Interpretacja indywidualna z dnia 27 czerwca 2024 r., Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej, sygn. 0111-KDIB2-2.4015.76.2024.1.MM

Otrzymanie nieruchomości tytułem zachowku – w ramach tzw. świadczenia w miejsce wykonania – będzie korzystało ze zwolnienia z opodatkowania podatkiem od spadków i darowizn na podstawie art. 4a ustawy o podatku od spadków i darowizn.

Interpretacja indywidualna – stanowisko prawidłowe

Szanowny Panie,

stwierdzam, że Pana stanowisko w sprawie oceny skutków podatkowych opisanego zdarzenia przyszłego w podatku od spadków i darowizn jest prawidłowe.

Zakres wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej

30 kwietnia 2024  r. wpłynął Pana wniosek z 26 kwietnia 2024r. o wydanie interpretacji indywidualnej, który dotyczy podatku od spadków i darowizn w zakresie skutków podatkowych przeniesienia własności nieruchomości tytułem wykonania zachowku.

Treść wniosku jest następująca:

Opis zdarzenia przyszłego

W dniu .. 2022 r. zmarł ojciec Wnioskodawcy – L.B., pozostawiając po sobie testament, na podstawie którego sporządzono akt poświadczenia dziedziczenia z dnia … 2022 r. przed notariuszem … .

Stosownie do treści tego aktu, spadek na mocy testamentu nabył wnuk zmarłego (siostrzeniec Wnioskodawcy) M.Ł. Spadek został przyjęty przez spadkobiercę testamentowego z dobrodziejstwem inwentarza.

W skład spadku, stosownie do Protokołu Dziedziczenia z dnia … 2022 r. sporządzonego przez notariusz …, prowadzącą Kancelarię Notarialną w … weszły nieruchomości stanowiące gospodarstwo rolne oraz lokal mieszkalny zlokalizowane na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.

Wnioskodawcy przysługuje roszczenie o zachowek. Wnioskodawca oraz spadkobierca doszli do porozumienia w zakresie ustalenia wartości (roszczenia przysługującego Wnioskodawcy wobec spadkobiercy) z tytułu zachowku po zmarłym L.B. Porozumienie uwzględnia, że zgodnie z przepisem art. 991 § 2 Kodeksu cywilnego Wnioskodawca nie nabył własności rzeczy ani praw majątkowych w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny, ani w drodze dziedziczenia, ani w postaci zapisu.

Wnioskodawca i spadkobierca dokonali także uzgodnienia, że spełnienie świadczenia wynikającego z przepisu art. 991 § 1 i § 2 Kodeksu cywilnego, tj. świadczenia z tytułu zachowku po zmarłym ojcu Wnioskodawcy, dokonane będzie w drodze zastosowania przepisu art. 453 Kodeksu cywilnego (datio in solutum) w ten sposób, że w miejsce świadczenia pieniężnego spadkobierca spełni ekwiwalentne świadczenie polegające na przeniesieniu własności części nieruchomości wchodzących w skład spadku. Powodem tego uzgodnienia jest bariera finansowa po stronie spadkobiercy, polegająca na niedysponowaniu środkami pieniężnymi umożliwiającymi spłatę świadczenia pieniężnego z tytułu zachowku określonego w przepisie art. 991 § 1 i § 2 Kodeksu cywilnego wobec Wnioskodawcy bez ryzyka dla płynności finansowej gospodarstwa rolnego prowadzonego przez spadkobiercę. Wnioskodawca wskazuje, że spełnienie świadczenia z tytułu zachowku, określonego w przepisie art. 991 § 1 i § 2 Kodeksu cywilnego, w trybie przepisu art. 453 Kodeksu cywilnego dokonane będzie w formie aktu notarialnego, stosownie do treści przepisu art. 158 Kodeksu cywilnego.

Wobec powyższego, Wnioskodawca zamierza nie dokonywać zgłoszenia nabycia własności nieruchomości do właściwego naczelnika urzędu skarbowego na podstawie przepisu art. 4a ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn, korzystając z wyłączenia w tym zakresie określonego w przepisie art. 4a ust. 4 pkt 2 ustawy o podatku od spadków i darowizn.

Pytania

1) Czy Wnioskodawca jako syn spadkodawcy, w zakresie nabycia własności rzeczy, na podstawie przepisu art. 991 § 1 i § 2 Kodeksu cywilnego, tj. spełnienia roszczenia o zachowek po zmarłym ojcu, zaliczony będzie do I grupy podatkowej, o której mowa w przepisie art. 14 ust. 3 pkt 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn?

