Nienależne obniżenie VAT przez wspólnika z faktur wystawionych na spółkę cywilną

Stosownie do ustawy o podatku od towarów i usług nie jest możliwe obniżenie kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego wynikającą z faktur wystawionych nie na podatnika prowadzącego indywidualnie działalność gospodarczą, lecz na spółkę cywilną, w której podatnik jest jednym ze wspólników. Podatnikami podatku od towarów i usług, zgodnie z przepisami, są bowiem nie tylko osoby prawne i fizyczne, ale także jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej, do których zaliczają się między innymi spółki cywilne będące wyodrębnionymi podmiotami gospodarczymi. Oznacza to zatem, że w podatku tym spółce cywilnej, jako organizacji wspólników, nie zaś samym wspólnikom, została przyznana podmiotowość prawnopodatkowa, jeżeli oczywiście spółka realizuje czynności objęte zakresem przedmiotowym tego podatku. Tym samym wszelkie obowiązki i uprawnienia podatników VAT wynikające z ustawy o podatku od towarów i usług odnoszą się do samych spółek cywilnych, nie zaś do wspólników tych spółek. Spółka cywilna jest więc obowiązana między innymi do złożenia w urzędzie skarbowym zgłoszenia rejestracyjnego i posługiwania się przyznanym jej numerem identyfikacji podatkowej (art. 9 ust. 1 i 8 ustawy), składania deklaracji podatkowych (art. 10 ust. 1 ustawy), wystawiania faktur (art. 32). Jest też uprawniona do korzystania ze zwolnienia od VAT (art. 14 ustawy) czy do obniżenia podatku należnego o podatek naliczony (art. 19 ustawy). Z art. 19 ust. 1 ustawy wynika prawo podatnika do obniżenia kwoty podatku należnego o kwotę podatku naliczonego, którą podatnik sam poniósł przy nabyciu towarów i usług. Skoro zaś nabycie towaru bądź usługi powinno być udokumentowane fakturą, oznacza to, że wskazane uprawnienie do obniżenia podatku należnego o podatek naliczony powinno wynikać z faktury wystawionej na ściśle określonego podatnika. Prowadząc działalność jednoosobową, podatnik nie może wykazać w deklaracjach podatkowych VAT-7 do odliczenia od kwoty podatku należnego kwoty podatku naliczonego związanej z zakupem towarów dokonanym przez zlikwidowaną spółkę, w której był lub jest wspólnikiem. W orzecznictwie utrwalił się pogląd, że w VAT wyodrębnia się wspólnika spółki oraz samą spółkę w celu korzystania z prawa do odliczenia podatku naliczonego. Przykładem mogą być wyroki NSA: z 9 września 1998 r. (sygn. akt SA/Sz 1684/97) oraz z 25 czerwca 2002 r. (sygn. akt I SA/Ka 918/01). Stwierdzono w nich, że „skoro ustawodawca daje podatnikowi prawo do odliczenia podatku naliczonego od nabytych towarów i usług, to podatnik nie może odliczać podatku naliczonego innych nabywców, choćby byli wspólnikami, gdyż w rozumieniu ustawy o VAT nie wspólnicy spółki cywilnej są podatnikami VAT”.