Przywileje emerytalne po zmianach

• 13. i 14. emerytura,
• emerytura pomostowa,
• wcześniejsze emerytury nauczycielskie,
• świadczenie dla byłego sołtysa,
• rodzicielskie świadczenie uzupełniające…

System bez konsekwencji, ale z wieloma bonusami

Reforma polskich ubezpieczeń społecznych, która weszła w życie w 1999 r., miała w założeniu jej twórców doprowadzić do tego, żeby wysokość emerytury była uzależniona od wysokości odprowadzanych składek oraz czasu trwania aktywności zawodowej. Zlikwidowano tzw. wcześniejsze emerytury (z pewnymi wyjątkami), dając kilku grupom zawodowym okresy przejściowe. Jednak docelowo praktycznie wszyscy mieli przechodzić na emeryturę w wieku 60 lat (kobiety) i 65 lat (mężczyźni) i otrzymywać emeryturę taką, na jaką sobie zapracowali. Od reformy upłynęło już ponad 20 lat, a jej założenia zawarte przede wszystkim w ustawie z 17 października 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 1251) w dużej mierze zostały zniekształcone.

O ile już w 1999 r. przewidywano bonus dla osób z niską emeryturą w postaci dopłaty do gwarantowanego minimum, o tyle w późniejszych latach przyznawano emerytom różnego rodzaju dodatki, które mają charakter socjalny, a nie emerytalny. Przykładem takiego świadczenia są „trzynastki” i „czternastki”, które wbrew popularnej nazwie i temu, że wypłaca je ZUS, nie są emeryturami. Nie przysługują zresztą tylko emerytom, ale również osobom pobierającym jedno z kilkudziesięciu świadczeń, nie zawsze wypłacanych z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Podobny charakter ma także rodzicielskie świadczenie uzupełniające, zwane „Mama 4+”, jako świadczenie przyznawane osobom, które zrezygnowały z pracy zawodowej (a przez to nie odłożyły składek), aby poświęcić się wychowaniu dzieci.

Na specjalny bonus do emerytury mogą liczyć od tego roku również sołtysi, którzy pełnili tę funkcję przez dwie kadencje trwające osiem lat. Jeśli skończą 60/65 lat, to mogą otrzymywać dodatkowe 300 zł.

To nie koniec ukłonów w stronę emerytów, a dokładniej – osób, które chciałyby szybciej ten status nabyć. W tym roku przywrócono możliwość przechodzenia na wcześniejszą emeryturę przez nauczycieli, a ponadto zatrzymano wygaszanie emerytur pomostowych, a więc w praktyce, pewnego rodzaju emerytur powszechnych. Te ostatnie świadczenia były przewidziane jako świadczenia przejściowe dla tych roczników, które rozpoczynały pracę w szczególnych warunkach kilkadziesiąt lat temu, gdy stan bezpieczeństwa i higieny pracy był gorszy niż teraz. Docelowo wcześniejszych emerytur miało nie być. Jednak tegoroczna zmiana pozwala w zasadzie nabyć pomostówkę osobom, które rozpoczęły pracę w szczególnych branżach także już po wejściu w życie reformy.