Wyrok SN z dnia 4 kwietnia 2024 r., sygn. I USKP 4/24

Sąd Najwyższy w składzie:

SSN Leszek Bielecki (przewodniczący)
‎SSN Romuald Dalewski
‎SSN Jarosław Sobutka (sprawozdawca)

w sprawie z odwołania G. W.
‎przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w Szczecinie
‎o prawo do wypłaty gwarantowanej,
‎po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w Izbie Pracy i Ubezpieczeń
‎Społecznych w dniu 4 kwietnia 2024 r.,
‎skargi kasacyjnej organu rentowego od wyroku Sądu Apelacyjnego w Szczecinie
‎z dnia 26 kwietnia 2022 r., sygn. akt III AUa 399/21,

oddala skargę kasacyjną.

UZASADNIENIE

Sąd Okręgowy w Szczecinie VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z dnia 15 czerwca 2021 r. (sygn. akt VI U 185/20) w sprawie G.W. przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w Szczecinie o prawo do wypłaty gwarantowanej zmienił zaskarżoną decyzję z dnia 13 stycznia 2020 r. (znak: […]) w ten sposób, że organ rentowy - Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Szczecinie dokona obliczenia i wypłaty na rzecz wnioskodawczyni G. W. jednorazowego świadczenia pieniężnego (wypłaty gwarantowanej o której mowa w art. 25b ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS) po zmarłym emerycie G. W.1.

Sąd Apelacyjny w Szczecinie III Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, na skutek apelacji organu rentowego od wyroku Sądu Okręgowego w Szczecinie, wyrokiem z dnia 26 kwietnia 2022 r. (sygn. akt III AUa 399/21) oddalił apelację. W ocenie Sądu Apelacyjnego w Szczecinie, przy bezspornym stanie faktycznym sprawy, Sąd Okręgowy prawidłowo zastosował prawo materialne. W szczególności Sąd Okręgowy trafnie przyjął, że w sprawie wnioskodawczyni spełniła wszystkie przesłanki, uzasadniające przyznanie prawa do wypłaty gwarantowanej, ponieważ zmarły posiadał subkonto, o którym mowa w art. 40a ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz spełnił pozostałe wymogi określone w art. 25b ust. 1 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z FUS (jednolity tekst: Dz.U. z 2021 r., poz. 291). Zdaniem Sądu odwoławczego wymaga przypomnienia, że w stanie faktycznym sprawy, ubezpieczony decyzją z 13 marca 2017 r., otrzymał prawo do emerytury częściowej od 8 lutego 2017 r. o symbolu ENPC. W podstawie tej emerytury zostały wyliczone środki z otwartego funduszu emerytalnego i środki zapisane na subkoncie z uwzględnieniem ich waloryzacji. Środki zgromadzone w OFE i subkoncie w całości zostały przeniesione na fundusz emerytalny FUS a subkonto zostało zamknięte. Emerytura została przyznana na podstawie art. 26b ustawy o rentach i emeryturach, który to przepis został dodany ustawą z 11 maja 2012 r. (Dz.U. z 2012 r., poz. 637), która weszła w życie 1 stycznia 2013 r. Jak wskazał w uzasadnieniu wyroku Sąd II instancji, w myśl art. 25b ustawy o rentach i emeryturach z FUS, zgodnie z dyspozycją emeryta, prawo do wypłaty gwarantowanej nabywa osoba, do całości albo części wypłaty gwarantowanej, jeżeli śmierć emeryta, pobierającego emeryturę, o którym mowa w ust. 1, nastąpiła w okresie trzech lat od miesiąca, od którego po raz pierwszy wypłacono emeryturę z tytułu osiągnięcia wieku powszechnego. Z treści przepisu wynika zatem wprost, że środki na wypłatę gwarantowaną zostają uruchomione w okresie, gdy emeryt pobierał świadczenie emerytalne, a więc konsumował kapitał zgromadzony w okresie aktywności zawodowej, co oznacza stan po przeniesieniu środków z OFE i zamknięciu subkonta. Z treści przepisu wynika także, że nie ma powiązania wypłaty gwarantowanej z istnieniem aktywnego OFE i indywidualnego subkonta. Wypłata gwarantowana nie jest bowiem wprost przekazaniem środków zgromadzonych w OFE i na subkoncie zmarłego członka rodziny. Nie ma też żadnych podstaw do interpretacji, że wypłata gwarantowana jest jakąś szczególną formą dziedziczenia środków zgromadzonych na indywidualnym subkoncie w razie śmierci ubezpieczonego przed osiągnięciem powszechnego wieku emerytalnego (65 lat). Wypłata gwarantowana została wprowadzona właśnie dlatego, że zgon emeryta w okresie do trzech lat od nabycia prawa do emerytury powszechnej skutkuje niewykorzystaniem zgromadzonych przez niego środków w toku całej aktywności zawodowej. Dlatego ustawodawca przewidział tę szczególną formę zwrotu środków, pochodzących z tzw. kapitałowej części składki emerytalnej, zgromadzonych na subkoncie i niewykorzystanych z powodu śmierci ubezpieczonego, i to mimo zamknięcia subkonta i przekazania środków na fundusz emerytalny FUS. Sąd Apelacyjny wskazał też, że organ rentowy nie wyjaśnił, dlaczego uznał, że skoro środki zgromadzone w OFE i subkoncie w całości zostały przeniesione na fundusz emerytalny FUS ubezpieczonego, a subkonto zostało zamknięte, to nie przysługuje wypłata gwarantowana członkowi rodziny zmarłego emeryta. Wniosku takiego nie wywiódł z treści przepisu i nie przedstawił wywodu prawnego. Wymaga przy tym zauważenia, że przedmiotem sprawy jest prawo do wypłaty gwarantowanej, a nie prawo do podziału środków zgromadzonych w otwartym funduszu emerytalnym (wg art. 40e ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych).