Ważne dla pracodawców i płatników

ZMIANY W PRAWIE

Zgłoszenia wewnętrzne sygnalistów

25 września 2024 r. weszła w życie ustawa o ochronie sygnalistów (dalej: ustawa). Ma ona zachęcić m.in. pracowników do zgłaszania naruszeń prawa, do których dochodzi u ich pracodawców. Jeśli zgłaszający spełni warunki do uznania go za sygnalistę, jest chroniony przed działaniami odwetowymi.

Definicja ustawowa

Zgodnie z definicją sygnalistą jest osoba fizyczna, która zgłasza lub ujawnia publicznie informację o naruszeniu prawa uzyskaną w kontekście związanym z pracą. Sygnalistą może być nie tylko pracownik, lecz także np. zleceniobiorca, akcjonariusz, wspólnik, stażysta. Chodzi tu także o informację o naruszeniu prawa uzyskaną w kontekście związanym z pracą przed nawiązaniem stosunku pracy lub innego stosunku prawnego stanowiącego podstawę świadczenia pracy lub usług, lub pełnienia funkcji w podmiocie prawnym, lub na rzecz tego podmiotu, lub pełnienia służby w podmiocie prawnym lub już po ich ustaniu.

Granice ochrony

Sygnalista podlega ochronie od chwili dokonania zgłoszenia lub ujawnienia publicznego, ale pod warunkiem, że miał uzasadnione podstawy sądzić, że informacja będąca przedmiotem zgłoszenia lub ujawnienia publicznego jest prawdziwa w momencie dokonywania zgłoszenia lub ujawnienia publicznego i że stanowi informację o naruszeniu prawa. Dane osobowe sygnalisty pozwalające na ustalenie jego tożsamości nie mogą zostać ujawnione nieupoważnionym osobom, chyba że za wyraźną zgodą sygnalisty. Wyjątkiem od tej reguły jest opisany w art. 8 ust. 2 ustawy przypadek, gdy ujawnienie jest koniecznym i proporcjonalnym obowiązkiem wynikającym z przepisów prawa w związku z postępowaniami wyjaśniającymi prowadzonymi przez organy publiczne lub postępowaniami przygotowawczymi, lub sądowymi prowadzonymi przez sądy, w tym w celu zagwarantowania prawa do obrony przysługującego osobie, której dotyczy zgłoszenie.

Może się jednak zdarzyć, że zgłaszający naruszenie będzie działał w złej wierze, chcąc komuś zaszkodzić lub otrzymać np. ochronę przed zwolnieniem. Takie działanie jest nie tylko zagrożone grzywną, karą ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat dwóch, lecz także może się wiązać z roszczeniami od osoby, która poniosła szkodę. Zgodnie z art. 15 ustawy ma ona prawo do odszkodowania lub zadośćuczynienia za naruszenie dóbr osobistych od sygnalisty, który świadomie zgłosił nieprawdziwe informacje. I tu pojawia się wątpliwość, czy i jak można uzyskać dane sygnalisty w celu dochodzenia swych praw.