Interpretacja indywidualna z dnia 14 czerwca 2024 r., Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej, sygn. 0111-KDIB2-3.4015.85.2024.1.AG

Skutki podatkowe nabycia prawa do wierzytelności tytułem spadku

Interpretacja indywidualna  – stanowisko prawidłowe

Szanowna Pani,

stwierdzam, że Pani stanowisko w sprawie oceny skutków podatkowych opisanego zdarzenia przyszłego jest prawidłowe.

Zakres wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej

10 marca 2024 r. wpłynął Pani wniosek z 10 marca 2024 r. o wydanie interpretacji indywidualnej, dotyczący podatku dochodowego od osób fizycznych. Uzupełniła go Pani – w odpowiedzi na wezwanie – w piśmie z 14 kwietnia 2024 r. (data wpływu – 16 kwietnia 2024 r.). W piśmie tym wskazała Pani, że wniosek dotyczy podatku od spadków i darowizn, zatem za dzień wpływu wniosku w zakresie podatku od spadków i darowizn, uznajemy dzień wpływu pisma rozszerzającego zakres wniosku. Wniosek dotyczy skutków podatkowych nabycia tytułem dziedziczenia prawa majątkowego – wierzytelności o zapłatę wynagrodzenia z tytułu umowy agencyjnej.

Treść wniosku jest następująca:

Opis zdarzenia przyszłego (rozszerzony w uzupełnieniu wniosku)

Pani mąż (…) prowadził indywidualną działalność gospodarczą od 1999 r. Zmarł (...) 2024 r.

W ramach działalności gospodarczej współpracował z firmami (…) oraz (…) w (…). Z (…) Pani mąż miał podpisaną umowę jako „przedstawiciel”, której przedmiotem było wykonywanie usług stałego pośredniczenia przy zawieraniu umów z osobami uprawnionymi do uzyskania roszczeń pieniężnych, w zakresie roszczeń majątkowych dotyczących umowy kredytu indeksowanego bądź denominowanego do waluty obcej, w związku z zastosowaną przez bank konstrukcją indeksacji oraz ubezpieczeń z nią powiązanych.

Z tytułu tej umowy Pani mąż otrzymywał wynagrodzenie prowizyjne, gdy osoby, z którymi zawarł umowę, uzyskały pozytywny wyrok sądu, wynikiem czego było zobowiązanie do zapłaty prowizji na rzecz (…). W przypadku kredytów indeksowanych, kwoty są wypłacane po uprawomocnieniu korzystnego dla klienta wyroku sądowego.

Ponadto, z (…) wiązała Pani męża umowa agencyjna, polegająca na pozyskiwaniu klientów i pośredniczeniu przy zawieraniu umów ubezpieczenia za wynagrodzeniem. Wynagrodzenie z tytułu tej umowy było naliczane zgodnie z Regulaminem Wynagradzania Zleceniobiorcy, będącym załącznikiem do przedmiotowej umowy.

Z firmą (…) Pani mąż miał podpisaną umowę agencyjną, której przedmiotem było świadczenie usług stałego pośrednictwa przy zawieraniu umów z klientami, dotyczących w szczególności: dochodzenia w imieniu i na rzecz osób poszkodowanych na skutek zdarzenia wypadkowego świadczeń odszkodowawczych z tytułu poniesionych szkód na osobie lub na mieniu, od podmiotów zobowiązanych do naprawienia szkody z tytułu odpowiedzialności cywilnej sprawcy zdarzenia wypadkowego dotyczącego klienta lub innego podmiotu obowiązanego do naprawienia szkody, a także zaspokojenia wierzytelności przysługującym osobom uprawnionym do uzyskania świadczeń odszkodowawczych z tytułu szkód rzeczowych w pojazdach mechanicznych.

Wynagrodzenie z tytułu przedmiotowej umowy było określone w załączniku nr 1 do Regulaminu Struktur Sprzedaży. W przypadku odszkodowań wynagrodzenie prowizyjne jest wypłacane po zakończeniu sprawy o odszkodowanie powypadkowe i uzyskaniu kwoty roszczenia przez poszkodowanego.