2) Czy w świetle obowiązujących przepisów ustawy z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn, zdarzenie przyszłe polegające na nabyciu przez Wnioskodawcę własności rzeczy z tytułu zachowku, w drodze zastosowania przepisu art. 453 Kodeksu cywilnego (datio in solutum), w ten sposób, że w miejsce świadczenia pieniężnego spełnione będzie ekwiwalentne świadczenie polegające na przeniesieniu przez spadkobiercę własności nieruchomości na Wnioskodawcę (syna spadkodawcy oraz wuja spadkobiercy), podlegać będzie zwolnieniu od opodatkowania podatkiem od spadków i darowizn na podstawie przepisu art. 4a ust. 1 pkt 1 w zw. z przepisem art. 6 ust. 1 pkt 2a ustawy o podatku od spadków i darowizn?

3) Czy w świetle obowiązujących przepisów ustawy z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn zdarzenie przyszłe, w kształcie opisanym w pytaniu nr 2, a polegające na nabyciu przez Wnioskodawcę własności rzeczy w wyniku spełnienia przez spadkobiercę (M. Ł.) świadczenia z tytułu zachowku w drodze zastosowania przepisu art. 453 Kodeksu cywilnego w formie aktu notarialnego, korzystać będzie z wyłączenia, o którym mowa w przepisie art. 4a ust. 4 pkt 2 ustawy o podatku od spadków i darowizn, tj. z wyłączeniem obowiązku dokonania przez Wnioskodawcę zgłoszenia nabycia własności rzeczy właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego?

Pana stanowisko w sprawie

Ad. 1

Zdaniem Wnioskodawcy, w opisanym stanie faktycznym, wobec postanowień testamentowych należy on do grona podmiotów uprawnionych do wystąpienia z roszczeniem o zapłatę sumy pieniężnej tytułem zachowku, stosownie do treści przepisu art. 991 § 1 i § 2 Kodeksu cywilnego, ponieważ jako syn spadkodawcy należy do kręgu osób, którzy byliby powołani do spadku z ustawy. Stosownie do treści przepisu art. 991 § 1 i § 2 Kodeksu cywilnego, Wnioskodawcy jako podmiotowi, który byłby powołany do spadku z ustawy, przysługuje roszczenie przeciwko spadkobiercy testamentowemu (M. Ł.) o zapłatę sumy pieniężnej tytułem zachowku po zmarłym ojcu.

Wnioskodawca stoi na stanowisku, że przy realizacji roszczeń z tytułu zachowku w przestawionym stanie faktycznym należy do I grupy podatkowej, określonej w przepisie art. 14 ust. 3 pkt 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn jako zstępny spadkobiercy, albowiem jest synem zmarłego L. B.

Ad. 2

Zdaniem Wnioskodawcy, przepis art. 1 ust. 1 pkt 5 ustawy o podatku od spadków i darowizn przewiduje, że nabycie przez osoby fizyczne własności rzeczy znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub praw majątkowych wykonywanych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej tytułem zachowku podlega podatkowi od spadków i darowizn, jeżeli uprawniony nie uzyskał go w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny lub w drodze dziedziczenia albo w postaci zapisu.

Zgodnie z treścią przepisu art. 6 ust. 1 pkt 2a ustawy o podatku od spadków i darowizn, obowiązek podatkowy powstaje przy nabyciu tytułem zachowku z chwilą zaspokojenia roszczenia.

W przepisach ww. ustawy brak jest ograniczenia w zakresie sposobu oraz formy zaspokojenia roszczenia. Wobec powyższego, brak jest przeszkód wynikających z przepisów ustawy o podatku od spadków i darowizn do zaspokojenia roszczenia w drodze zastosowania instytucji określonej w przepisie art. 453 Kodeksu cywilnego (datio in solutum).

Możliwość spełnienia innego świadczenia w miejsce świadczenia pieniężnego, wynika z treści przepisu art. 453 Kodeksu cywilnego, pod warunkiem wyrażenia zgody przez wierzyciela (Wnioskodawcy).

W ocenie Wnioskodawcy, nabycie przez Wnioskodawcę własności rzeczy - nieruchomości - dokonane w celu spełnienia świadczenia z tytułu zachowku w drodze zastosowania przepisu art. 453 Kodeksu cywilnego, podlegać będzie zwolnieniu od opodatkowania na podstawie przepisu art. 4a ust. 1 pkt 1 w zw. z przepisem art. 6 ust. 1 pkt 2a ustawy o podatku od spadków i darowizn albowiem przepisy ustawy nie różnicują obowiązku podatkowego, powstałego w wyniku nabycia własności rzeczy od sposobu i formy spełnienia świadczenia.

