Interpretacja indywidualna z dnia 16 lipca 2024 r., Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej, sygn. 0111-KDIB2-3.4015.120.2024.1.AG

Ustanowienie nieodpłatnej służebności na rzecz matki przez córkę będącą w związku małżeńskim.

Interpretacja indywidualna – stanowisko prawidłowe

Szanowna Pani,

stwierdzam, że Pani stanowisko w sprawie oceny skutków podatkowych opisanego stanu faktycznego/zdarzenia przyszłego w podatku od spadków i darowizn jest prawidłowe.

Zakres wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej

21 maja 2024 r. wpłynął Pani wniosek z 21 maja 2024 r. o wydanie interpretacji indywidualnej, który dotyczy podatku od spadków i darowizn w zakresie skutków podatkowych ustanowienia na Pani rzecz nieodpłatnej służebności nieruchomości przez Pani córkę za zgodą jej męża.

Treść wniosku jest następująca:

Opis stanu faktycznego / zdarzenia przyszłego

Jest Pani osobą fizyczną posiadającą miejsce zamieszkania do celów podatkowych w Polsce. Nie prowadzi Pani działalności gospodarczej w rozumieniu przepisów ustawy z 6 marca 2018 r. Prawo przedsiębiorców. Pani córka zamierza ustanowić na Pani rzecz nieodpłatnie i dożywotnio służebność osobistą nieruchomości na podstawie art. 296 ustawy Kodeks cywilny. Pani córka pozostaje w związku małżeńskim, w którym obowiązuje małżeńska wspólność majątkowa. Służebność osobista na Pani rzecz zostanie ustanowiona na nieruchomości będącej domem mieszkalnym jednorodzinnym, której właścicielami na prawach wspólności majątkowej są wyłącznie Pani córka oraz jej mąż. Zakres służebności osobistej nieruchomości będzie obejmować jeden pokój do wyłącznego korzystania wraz z prawem swobodnego poruszania się po obejściu, ze współużywalnością urządzeń technicznych oraz sanitarnych przeznaczonych do wspólnego użytku mieszkańców domu oraz z prawem przyjmowania gości. Wartość nieruchomości przekracza kwotę wolną od podatku dla nabywcy z I grupy podatkowej określoną w art. 9 ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn. Służebność zostanie ustanowiona na podstawie oświadczenia złożonego w formie aktu notarialnego wyłącznie przez Pani córkę na Pani rzecz. Mąż córki wyrazi zgodę na ustanowienie na Pani rzecz służebności, przy czym zgoda zostanie wyrażona w formie aktu notarialnego na podstawie art. 37 § 1 ustawy Kodeks rodzinny i opiekuńczy.

Pytanie

Czy w okolicznościach wskazanych w opisie stanu faktycznego/zdarzenia przyszłego, w związku z ustanowieniem na Pani rzecz nieodpłatnej i dożywotniej służebności osobistej nieruchomości przez Pani córkę pozostającą w związku małżeńskim, w którym obowiązuje ustrój wspólności ustawowej majątkowej małżeńskiej i za zgodą męża córki wyrażoną w trybie art. 37 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, będzie Pani zwolniona z obowiązku zapłaty podatku od spadków i darowizn z tytułu nieodpłatnego nabycia prawa służebności osobistej?

Pani stanowisko w sprawie

W Pani ocenie, w okolicznościach wskazanych w opisie stanu faktycznego i zdarzenia przyszłego, w związku z ustanowieniem na Pani rzecz nieodpłatnej i dożywotniej służebności osobistej nieruchomości przez Pani córkę, pozostającą w związku małżeńskim, w którym obowiązuje ustrój wspólności ustawowej majątkowej małżeńskiej i za zgodą męża córki wyrażoną w trybie art. 37 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, będzie Pani zwolniona z obowiązku zapłaty podatku od spadków i darowizn z tytułu nieodpłatnego nabycia prawa służebności osobistej.

