Zmiany w prawie autorskim. Co trzeba wiedzieć, zawierając umowę licencyjną lub przenoszącą prawa majątkowe

Taki jest cel zarówno dyrektywy unijnej, jak i nowelizacji ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Przepisy wyposażają twórców w środki zapewniające uzyskanie zapłaty. Podpowiadają, co twórca powinien wziąć pod uwagę, aby prawidłowo wyliczyć wynagrodzenie za dyspozycję prawami autorskimi, tj. za udzielenie licencji bądź za przeniesienie praw autorskich. Ustawodawca wyraźnie podkreślił, że zasadą jest odpłatność. Jeżeli natomiast zamiarem stron jest przeniesienie praw autorskich lub udzielenie licencji nieodpłatnie, musi to wyraźnie wynikać z umowy.

Twórcy powinni otrzymywać godziwe wynagrodzenie

Nieodzownym elementem pozwalającym na korzystanie z utworów są oczywiście umowy. Co ciekawe, w historii unijnych regulacji dotyczących prawa autorskiego relacje umowne stron (korzystającego i uprawnionego) po raz pierwszy wzięła na warsztat dyrektywa DSM, czyli dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/790 z 17 kwietnia 2019 r. w sprawie prawa autorskiego i praw pokrewnych na jednolitym rynku cyfrowym oraz zmiany dyrektyw 96/9/WE i 2001/29/WE (Dz.Urz. UE z 2019 r., L 130 s. 92). Jej przepisy zostały wdrożone do polskich regulacji nowelizacją ustawy z 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 2509; ost.zm. Dz.U. z 2024 r. poz. 1254; dalej: p.a.). Obowiązuje ona od 20 września br.

Zmiany p.a. mają istotne znaczenie nie tylko dla twórców, lecz także dla korzystających (nabywców majątkowych praw autorskich oraz korzystających na podstawie licencji).

Co jest nowe, a co zostało po staremu

Zmiany dotyczą wszystkich umów, infografika zarówno tych przenoszących majątkowe prawa autorskie, jak i umów licencyjnych, choć rzeczywiste znaczenie tych zmian dopiero zweryfikuje praktyka.

Postulaty to jedno, środki na ich egzekwowanie – drugie

Zgodnie z nowym brzmieniem art. 43 ust. 2 p.a. „wynagrodzenie musi być godziwe i odpowiednie do zakresu udzielonego prawa, charakteru i zakresu korzystania oraz korzyści wynikających z korzystania z utworu”. Intencją polskiego ustawodawcy nie było jednak wprowadzenie rewolucji do już istniejących zasad. Przed wejściem w życie nowelizacji ustawa o prawie autorskim i prawach pokrewnych przewidywała, że twórcy przenoszącemu majątkowe prawa autorskie lub udzielającemu licencji zawsze przysługuje prawo do wynagrodzenia, chyba że wyraźnie umówiono się na nieodpłatność. Jeżeli strony nie określiły wysokości wynagrodzenia, były stosowane kryteria wskazane w p.a.