Podatek od czynności cywilnoprawnych przy zniesieniu współwłasności i dziale spadku

W art. 1 ustawy z 9 września 2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych (Dz.U. Nr 86, poz. 959 ze zm.) określony jest zamknięty katalog czynności cywilnoprawnych podlegających podatkowi. Wśród nich wymienia się umowy o dział spadku i umowy o zniesienie współwłasności, z dodatkowym zastrzeżeniem, że czynności te podlegają podatkowi w części dotyczącej spłat lub dopłat. Przepisy ustawy nie zawierają własnych definicji tych czynności, jak też nie definiują pojęć „spłata” i „dopłata”. W tym zakresie niezbędne jest posiłkowanie się odpowiednimi przepisami kodeksu cywilnego, regulującymi omawiane instytucje.

Zgodnie z art. 195 i nast. k.c. współwłasnością jest stan, w którym własność tej samej rzeczy przysługuje niepodzielnie kilku osobom, przy czym ma ona bądź charakter współwłasności w częściach ułamkowych, bądź współwłasności łącznej.

Współwłasność w częściach ułamkowych powstaje wskutek zaistnienia takich zdarzeń, jak: spadkobranie przez kilku spadkobierców; dokonanie czynności cywilnoprawnej, w której występuje kilku nabywców (np. kupno rzeczy przez kilka osób); zasiedzenie przez kilka osób oraz przyznanie jednej rzeczy kilku współwłaścicielom w wyniku orzeczenia sądu. Współwłasność łączna, a taka występuje na gruncie spółki cywilnej oraz w stosunkach majątkowych małżeńskich, ma charakter trwały i trwa tak długo, jak długo istnieje stosunek prawny, z którego wynika, a zatem dopuszczalność jej zniesienia jest znacznie ograniczona przez przepisy.

Zniesienie współwłasności jest procesem służącym likwidacji stosunku prawnego, który łączy współwłaścicieli.