Kary, odszkodowania i inne przymusowe opłaty

W działalności gospodarczej najczęściej występują odszkodowania wynikające z przepisów prawa cywilnego. W prawie tym rozróżnia się dwa rodzaje odpowiedzialności. Pierwszy z nich to tak zwana odpowiedzialność deliktowa. Wynika ona z art. 415 kodeksu cywilnego, zgodnie z którym, kto z winy swojej wyrządził drugiemu szkodę, obowiązany jest do jej naprawienia. Drugi rodzaj odpowiedzialności to odpowiedzialność kontraktowa, wynikająca z art. 471 k.c. Przepis ten stanowi, że dłużnik zobowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba że dłużnik nie ponosi za nie odpowiedzialności z powodu okoliczności, na które nie miał wpływu. Naprawienie szkody powinno zapewnić poszkodowanemu całkowitą kompensatę doznanego uszczerbku. Jeżeli przepisy szczególne lub umowa nie stanowią inaczej, naprawienie szkody obejmuje zarówno straty, jakie poszkodowany poniósł, jak i korzyści, które mógłby osiągnąć, gdyby mu szkody nie wyrządzono.

Co do zasady, kary umowne i odszkodowania związane z prowadzoną działalnością gospodarczą są kosztem uzyskania przychodów. Przepisy ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych przewidują jednak w tym zakresie pewne wyjątki.