Pracownik na urlopie wychowawczym

Chciałabym skorzystać z urlopu wychowawczego, ale nie wiem, czy mam do niego prawo ani na jakich zasadach mogłabym z niego skorzystać? Ile trzeba przepracować w ostatnim zakładzie pracy, aby móc się o niego ubiegać? - Aneta D. z Mrągowa

Istotą urlopu wychowawczego jest umożliwienie pracownikowi osobistej opieki nad małym dzieckiem. Mogą z niego skorzystać rodzic lub prawny opiekun dziecka. O urlop wychowawczy może się zatem starać również mężczyzna - pracownik, jeśli spełnia wymagania niezbędne do przyznania mu tego prawa. Prawo do takiego urlopu przysługuje bowiem pracownikowi, który - zgodnie z nomenklaturą art. 186 § 1 k.p. - jest zatrudniony co najmniej 6 miesięcy. Chodzi tu więc o tych pracowników, których ogólny staż pracy wynosi owe 6 miesięcy, ponieważ do tego okresu zatrudnienia wlicza się poprzednie okresy zatrudnienia w ramach stosunku pracy. Ustalając ten okres, należy wliczać wszystkie okresy zaliczalne, czyli inne niż trwanie stosunku pracy, które konkretny przepis nakazuje uwzględniać w stażu pracy. Urlop wychowawczy nie może przekraczać 3 lat. Przysługuje on pracownikowi, który zamierza sprawować opiekę nad dzieckiem do 4 lat, natomiast przy dziecku niepełnosprawnym - do 18 lat. Podstawą udzielenia urlopu w celu sprawowania opieki nad dzieckiem specjalnej troski jest - od 1 stycznia 2004 r. - orzeczenie lekarskie o niepełnosprawności dziecka, a nie, jak poprzednio, zaświadczenie lekarskie. Pamiętajmy, że o urlop wychowawczy może ubiegać się pracownik nie tylko w przypadku dziecka własnego, ale również dziecka, które zostało przyjęte na wychowanie, albo które zostało powierzone opiece przez sąd, jak również dziecka współmałżonka lub dziecka przejętego na wychowanie w ramach rodziny zastępczej. Nie dotyczy to jednak rodziny zastępczej pełniącej zadania pogotowia rodzinnego. Uprawniony może wykorzystać ten urlop najwyżej w 4 częściach, przy czym ma on również prawo do każdorazowego określenia wymiaru danej części. Należy zwrócić uwagę na to, że jeśli tego rodzaju urlop jest udzielany osobie zatrudnionej na podstawie umowy terminowej, może on być udzielony tylko do upływu terminu, na jaki stosunek pracy został zawarty. Po ustaniu zatrudnienia nie jest bowiem możliwe korzystanie z urlopu wychowawczego, nie ma przy tym znaczenia przyczyna rozwiązania umowy o pracę (w tym przypadku - upływ terminu). Pamiętajmy, że uprawniony pracownik może skorzystać z urlopu na każde dziecko. Specyficzna sytuacja dotyczy urodzenia podczas jednego porodu więcej niż jednego dziecka (np. bliźniąt). W takiej sytuacji termin tego urlopu pokrywa się i w konsekwencji pracownikowi przysługuje urlop w wymiarze 3, a nie 6 lub więcej lat. Potwierdził to również Sąd Najwyższy w wyroku z 28 listopada 2002 r., stwierdzając, że urlop wychowawczy w związku z urodzeniem podczas porodu więcej niż jednego dziecka przysługuje w wymiarze nieprzekraczającym 3 lat, nie dłużej niż do ukończenia 4 roku życia przez dziecko urodzone jako pierwsze.