Nie ma wobec tego różnicy o charakterze podatkowym w podatku od spadków i darowizn między spełnieniem świadczenia pieniężnego z zachowku, a spełnieniem świadczenia niepieniężnego wskutek zastosowania instytucji datio in solutum (art. 453 Kodeksu cywilnego.

Ad. 3.

Zdaniem Wnioskodawcy, przepis art. 4a ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn przewiduje zwolnienie podmiotowe w przypadku nabycia własności rzeczy lub praw majątkowych przez zstępnych spadkodawcy, jeżeli nabycie własności zostanie zgłoszone właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego w terminie 6 miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego, o którym mowa w art. 6 ust. 1 pkt 2a ustawy.

Jednocześnie, ustawodawca w przepisie art. 4 ust. 4 pkt 2 ustawy o podatku od spadków i darowizn przewiduje wyłączenie obowiązku zgłoszenia przez strony czynności prawnej nabycia właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego, jeśli umowa nabycia własności rzeczy zawarta będzie w formie aktu notarialnego. Obowiązek ten pośrednio realizowany jest przez notariusza sporządzającego akt notarialny, poprzez przekazanie tegoż aktu właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego. Wnioskodawca stoi na stanowisku, że powyżej opisane nabycie prawa własności rzeczy korzysta z wyłączenia obowiązku zgłoszenia nabycia naczelnikowi urzędu skarbowego w terminie 6 miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego ze względu na formę aktu notarialnego przeniesienia własności nieruchomości, stosownie do treści przepisu art. 4 ust. 4 pkt 2 ustawy o podatku od spadków i darowizn.

Ocena stanowiska

Stanowisko, które przedstawił Pan we wniosku jest prawidłowe.

Uzasadnienie interpretacji indywidualnej

Zgodnie z art. 1 ust. 1 pkt 5 ustawy z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (t.j. Dz. U. z 2024 r. poz. 596):

Przepisy ww. ustawy nie definiują pojęcia zachowek a zatem należy odwołać się do odpowiednich przepisów.

Zgodnie z art. 991 § 1 i 2 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (t. j. Dz.U. z 2023 r. poz. 1610 ze zm.):

Z zacytowanych przepisów Kodeksu cywilnego wynika, instytucja zachowku ściśle łączy się ze spadkiem i procedurą związaną ze spadkobraniem. Zachowek nie jest jednak składnikiem spadku. Stanowi on swoistą ochronę interesów określonej grupy osób najbliższych zmarłemu, w przypadku pominięcia ich przy spadkobraniu.

Na podstawie art. 5 ww. ustawy o podatku od spadków i darowizn:

W myśl art. 6 ust. 1 pkt 2a ww. ustawy:

Zgodnie z art. 9 ust. 1 pkt 1 ww. ustawy:

Na podstawie art. 14 ust. 1 i 2 ww. ustawy:

Zgodnie z treścią art. 14 ust. 3 pkt 1 ww. ustawy:

Mając na uwadze powyższe wyjaśnienia należy wskazać, że nabycie własności rzeczy i praw majątkowych tytułem zachowku, na podstawie art. 1 ust. 1 pkt 5 ustawy o podatku od spadków i darowizn, co do zasady podlega opodatkowaniu tym podatkiem. Nabycie tytułem zachowku następuje z chwilą wykonania tego prawa – zaspokojenia roszczenia.

Przy czym w myśl art. 4a ust. 1 pkt 1 ww. ustawy:

Zgłoszenia o nabyciu własności rzeczy i praw majątkowych dokonać należy na formularzu SD-Z2, zgodnie z rozporządzeniem Ministra Finansów z dnia 20 listopada 2015 r. w sprawie wzoru zgłoszenia o nabyciu własności rzeczy i praw majątkowych (Dz.U. z 2015 r. poz. 2060).

Jednakże zgodnie z art. 4a ust. 4 pkt 2 ww. ustawy:

Z przedstawionego we wniosku zdarzenia przyszłego wynika, że Pana ojciec zmarł … 2022 r. Cały spadek, na podstawie testamentu notarialnego, nabył wnuk spadkodawcy, tj. Pana siostrzeniec. Przysługuje Panu roszczenie o zachowek. Uzgodnił Pan ze spadkobiercą, że spełnienie świadczenia wynikającego z przepisu art. 991 § 1 i § 2 Kodeksu cywilnego, tj. świadczenia z tytułu zachowku po zmarłym Pana ojcu, dokonane będzie w drodze zastosowania przepisu art. 453 Kodeksu cywilnego (datio in solutum) w ten sposób, że w miejsce świadczenia pieniężnego spadkobierca spełni ekwiwalentne świadczenie polegające na przeniesieniu własności części nieruchomości wchodzących w skład spadku.

