Nowa forma sprawozdań finansowych

Ustawa z 29 września 1994 r. o rachunkowości (Dz.U. Nr 121, poz. 591 z późn.zm.) wprowadziła nowy element do sprawozdania finansowego - scalający je w całość, a mianowicie „wprowadzenie do sprawozdania finansowego”. Zajmuje ono bardzo ważne miejsce w sprawozdawczości, gdyż jest pierwszym członem całego sprawozdania finansowego (patrz tabela 1).

Do „wprowadzenia” przeniesiono kilka najważniejszych informacji z dotychczasowej „informacji dodatkowej”, ale pojawiły się też inne dane, które należy ujawnić.

Pierwszą z nich jest wskazanie czasu trwania działalności jednostki, jeżeli jest ograniczony (pkt 2). Informacja o tym, do kiedy wspólnicy (udziałowcy, akcjonariusze) planują prowadzić działalność, jest zapisana w umowie (statucie) jednostki. Ustawa o rachunkowości zobowiązuje do zaprezentowania tej informacji dodatkowo w sprawozdaniu finansowym. Ma to na celu przedstawienie potencjalnemu inwestorowi pełnego obrazu o jednostce, łącznie z określeniem czasu, na jaki planowana jest działalność. W większości przypadków czas ten nie jest ograniczony. Mimo iż ustawa nie nakazuje informowania o tym, że czas działalności spółki nie został ograniczony w umowie (statucie) - nakazuje podanie tylko informacji o ograniczeniach - to dla pełnego obrazu wskazane jest udzielenie negatywnej informacji, tzn. że czas nie jest ograniczony.

Drugą ważną informacją prezentowaną we „wprowadzeniu do sprawozdania finansowego” jest wskazanie, czy sprawozdanie zostało sporządzone przy założeniu kontynuowania działalności gospodarczej przez jednostkę w dającej się przewidzieć przyszłości (12 miesięcy) oraz czy nie istnieją okoliczności wskazujące na zagrożenie kontynuowania przez nią działalności (pkt 5). Obecnie, w dobie stagnacji czy nawet recesji, ujawnienie informacji o tym, czy zarząd i właściciele jednostki oceniają sytuację jako dobrą i niezagrożoną może być kluczowe dla odbiorców zewnętrznych, np. przy udzielaniu kredytu. Moim zdaniem należy spojrzeć na zawarte tutaj informacje od zupełnie innej strony. Otóż opis ewentualnych zagrożeń jest informacją, że zarząd i właściciele wiedzą, że sytuacja podmiotu jest zła. Mogą zatem podjąć działania organizacyjne lub finansowe mające na celu zapobiegnięcie ewentualnemu dalszemu pogarszaniu się sytuacji lub wręcz postawieniu w stan upadłości. Brak informacji o zagrożeniach, przy zauważalnej słabej kondycji jednostki, może być odczytywany negatywnie przez inwestorów i kredytodawców. Nie jest dostrzegany problem, a zatem i nie można mieć nadziei na szybką poprawę sytuacji. Szczególnej roli nabiera w tym przypadku biegły rewident, którego zadaniem jest ocena kontynuacji działania, a w przypadku jej zagrożenia, opinia czy opis w sprawozdaniu finansowym jest wystarczający. Pamiętajmy jednak, że nie każdy podmiot podlega ustawowemu obowiązkowi badania sprawozdań finansowych. Podmioty podlegające badaniu przez biegłego rewidenta zostały określone w art. 64 ust. 1 ustawy. I tak, badaniu podlegają roczne skonsolidowane sprawozdania finansowe grup kapitałowych oraz roczne sprawozdania finansowe kontynuujących działalność banków oraz zakładów ubezpieczeń, jednostek działających na podstawie przepisów o publicznym obrocie papierami wartościowymi i funduszach powierniczych oraz przepisów o funduszach inwestycyjnych, jednostek działających na podstawie przepisów o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych, spółek akcyjnych oraz pozostałych jednostek, które w poprzedzającym roku obrotowym, za który sporządzono sprawozdania finansowe, spełniły co najmniej dwa z następujących warunków: