluje społeczne formy wymiany dóbr i usług.

W zobowiązaniu, jako rodzaju stosunku prawnego, można wyróżnić zasadniczo trzy elementy:

1) podmiot (osoby, pomiędzy którymi stosunek ten istnieje),

2) przedmiot,

3) treść stosunku prawnego.

Podmiotem uprawnionym w zobowiązaniu jest wierzyciel, a podmiotem zobowiązanym jest dłużnik. Przedmiotem zobowiązania jest określonego rodzaju zachowanie się dłużnika, którego może domagać się wierzyciel. Przedmiotem świadczenia pieniężnego jest świadczenie określonej sumy pieniężnej. Treść zobowiązania stanowią uprawnienia wierzyciela i odpowiadające im obowiązki dłużnika. Obowiązki dłużnika mogą polegać na działaniu bądź zaniechaniu. Istota działania jest oczywista, natomiast zaniechanie polega na powstrzymaniu się od podjęcia określonego działania.