Umowa oparta na cywilnoprawnej konstrukcji świadczenia w miejsce wykonania (datio in solutum) jest formą umowy uregulowanej w art. 453 Kodeksu cywilnego.

Zgodnie z art. 453 (zdanie pierwsze) Kodeksu cywilnego:

Celem datio in solutum jest zatem wygaśnięcie istniejących pomiędzy stronami zobowiązań poprzez spełnienie przez dłużnika świadczenia innego niż określone pierwotnie między stronami. Zobowiązanie wówczas wygasa tak, jakby wygasło przez zwykłe wykonanie (np. przez zapłatę uzgodnionej pierwotnie kwoty), przy czym konieczną przesłanką wygaśnięcia zobowiązania – poza umową stron – jest rzeczywiste spełnienie świadczenia przez dłużnika.

Pana wątpliwości sprowadzają się do tego, czy w Pana przypadku będzie mieć zastosowanie zwolnienie określone w art. 4a ustawy o podatku od spadków i darowizn oraz czy będzie Pan musiał zgłosić nabycie tytułem zachowku do właściwego urzędu skarbowego.

W przypadku nabycia tytułem zachowku, dla zastosowania zwolnienia przewidzianego w art. 4a ustawy o podatku od spadków i darowizn ustawy należy badać relacje (pokrewieństwo) pomiędzy spadkodawcą a uprawnionym do zachowku. W rozpatrywanej sprawie należy Pan do I grupy podatkowej, ponieważ nabył Pan roszczenie o zachowek w związku z prawem do spadku po ojcu. Ojciec to także osoba wymieniona w treści przepisu art. 4a ww. ustawy.

W rezultacie, otrzymanie tytułem zachowku – zamiast środków pieniężnych – nieruchomości – w ramach tzw. świadczenia w miejsce wykonania – będzie korzystało ze zwolnienia z opodatkowania podatkiem od spadków i darowizn na podstawie art. 4a ustawy o podatku od spadków i darowizn.

Skoro nabycie nastąpi w formie aktu notarialnego, stosownie do art. 4a ust. 4 pkt 2 ustawy o podatku od spadków i darowizn, nie będzie miał Pan obowiązku zgłoszenia nabycia własności nieruchomości tytułem zachowku właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego w terminie 6 miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego. Przepis ten bowiem wyłącza obowiązek zgłoszenia, gdy nabycie następuje na podstawie umowy zawartej w formie aktu notarialnego, gdyż cel zgłoszenia, jakim jest poinformowanie właściwego organu podatkowego jest osiągnięty wskutek przekazania aktu notarialnego przez notariusza.

Dodatkowe informacje

Informacja o zakresie rozstrzygnięcia

Interpretacja dotyczy zdarzenia przyszłego, które Pan przedstawił i stanu prawnego, który obowiązuje w dniu wydania interpretacji.

Pouczenie o funkcji ochronnej interpretacji

- Funkcję ochronną interpretacji indywidualnych określają przepisy art. 14k-14nb ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2023 r. poz. 2383 ze zm.). Interpretacja będzie mogła pełnić funkcję ochronną, jeśli Pana sytuacja będzie zgodna (tożsama) z opisem zdarzenia przyszłego i zastosuje się Pan do interpretacji.

- Zgodnie z art. 14na § 1 Ordynacji podatkowej:

- Zgodnie z art. 14na § 2 Ordynacji podatkowej:

Pouczenie o prawie do wniesienia skargi na interpretację

Ma Pan prawo do zaskarżenia tej interpretacji indywidualnej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w …. Zasady zaskarżania interpretacji indywidualnych reguluje ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t. j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1634 ze zm.; dalej jako „PPSA”). 

Skargę do Sądu wnosi się za pośrednictwem Dyrektora KIS (art. 54 § 1 PPSA). Skargę należy wnieść w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia interpretacji indywidualnej (art. 53 § 1 PPSA):

- w formie papierowej, w dwóch egzemplarzach (oryginał i odpis) na adres: Krajowa Informacja Skarbowa, ul. Warszawska 5, 43-300 Bielsko-Biała (art. 47 § 1 PPSA), albo

- w formie dokumentu elektronicznego, w jednym egzemplarzu (bez odpisu), na adres Elektronicznej Skrzynki Podawczej Krajowej Informacji Skarbowej na platformie ePUAP: /KIS/SkrytkaESP (art. 47 § 3 i art. 54 § 1a PPSA).

Skarga na interpretację indywidualną może opierać się wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną (art. 57a PPSA).

Podstawa prawna dla wydania interpretacji

Podstawą prawną dla wydania tej interpretacji jest art. 13 § 2a oraz art. 14b § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2023 r. poz. 2383 ze zm.).