Nieoprocentowana pożyczka - skutki podatkowe

Małgorzata Rymarz

Umowa pożyczki to jeden z częściej wykorzystywanych instrumentów pozyskania kapitału. Służy on w równym stopniu przedsiębiorcom, jak i osobom nieprowadzącym działalności gospodarczej. W odróżnieniu od kredytu, pożyczka:

● może być udzielona przez każdą osobę fizyczną lub prawną, do której należy przedmiot pożyczki;

● obejmuje zarówno pieniądze, jak i rzeczy ruchome oznaczone tylko co do gatunku lub jakości;

● może być nieodpłatna.

Ta ostatnia cecha ma szczególną doniosłość podatkową, o czym strony umowy nie zawsze pamiętają.

Pożyczka jako forma nieodpłatnego świadczenia

W myśl art. 11 ust. 1 i 2b, art. 14 ust. 2 pkt 8 u.p.d.o.f. oraz art. 12 ust. 1 pkt 2 u.p.d.o.p., przychód podatkowy stanowi również wartość otrzymanych świadczeń nieodpłatnych i częściowo odpłatnych. Pojęcie "nieodpłatne świadczenia" nie ma definicji legalnej. Zgodnie z poglądem utrwalonym w orzecznictwie sądów administracyjnych oraz praktyce urzędowej, pod określeniem tym ukrywają się nie tylko świadczenia w sensie cywilistycznym, lecz także wszelkie inne zdarzenia gospodarcze i prawne, których następstwem jest uzyskanie korzyści, mającej konkretny wymiar finansowy, kosztem innego podmiotu, tj. bez zapłaty oraz żadnej innej formy ekwiwalentu ze strony świadczeniobiorcy (por. uchwała NSA z 18 listopada 2002 r., sygn. akt FPS 9/02).

W tym kontekście, rezygnacja z oprocentowania udzielonej pożyczki może być rodzajem świadczenia nieodpłatnego na rzecz pożyczkobiorcy.

"Zastrzeżenie odsetek powoduje, że umowa nabiera cech umowy wzajemnej. Rezygnację z tego świadczenia kwalifikować należy jako przypadek otrzymania nieodpłatnego świadczenia, którego wartość odpowiada wartości odsetek, które pożyczkobiorca musiałby zapłacić pożyczkodawcy. Reasumując, pożyczka to świadczenie zwrotne, nie stanowiące samo w sobie przychodu podlegającego opodatkowaniu w rozumieniu ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Natomiast okoliczność udzielenia nieoprocentowanej pożyczki pieniężnej oznacza, iż mamy do czynienia ze świadczeniem nieodpłatnym, sprowadzającym się do korzystania z cudzego kapitału bez konieczności ponoszenia ze strony pożyczkobiorcy jakichkolwiek ciężarów" - tak orzekł m. in. Dyrektor Izby Skarbowej w Łodzi w decyzji z 18 maja 2006 r. (nr PB I-3/4117/IN-16/2006/KA).