W świetle art. 1 ust. 1 pkt 6 ustawy o podatku od spadków i darowizn, podatkowi od spadków i darowizn, podlega nabycie przez osoby fizyczne własności rzeczy znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub praw majątkowych wykonywanych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, tytułem nieodpłatnej renty, użytkowania oraz służebności. Zgodnie z art. 4a ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn, zwalnia się od podatku nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych przez małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, rodzeństwo, ojczyma i macochę, jeżeli zgłoszą nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego w terminie 6 miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego powstałego na podstawie art. 6 ust. 1 pkt 2-5, 7 i 8 oraz ust. 2, a w przypadku nabycia w drodze dziedziczenia - w terminie 6 miesięcy od dnia uprawomocnienia się orzeczenia sądu stwierdzającego nabycie spadku, z zastrzeżeniem ust. 2 i 4.

W myśl art. 4a ust. 4 pkt 2 ustawy o podatku od spadków i darowizn, obowiązek zgłoszenia nie obejmuje przypadków, gdy nabycie następuje na podstawie umowy zawartej w formie aktu notarialnego albo w tej formie zostało złożone oświadczenie woli jednej ze stron. W świetle art. 37 § 1 pkt 1 ustawy Kodeks rodzinny i opiekuńczy, zgoda drugiego małżonka jest potrzebna do dokonania czynności prawnej prowadzącej do zbycia, obciążenia, odpłatnego nabycia nieruchomości lub użytkowania wieczystego, jak również prowadzącej do oddania nieruchomości do używania lub pobierania z niej pożytków.

Zgodnie z wyżej przytoczonymi przepisami należy stwierdzić, że ustanowienie nieodpłatnej służebności podlega opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn, jednakże w sytuacji, gdy jest dokonywane pomiędzy członkami najbliższej rodziny, możliwe jest skorzystanie ze zwolnienia od podatku. Podstawowym warunkiem skorzystania ze zwolnienia jest istnienie określonego w art. 4a ust. 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn stopnia pokrewieństwa pomiędzy udzielającym służebności a służebnikiem. W związku z tym, iż przedmiotem oceny jest ustanowienie służebności nieruchomości, które zostanie dokonane poprzez złożenie oświadczenia w formie aktu notarialnego, stąd dla zastosowania zwolnienia nie jest konieczne dokonanie zgłoszenia do właściwego naczelnika urzędu skarbowego.

W sytuacji, gdy udzielającym służebności nieruchomości jest osoba będąca w związku małżeńskim, do udzielenia służebności konieczna jest zgoda drugiego małżonka. W małżeństwie Pani córki i zięcia wprawdzie obowiązuje ustrój wspólności majątkowej, jednakże stroną stosunku prawnego ustanowienia służebności będzie, zgodnie z opisem stanu faktycznego i zdarzenia przyszłego, wyłącznie Pani córka. Natomiast zgodnie z art. 37 § 1 i 4 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, ustanowienie służebności nieruchomości będzie skuteczne co do zasady wyłącznie, jeżeli Pani zięć wyrazi na nią zgodę.

W Pani ocenie, należy odróżnić sytuację, w której oboje: zięć i córka składają oświadczenie o ustanowieniu służebności od sytuacji, w której tylko Pani córka ustanowi służebność na Pani rzecz za zgodą swojego męża. Nie należy bowiem utożsamiać wyrażenia zgody na dokonanie czynności prawnej z byciem stroną tej czynności. W związku z tym, Pani zięć nie będzie stroną udzielającą służebności, ale jedynie wyrazi na nią zgodę, co jest wymagane przepisami Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, ale nie powinno w tej sytuacji modyfikować skutków podatkowych po Pani stronie.

Mając na uwadze powyższe, należy stwierdzić, że skoro Pani zięć będzie jedynie osobą udzielającą zgody na ustanowienie służebności nieruchomości, to nie można uznać, że nabędzie Pani prawo służebności od zięcia. Stronami stosunku prawnego w tym przypadku będzie jedynie Pani i Pani córka. Wobec tego, w związku z istniejącym pokrewieństwem stron czynności ustanowienia nieodpłatnej służebności nieruchomości (relacja wstępny-zstępny), w okolicznościach analizowanej sprawy w odniesieniu do ustanowienia nieodpłatnej służebności nieruchomości znajdzie zastosowanie zwolnienie od podatku od spadków i darowizn określone w art. 4a ust. 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn.

