Jak przebiega kontrola sądów administracyjnych nad stanowieniem prawa przez JST

Rozstrzygają one spory kompetencyjne między organami jednostek samorządu terytorialnego, samorządowymi kolegiami odwoławczymi i instytucjami rządowymi. Sprawdzają też zgodność z prawem aktów prawa uchwalanych przez organy stanowiące gmin, powiatów i województw

Zgodnie z art. 1 prawa o ustroju sądów powszechnych (dalej: p.u.s.a), jeżeli ustawy nie stanowią inaczej, kontrola sądów administracyjnych nad działalnością JST sprawowana jest pod względem zgodności z prawem. To bardzo ważny przepis dla określenia kryteriów, których spełnienie mają badać wojewódzkie sądy administracyjne oraz Naczelny Sad Administracyjny. Kluczowa i zasadnicza jest zgodność badanego aktu prawnego (czyli uchwały JST) z prawem. Sądy administracyjne nie badają np. celowości rozstrzygnięcia czy zgodności z polityką rządu lub samorządu. Przesłanką do zbadania sprawy nie jest także kwestia uwzględnienia interesu społecznego czy interesu indywidualnego, choć te aspekty mają także ważne znaczenie przy ocenie aktu prawnego jako zgodnego m.in. z konstytucją. Przywołane kryterium badania można łatwo prześledzić na gruncie spraw, w których organy administracji mają możliwość wydania decyzji w ramach tzw. uznania administracyjnego, co w szczególności ma miejsce w odniesieniu do spraw z zakresu pomocy społecznej. Kontrola sądowa decyzji uznaniowych w przedmiocie pomocy społecznej nie może sięgać do okoliczności z zakresu celowości wydatkowania świadczeń z pomocy społecznej, byłaby bowiem sprzeczna z art. 1 par. 2 p.u.s.a. (zob. wyrok NSA z 30 października 2020 r., sygn. akt I OSK 1242/20). Uznaniowość nie dotyczy uchwał organów JST - kontrola tych aktów jest kontrolą dość restrykcyjną, zmierzającą do ustalenia, czy zakres badanej uchwały jest dopuszczalny przez powszechnie obowiązujące przepisy i czy jest z nimi zgodny.