Kryzys konstytucyjny był do przewidzenia

Paweł Skuczyński: Dzisiejsze społeczeństwa na tyle różnicują się wewnętrznie i są tak dynamiczne, że prawo za tym nie nadąża. I sama konstytucja nie jest w stanie rozwiązywać problemów społecznych

Czym jest konstytucja społeczna pojawiająca się w tytule pana książki?

Na początek trzeba wyraźnie powiedzieć, że w książce przede wszystkim spróbowaliśmy wytłumaczyć sytuację związaną z funkcjonowaniem samorządów zawodowych w Polsce. Zrobiliśmy to przez pryzmat teorii określanej jako „konstytucjonalizm społeczny”. Nie jest to tylko socjologiczne badanie konstytucji, choć to też ważny aspekt naszych badań. Nurt ten dostrzega wyraźnie, że zmienia się funkcja i rola konstytucji we współczesnych państwach. W ten sposób nie jest już ona, podobnie jak całe prawo, centralnym systemem społecznym i nie jest w stanie integrować całego społeczeństwa.

Dlaczego tak się dzieje?

Bo dzisiejsze społeczeństwa na tyle różnicują się wewnętrznie i są tak dynamiczne, że prawo nie nadąża za tymi zmianami. I sama konstytucja pozostaje tylko aktem w ramach jednego z podsystemów społecznych, jakim jest prawo. To oczywiście powoduje, że należy inaczej patrzeć na funkcję regulacyjną konstytucji - ona nie jest w stanie rozwiązywać problemów społecznych. Musi być w stałej relacji z innymi podsystemami społecznymi, czyli być otwarta właśnie na tę oddolnie kształtującą się konstytucję społeczną.

Ale czym ona jest?

Konstytucja społeczna to układ oddolnie ukształtowanych podmiotów oraz kształtowane przez nie normy danego podsystemu społecznego. Chodzi o podmioty, które są w stanie samodzielnie tworzyć takie normy, ponieważ są dostatecznie zorganizowane i dysponują odpowiednią wiedzą. Mogą to być samorządy, organizacje społeczeństwa obywatelskiego, dialogu społecznego itp. Ich cechą wspólną jest to, że są w stanie w sposób oddolny rozpoznawać w pierwszej kolejności problemy danego obszaru społecznego i podejmować kolektywnie dotyczące go decyzje. Dla systemu prawnego i politycznego jest to na tym wczesnym etapie niedostępne, wiedza o problemach dociera do nich dopiero potem. Dlatego bardzo ważne jest, by współczesny konstytucjonalizm uwzględniał te wszystkie procesy oddolnego kształtowania się społecznej normatywności. Konstytucja z 1997 r. stworzyła do tego warunki, jednak w praktyce rządzenia tak się nie stało.