Z uwagi na fakt, że Pani córka złoży oświadczenie o ustanowieniu służebności w formie aktu notarialnego, będzie Pani uprawniona do skorzystania ze zwolnienia z podatku od spadków i darowizn, bez konieczności dokonywania zgłoszenia nabycia praw, na podstawie art. 4a ust. 4 ustawy o podatku od spadków i darowizn, który wyłącza w takich przypadkach obowiązek zgłoszenia.

Na potwierdzenie swojego stanowiska przywołała Pani interpretacje indywidualne z 29 października 2021 r. (sygn. 0111-KDIB2-2.4015.127.2021.1.PB), z 19 sierpnia 2022 r. (sygn. 0111-KDIB2-2.4015.98.2022.1.DR) i z 9 listopada 2023 r. (sygn. 0111-KDIB2-2.4015.122.2023.1.MM).

Podsumowując, w związku z ustanowieniem na Pani rzecz nieodpłatnej i dożywotniej służebności osobistej nieruchomości przez Pani córkę pozostającą w związku małżeńskim, w którym obowiązuje ustrój wspólności ustawowej majątkowej małżeńskiej i za zgodą męża córki, wyrażoną w trybie art. 37 § 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego, będzie Pani zwolniona z obowiązku zapłaty podatku od spadków i darowizn z tytułu nieodpłatnego nabycia prawa służebności osobistej.

Ocena stanowiska

Stanowisko, które przedstawiła Pani we wniosku jest prawidłowe.

Uzasadnienie interpretacji indywidualnej

Zgodnie z art. 1 ust. 1 pkt 6 ustawy z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (t. j. Dz. U. z 2024 r. poz. 596):

Na podstawie art. 5 ww. ustawy:

W myśl art. 6 ust. 1 pkt 8 ww. ustawy:

Zgodnie z art. 9 ust. 1 pkt 1 ww. ustawy:

Art. 14 ust. 1 ww. ustawy stanowi, że:

Zgodnie z art. 14 ust. 2 ww. ustawy:

W myśl art. 14 ust. 3 ww. ustawy:

Przepis art. 17a ust. 1 i 2 ustawy o podatku od spadków i darowizn stanowi, że:

Zgodnie z art. 18 ust. 1 pkt 3 cyt. ustawy:

Jak z powyższych przepisów wynika, nabycie prawa tytułem nieodpłatnej służebności – co do zasady podlega opodatkowaniu podatkiem od spadków i darowizn. Ustawodawca dał jednak możliwość zwolnienia z tego opodatkowania na ściśle określonych warunkach.

W myśl art. 4a ust. 1 pkt 1 ww. ustawy:

Zgodnie z art. 4a ust. 4 omawianej ustawy:

Z opisu stanu faktycznego/zdarzenia przyszłego przedstawionego we wniosku wynika, że Pani córka planuje ustanowić na Pani rzecz nieodpłatną służebność nieruchomości. Córka pozostaje w związku małżeńskim, w którym obowiązuje wspólnota majątkowa. Służebność zostanie ustanowiona na podstawie oświadczenia złożonego w formie aktu notarialnego wyłącznie przez Pani córkę. Mąż córki – również w formie aktu notarialnego – wyrazi zgodę na ustanowienie służebności. Stronami czynności cywilnoprawnej ustanawiającej służebność będzie wyłącznie Pani i Pani córka.

Jako, że przepisy ustawy o podatku od spadków i darowizn nie definiują pojęcia „służebności”, należy odwołać się do odpowiednich przepisów uregulowanych w ustawie z 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (t. j. Dz.U. z 2023 r. poz. 1610 ze zm.).

Zgodnie z art. 244 § 1 Kodeksu cywilnego:

W myśl art. 245 § 1 i § 2 Kodeksu cywilnego:

Zgodnie z art. 296 Kodeksu cywilnego:

W myśl art. 297 ww. Kodeksu:

Źródłem powstania służebności (ograniczonego prawa rzeczowego) jest co do zasady czynność prawna (umowa), stanowiąca wynik uzgodnień stron i w takim przypadku, jeżeli umowa ta jest zawierana w formie aktu notarialnego dla skorzystania ze zwolnienia, o którym mowa w art. 4a ustawy o podatku od spadków i darowizn, nie ma wymogu złożenia naczelnikowi urzędu skarbowego zgłoszenia o nabyciu własności rzeczy lub praw majątkowych. Takiego wymogu nie ma również, gdy służebność ustanawiana jest na podstawie jednostronnego oświadczenia woli składanego w formie aktu notarialnego.