Wynagrodzenia z tytułu wszystkich trzech wyżej wymienionych umów były wypłacane etapami, stopniowo w zależności od statusu sprawy. Po śmierci męża, spółki, (…) oraz (…) poinformowały Panią, że jako spadkobierca będzie Pani otrzymywała sumy pieniężne jako spadek po Pani mężu, przez wiele lat, sukcesywnie, w zależności od spraw rozstrzygniętych lub kwot otrzymanych od klientów. Kwoty będą przelewane zawsze w ostatnim dniu miesiąca. (…) 2024 r. otrzymała Pani pierwszy przelew z opisem: spadek po (…).

Pani, ale również spółki (…) i (…) nie są w stanie obecnie określić przyszłych kwot, należnych z tytułu trzech wyżej wymienionych umów. Kwoty te, są zależne od uzyskanych kwot odszkodowania, uzyskanych kwot w wyniku postępowań dotyczących kredytów indeksowanych oraz wpłacanych przez ubezpieczonych kwot ubezpieczenia.

Spadek po Pani mężu, to udział w dwóch mieszkaniach oraz środki na koncie bankowym. Wszystko to, ma Pani zamiar zgłosić w ciągu 6 miesięcy do właściwego urzędu skarbowego na druku SD-Z2.

Dodatkowo wskazała Pani, że:

- nie prowadzi zarejestrowanej działalności gospodarczej,

- dziedziczy po zmarłym mężu na podstawie ustawy,

- nie jest Pani jednym spadkobiercą. Zgodnie z aktem poświadczenia dziedziczenia spadek Pani wynosi 1/3 części z dobrodziejstwem inwentarza. Pozostałe osoby to córka i syn, którzy mają taki sam udział,

- na dzień śmierci męża pozostawała Pani z nim w ustroju wspólności majątkowej,

- nie kontynuuje Pani działalności zmarłego męża,

- nie został ustanowiony zarząd sukcesyjny,

- umowy na gruncie przepisów Kodeksu cywilnego, które wiązały Pani męża z firmą (…) oraz (…) to umowy cywilno-prawne, zawierane w ramach prowadzonej działalności,

- wynagrodzenie było wypłacane na podstawie ww. umów i regulaminów wynagradzania stanowiących integralna część tych umów,

- roszczenie o wypłatę opisanego we wniosku wynagrodzenia końcowego – prowizyjnego – weszło w skład masy spadkowej po Pani mężu.

Pytanie

Czy zgłoszenie na druku SD-Z2 w części „Rzeczy lub prawa majątkowe według stanu w dniu nabycia”, w terminie 6 miesięcy od śmierci Pani męża, wierzytelności przysługujących Pani z tytułu trzech opisanych umów, bez wskazywania dokładnych kwot tych wierzytelności, będzie wystarczające, aby skorzystać ze zwolnienia z podatku od spadków i darowizn na podstawie art. 4a ustawy o podatku od spadków i darowizn?

Pani stanowisko w sprawie

Pani zdaniem, zgłoszenie na druku SD-Z2 w części „Rzeczy lub prawa majątkowe według stanu w dniu nabycia”, w terminie 6 miesięcy od śmierci Pani męża, wierzytelności przysługujących Pani z tytułu trzech opisanych umów, bez wskazywania dokładnych kwot tych wierzytelności, będzie wystarczające, aby skorzystać ze zwolnienia z podatku od spadków i darowizn na podstawie art. 4a ustawy o podatku od spadków i darowizn.

Uzasadnienie:

Zgodnie z przepisem art. 1 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn, podatkowi podlega nabycie przez osoby fizyczne własności rzeczy znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub praw majątkowych wykonywanych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, tytułem: dziedziczenia, zapisu zwykłego, dalszego zapisu, zapisu windykacyjnego, polecenia testamentowego.

Spadek (dziedziczenie) jest instytucją uregulowaną przepisami zawartymi w ustawie z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny i w myśl art. 922 § 1 tej ustawy prawa i obowiązki majątkowe zmarłego przechodzą z chwilą jego śmierci na jedną lub kilka osób stosownie do przepisów księgi niniejszej.

Zgodnie z art. 924 ww. ustawy, spadek otwiera się z chwilą śmierci spadkodawcy.

