Ja z polecenia

Czy personalizacja konsumpcji kultury – możliwa dzięki algorytmom – tej kultury po prostu nie zabija?

Mój przyjaciel jest reżyserem i uważnie śledzi to, co pojawia się na ekranie. Z zaskoczeniem odnotował, że w polskich kinach tryumfy święci „Budda. Dzieciak ’98”, dokument o życiu polskiego influencera. Film o takiej niszowej tematyce w weekend otwarcia obejrzało ponad 268 tys. widzów. Kim oni są i skąd się wzięli? I dla mnie, i dla mojego przyjaciela to zagadka.

Zarazem jednak, jeśli przyjrzeć się kulturze – filmowi, muzyce, książkom – to od zawsze stanowi ona zbiór odrębnych światów. Jest wielką banią, w której mieszczą się tysiące małych baniek. Tyle że tych drugich jest dziś więcej niż kiedyś.

Już w 2006 r. redaktor naczelny „Wired” Chris Anderson zauważał, że technologie cyfrowe tworzą „długi ogon” dzieł kultury. Miał na myśli powstawanie niezliczonych nisz, które w erze analogowej nie miałyby szansy zaistnieć. Dziś każda potwora znajdzie swego amatora. „To świetnie!” – chciałoby się zakrzyknąć. Tylko czy aby na pewno?

Aby kultura żyła, składające się na nią nisze muszą wchodzić ze sobą w interakcje, wzbogacać się wzajemnie, łączyć i przenikać, a odbiorcy muszą aktywnie poszukiwać nowych. Paradoksalnie zdaje się, że technologie cyfrowe oparte na algorytmicznych systemach rekomendacji treści skutecznie temu zapobiegają. Wpychają nas do przyjemnej komory echa, gdzie słychać wyłącznie nasz własny głos i skąd coraz trudniej wyściubić nos.

Kultura jest fenomenem społecznym (Robinson Crusoe nie mógł jej tworzyć – ani konsumować – dopóki nie poznał Piętaszka). Im bardziej jest społeczna, tj. im szerszą grupę ludzi obejmuje, tym bardziej jest kulturą. Jest zbiorowym przetworzeniem ludzkich lęków i nadziei, próbą wypowiedzenia tego, co niewysłowione. Poszukiwaniem sensu.