W związku z powyższym, nabycie przez Panią prawa tytułem nieodpłatnej służebności ustanowionej przez Pani córkę na Pani rzecz, tj. osoby wymienionej w zamkniętym katalogu określonym w art. 4a ust. 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn, będzie korzystać ze zwolnienia podatkowego na podstawie art. 4a powołanej ustawy.

Bez wpływu na rozstrzygnięcie pozostaje fakt, że córka pozostaje w związku małżeńskim, w którym obowiązuje małżeńska wspólność majątkowa. Okoliczność ta wywiera bowiem skutki jedynie w sferze prawa rodzinnego.

Kwestie stosunków majątkowych małżeńskich reguluje ustawa z 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (t. j. Dz.U. z 2023 r. poz. 2809 ze zm.).

Zgodnie z art. 37 § 1 pkt 1 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego:

W myśl art. 37 § 2 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego:

Stosownie do art. 37 § 4 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego:

Z zacytowanych przepisów Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego wynika, że zgoda małżonka niezbędna jest dla stwierdzenia ważności jednostronnej czynności dokonanej przez drugiego małżonka, w przypadku gdy prowadzi ona do ustanowienia nieodpłatnej służebności nieruchomości objętej wspólnością majątkową małżeńską. Z faktu tego nie można jednak wywodzić, że wyrażając taką zgodę drugi z małżonków również staje się stroną tej czynności.

Podsumowując, nabycie przez Panią prawa tytułem nieodpłatnej służebności będzie korzystało ze zwolnienia przewidzianego w art. 4a ustawy o podatku od spadków i darowizn. Nie będzie na Pani również ciążył obowiązek zgłoszenia nabycia ww. prawa majątkowego właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego, ponieważ nieodpłatna służebność będzie ustanowiona w formie aktu notarialnego.

Dodatkowe informacje

Informacja o zakresie rozstrzygnięcia

Interpretacja dotyczy stanu faktycznego, który Pani przedstawiła i stanu prawnego, który obowiązywał w dacie zaistnienia zdarzenia.

Interpretacja dotyczy zdarzenia przyszłego, które Pani przedstawiła i stanu prawnego, który obowiązuje w dniu wydania interpretacji.

Pouczenie o funkcji ochronnej interpretacji

- Funkcję ochronną interpretacji indywidualnych określają przepisy art. 14k-14nb ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2023 r. poz. 2383 ze zm.). Interpretacja będzie mogła pełnić funkcję ochronną, jeśli Pani sytuacja będzie zgodna (tożsama) z opisem stanu faktycznego/zdarzenia przyszłego i zastosuje się Pani do interpretacji.

- Zgodnie z art. 14na § 1 Ordynacji podatkowej:

- Zgodnie z art. 14na § 2 Ordynacji podatkowej:

Pouczenie o prawie do wniesienia skargi na interpretację

Ma Pani prawo do zaskarżenia tej interpretacji indywidualnej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w (…). Zasady zaskarżania interpretacji indywidualnych reguluje ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t. j. Dz. U. z 2024 r. poz. 935; dalej jako „PPSA”).  

Skargę do Sądu wnosi się za pośrednictwem Dyrektora KIS (art. 54 § 1 PPSA). Skargę należy wnieść w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia interpretacji indywidualnej (art. 53 § 1 PPSA):

- w formie papierowej, w dwóch egzemplarzach (oryginał i odpis) na adres: Krajowa Informacja Skarbowa, ul. Warszawska 5, 43-300 Bielsko-Biała (art. 47 § 1 PPSA), albo

- w formie dokumentu elektronicznego, w jednym egzemplarzu (bez odpisu), na adres Elektronicznej Skrzynki Podawczej Krajowej Informacji Skarbowej na platformie ePUAP: /KIS/SkrytkaESP (art. 47 § 3 i art. 54 § 1a PPSA).

Skarga na interpretację indywidualną może opierać się wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną (art. 57a PPSA).

Podstawa prawna dla wydania interpretacji

Podstawą prawną dla wydania tej interpretacji jest art. 13 § 2a oraz art. 14b § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa.