Wyrok NSA z dnia 5 marca 2024 r., sygn. I OSK 482/23

Dnia 5 marca 2024 roku Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: sędzia NSA Jolanta Rudnicka Sędziowie: sędzia NSA Monika Nowicka sędzia del. WSA Arkadiusz Blewązka (spr.) po rozpoznaniu w dniu 5 marca 2024 roku na posiedzeniu niejawnym w Izbie Ogólnoadministracyjnej skargi kasacyjnej Samorządowego Kolegium Odwoławczego w [...] od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Gdańsku z dnia 13 grudnia 2022 r., sygn. akt II SA/Gd 732/22 w sprawie ze skargi G. K. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w [...] z dnia [...] czerwca 2022 r. nr [...] w przedmiocie świadczenia pielęgnacyjnego oddala skargę kasacyjną.

Uzasadnienie

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Gdańsku wyrokiem z dnia 13 grudnia 2022 r., II SA/Gd 732/22 w sprawie ze skargi G. K. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w G. z dnia [...] czerwca 2022 r. nr [...] w przedmiocie świadczenia pielęgnacyjnego, uchylił zaskarżoną decyzję oraz poprzedzającą ja decyzję Burmistrza K. z dnia [...] stycznia 2022 r. nr [...] (pkt 1.) oraz rozstrzygnął o kosztach postępowania sądowego (pkt 2.).

Powyższy wyrok zapadł w następujących okolicznościach sprawy:

W dniu 27 marca 2019 r. G. K. złożyła do Burmistrza K. wniosek o ustalenie prawa do świadczenia pielęgnacyjnego z tytułu rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w związku z opieką sprawowaną nad niepełnosprawnym w stopniu znacznym mężem – Z. K. Burmistrz K. decyzją z dnia [...] kwietnia 2019 r. odmówił wnioskodawczyni przyznania świadczenia pielęgnacyjnego wskazując, że nie została spełniona przesłanka z art. 17 ust. 1b ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (Dz.U.2022.615 ze zm.), dalej jako "u.ś.r.", która uzależnia ustalenie prawa do świadczenia pielęgnacyjnego od momentu powstania niepełnosprawności. Samorządowe Kolegium Odwoławcze w G. decyzją z dnia [...] sierpnia 2019 r. nr [...] uchyliło powyższą decyzję w całości i przekazało sprawę do ponownego rozpatrzenia przez organ pierwszej instancji. Kolegium wskazało, że Trybunał Konstytucyjny wyrokiem z dnia 21 października 2014 r., K 38/13 uznał przepis art. 17 ust. 1b u.ś.r. w zakresie, w jakim różnicuje prawo do świadczenia pielęgnacyjnego osób sprawujących opiekę nad osobą niepełnosprawną po ukończeniu przez nią wieku określonego w tym przepisie ze względu na moment powstania niepełnosprawności, za niezgodny z art. 32 ust. 1 Konstytucji RP. Jednocześnie, zwłaszcza w kontekście powszechnego stanowiska sądów administracyjnych co do zakresu stosowania wyroku Trybunału Konstytucyjnego, organ I instancji zobowiązany został do przeprowadzenia postępowania wyjaśniającego dla ustalenia, czy skarżąca sprawuje stałą i osobistą opiekę nad osobą niepełnosprawną i czy zachodzi związek przyczynowo-skutkowy między rezygnacją przez skarżącą z zatrudnienia lub jego niepodejmowaniem a koniecznością zapewnienia opieki nad niepełnosprawnym w stopniu znacznym małżonkiem. Po przeprowadzeniu postępowania wyjaśniającego, w ramach którego w dniu 4 października 2019 r. przeprowadzony został wywiad środowiskowy, Burmistrz K. decyzją z dnia [...] stycznia 2020 r. ponownie odmówił przyznania świadczenia pielęgnacyjnego, powołując się na art. 17 ust. 1b u.ś.r. Samorządowe Kolegium Odwoławcze w G. decyzją z dnia [...] listopada 2020 r. nr [...] uchyliło powyższą decyzję w całości i przekazało sprawę do ponownego rozpatrzenia organowi pierwszej instancji. Zdaniem Kolegium na podstawie zgromadzonego przez organ pierwszej instancji materiału dowodowego nie można stwierdzić, że zachodzi związek przyczynowo-skutkowy między brakiem aktywności zawodowej wnioskodawczyni a wymogiem sprawowania przez nią opieki nad mężem. Kolegium zobowiązało organ pierwszej instancji do jednoznacznego ustalenia, czy w sprawie związek taki zachodzi przez ustalenie aktualnego stanu zdrowia męża skarżącej, w tym ustalenia, czy otrzymał on nowe orzeczenie o stopniu niepełnosprawności w związku z tym, że aktualne obowiązuje do dnia 31 grudnia 2020 r. Ponownie prowadząc postępowanie organ I instancji ponownie przeprowadził wywiad środowiskowy, a następnie decyzją z dnia 21 kwietnia 2021 r. odmówił przyznania wnioskodawczyni świadczenia pielęgnacyjnego, po raz kolejny podnosząc przesłankę negatywną z art. 17 ust. 1b u.ś.r. tj. z uwagi na moment powstania niepełnosprawności męża wnioskodawczyni. Samorządowe Kolegium Odwoławcze w G. decyzją z dnia [...] listopada 2021 r. nr [...] uchyliło powyższą decyzję w całości i przekazało sprawę do ponownego rozpatrzenia organowi pierwszej instancji stwierdzając, że organ ten nie zastosował się do wskazań zawartych w poprzednio wydanych decyzjach kasacyjnych dotyczących rozpoznania wniosku z pominięciem przesłanki wieku, w jakim powstała niepełnosprawność osoby wymagającej opieki oraz zbadania związku przyczynowo-skutkowego pomiędzy rezygnacją przez skarżącą z aktywności zarobkowej a sprawowaniem opieki nad mężem. Kolegium jako ogólnikowe oceniło ustalania organu pierwszej instancji w tym zakresie wskazując, że z wywiadu środowiskowego z dnia 10 lutego 2021 r. nie wynika, jaki jest stopień samodzielności Z.K. oraz jaki czas poświęcany jest na czynności opiekuńcze. Kolegium wytknęło też, że w aktach organu pierwszej instancji nie ma umowy dzierżawy gospodarstwa, którego współwłaścicielami jest skarżąca i jej mąż oraz że nie wynika z akt sprawy, że skarżąca nie jest rolnikiem albo żoną rolnika, tymczasem we wniosku z dnia 21 marca 2019 r. znajduje się wydrukowany tekst stosownego oświadczenia, które jednak nie zostało podpisane przez skarżącą. W toku ponownego rozpatrzenia sprawy przeprowadzono kolejny wywiad środowiskowy (z dnia 16 grudnia 2021 r.), do którego załączono umowę dzierżawy gospodarstwa rolnego zawartą w formie aktu notarialnego w dniu 12 listopada 2015 r. oraz oświadczenie skarżącej z dnia 16 grudnia 2021 r. złożone pod rygorem odpowiedzialności karnej, że nie jest ona rolnikiem ani małżonką rolnika oraz że gospodarstwo rolne zostało wydzierżawione synowi.