Pomoc publiczna dla przedsiębiorców - wybrane problemy podatkowe

Ustawa z 30 czerwca 2000 r. o warunkach dopuszczalności i nadzorowaniu pomocy publicznej dla przedsiębiorców¹ (dalej UPP) to regulacja nie mająca odpowiednika w dotychczasowych polskich aktach prawnych. Powstała jako jeden z etapów harmonizacji naszego ustawodawstwa z prawem Unii Europejskiej. Wykorzystano przy jej tworzeniu regulacje wspólnotowe oraz orzecznictwo unijnego Trybunału Sprawiedliwości. Jej stosowanie ma zapobiegać negatywnemu wpływowi przysporzeń, dokonywanych ze środków publicznych, na wolną konkurencję między przedsiębiorcami. Takie niekorzystne oddziaływanie może być dokonane również przez wykorzystanie instytucji podatkowych. Stosowanie UPP, od dnia wejścia w życie, tj. 1 stycznia 2001 r., budzi wiele kontrowersji i artykuł ten jest próbą systematycznego przedstawienia i analizy najważniejszych z nich.

Artykuł 4 UPP określa pomoc publiczną jako bezpośrednie lub pośrednie przysporzenie - dokonane przez organy udzielające pomocy - korzyści finansowych określonym przedsiębiorstwom, w konsekwencji którego następuje uprzywilejowanie ich w stosunku do konkurentów, przede wszystkim w drodze dokonywania na rzecz lub za tych przedsiębiorców wydatków ze środków publicznych na podstawie odrębnych ustaw lub innego tytułu prawnego. Omawiana ustawa ma więc charakter ramowy, konkretna pomoc powinna być udzielana na podstawie innych aktów prawnych, które - w zamierzeniu ustawodawcy - nie mogą być sprzeczne z omawianą regulacją².

Tak rozumiana pomoc publiczna może być realizowana także za pomocą instrumentów podatkowych. Powoływany art. 4 UPP wymienia konkretne jej formy: ulgi podatkowe, zaniechanie ustalania zobowiązania podatkowego lub poboru podatku, rozłożenie na raty podatku lub zaległości podatkowej oraz umorzenie zaległości podatkowej. Nie należy traktować tego wyliczenia jako zamkniętego katalogu. Wymienione przez ten przepis instytucje definiowane są w Ordynacji podatkowej, lecz pomoc może być udzielona także na podstawie innych aktów normatywnych prawa podatkowego, jeżeli tylko działania organów władzy publicznej, podjęte zgodnie z ich treścią, powodują uprzywilejowanie danego przedsiębiorcy względem konkurentów.