Kiedy korygować VAT z faktury zaliczkowej w przypadku odstąpienia od umowy

Otrzymanie zaliczki na poczet dostawy towarów lub świadczenia usług wiąże się zasadniczo z powstaniem obowiązku podatkowego w podatku od towarów i usług. Rezygnacja z transakcji, skutkująca zwrotem zaliczki i wystawieniem faktury korygującej, umożliwia sprzedawcy obniżenie kwoty podatku należnego. Nabywca jest z kolei obowiązany do odpowiedniej korekty odliczonego wcześniej podatku naliczonego. Jak jednak postąpić w sytuacji, gdy kontrahenci odstępują wprawdzie od zawartej umowy, lecz zaliczka zostaje zwrócona znacznie później lub jej zwrot w ogóle nie następuje. Transakcja nie dochodzi ostatecznie do skutku. Nie ma jednak również zwrotu zaliczki, a to jej wpłata generowała powstanie obowiązku podatkowego.

Powiązanie momentu rozpoznania obowiązku podatkowego w VAT z datą otrzymania zaliczki wynika z postanowień art. 19a ust. 8 ustawy o VAT.

1. Kiedy wpłata zaliczki powoduje powstanie obowiązku podatkowego

Według wskazanego przepisu otrzymanie jeszcze przed dokonaniem dostawy towaru lub wykonaniem usługi całości lub część zapłaty, w szczególności przedpłaty, zaliczki, zadatku, raty, wkładu budowlanego lub mieszkaniowego przed ustanowieniem spółdzielczego prawa do lokalu mieszkalnego lub lokalu o innym przeznaczeniu, skutkuje powstaniem obowiązku podatkowego w podatku od towarów i usług z chwilą jej otrzymania. Obowiązek podatkowy nie obejmuje wtedy oczywiście całej wartości transakcji, lecz powstaje wyłącznie w odniesieniu do pobranej kwoty.

Ustawodawca przewidział również kilka wyjątków od wskazanej reguły, postanawiając, że rozpoznanie obowiązku podatkowego w dacie wpłaty otrzymanej przed dokonaniem dostawy towarów lub wykonaniem usługi, nie obejmuje czynności wymienionych w art. 19a ust. 5 pkt 4 ustawy o VAT. W konsekwencji przy świadczeniu usług:

• najmu, dzierżawy, leasingu lub usług o podobnym charakterze,
• ochrony osób, usług ochrony, dozoru i przechowywania mienia,