Wycena produktów gotowych według prawa bilansowego

W przedsiębiorstwach produkcyjnych podstawowym źródłem przychodów jest sprzedaż wyrobów gotowych. Aby właściwie (tj. zgodnie z przepisami prawa bilansowego) ustalić wynik na sprzedaży wyrobów (a także ocenić rentowność poszczególnych produktów¹), konieczna jest prawidłowa ewidencja kosztów oraz wycena produktów. Niestety, przepisy ustawy o rachunkowości w zakresie wyceny wyrobów gotowych są dość nieprecyzyjne, co w efekcie może przyczyniać się do zniekształcenia wyniku finansowego firmy.

Generalna zasada wskazuje, że wyroby gotowe wycenia się według kosztu wytworzenia. Koszt wytworzenia nie może być jednak wyższy od ceny sprzedaży netto wyrobu na dzień bilansowy (art. 28 ust. 1 pkt 6 ustawy o rachunkowości). Jeśli jednak ustalenie tego kosztu nie jest możliwe, wyceny dokonuje się po cenie sprzedaży netto takiego samego lub podobnego produktu, pomniejszonej o przeciętnie osiągany przy sprzedaży produktów zysk brutto ze sprzedaży, a w przypadku produktu w toku - także z uwzględnieniem stopnia jego przetworzenia. Stopień przetworzenia można określić procentowo, jeśli np. zostanie on oszacowany na poziomie 60 proc., to produkty w toku będą wycenione w wysokości 60 proc. kosztu wytworzenia wyliczonego dla danego wyrobu gotowego (art. 28 ust. 3 ustawy).

Na rysunku 1 (str. 76) przedstawiono wynikającą z przepisów prawa bilansowego strukturę kosztów operacyjnych przedsiębiorstwa i wskazano, które składniki tych kosztów są wliczane do kosztu wytworzenia wyrobu gotowego, a które obciążają wynik finansowy okresu sprawozdawczego, w którym zostały poniesione (nawet jeśli przedsiębiorstwo nic nie wyprodukuje).