Jak wynika z treści art. 925 Kodeksu cywilnego, spadkobierca nabywa spadek z chwilą otwarcia spadku, zatem nabycie spadku przez spadkobiercę następuje z chwilą śmierci spadkodawcy. Moment, z jakim następuje nabycie spadku w sposób jednoznaczny i nie budzący żadnych wątpliwości interpretacyjnych, określony został w art. 925 Kodeksu cywilnego. Stosownie do tego przepisu, spadkobierca nabywa spadek z chwilą otwarcia spadku, mimo iż nie złożył jeszcze oświadczenia o przyjęciu spadku, ani też nie uzyskał stwierdzenia nabycia spadku. Dodatkowo należy wskazać, że postanowienie o nabyciu spadku lub akt poświadczenia dziedziczenia potwierdza jedynie nabycie spadku (prawo spadkobiercy do spadku), które z mocy art. 925 Kodeksu cywilnego nastąpiło już wcześniej z chwilą otwarcia spadku, tj. śmierci spadkodawcy.

W myśl art. 1025 § 1 Kodeksu cywilnego, sąd na wniosek osoby mającej w tym interes stwierdza nabycie spadku przez spadkobiercę. Notariusz na zasadach określonych w przepisach odrębnych sporządza akt poświadczenia dziedziczenia. Prawomocne postanowienie sądu lub akt poświadczenia dziedziczenia mają charakter deklaratoryjny i stwierdzają jedynie nabycie spadku przez spadkobiercę. Należy zaznaczyć, że termin nabycia spadku określony przez przepisy Kodeksu cywilnego nie jest tożsamy z datą powstania obowiązku podatkowego w podatku od spadków i darowizn. Wynika to z poniższych uregulowań.

W myśl art. 5 ustawy o podatku od spadków i darowizn, obowiązek podatkowy ciąży na nabywcy własności rzeczy i praw majątkowych. Stosownie zaś do treści art. 6 ust. 1 pkt 1 ww. ustawy, obowiązek podatkowy powstaje - przy nabyciu w drodze dziedziczenia - z chwilą przyjęcia spadku. Zatem datą nabycia majątku w drodze dziedziczenia jest data otwarcia spadku, czyli data śmierci spadkodawcy, natomiast obowiązek podatkowy powstaje - co do zasady - z datą uprawomocnienia się postanowienia o stwierdzeniu nabycia spadku lub zarejestrowania aktu poświadczenia dziedziczenia.

Ustawodawca przewidział zwolnienie podmiotowe w art. 4a ustawy o podatku od spadków i darowizn. Zgodnie z ww. art. 4a ust. 1 pkt 1 cyt. ustawy, zwalnia się od podatku nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych przez małżonka, zstępnych, wstępnych, pasierba, rodzeństwo, ojczyma i macochę, jeżeli zgłoszą nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego w terminie 6 miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego powstałego na podstawie art. 6 ust. 1 pkt 2-5, 7 i 8 oraz ust. 2, a w przypadku nabycia w drodze dziedziczenia - w terminie 6 miesięcy od dnia uprawomocnienia się orzeczenia sądu stwierdzającego nabycie spadku, z zastrzeżeniem ust. 2 i 4.

W myśl art. 4a ust. 1a ww. ustawy, jeżeli dokumentem potwierdzającym nabycie własności rzeczy lub praw majątkowych jest akt poświadczenia dziedziczenia lub europejskie poświadczenie spadkowe, termin 6 miesięcy, o którym mowa w ust. 1 pkt 1, do zgłoszenia tego nabycia właściwemu naczelnikowi urzędu skarbowego liczy się od dnia zarejestrowania aktu poświadczenia dziedziczenia lub wydania europejskiego poświadczenia spadkowego, z zastrzeżeniem ust. 2 i 4.

Na podstawie art. 4a ust. 2 ww. ustawy, jeżeli nabywca dowiedział się o nabyciu własności rzeczy lub praw majątkowych po upływie terminów, o których mowa w ust. 1 pkt 1 lub ust. 1a, zwolnienie, o którym mowa w ust. 1, stosuje się, gdy nabywca zgłosi te rzeczy lub prawa majątkowe naczelnikowi urzędu skarbowego nie później niż w terminie 6 miesięcy od dnia, w którym dowiedział się o ich nabyciu, oraz uprawdopodobni fakt późniejszego powzięcia wiadomości o ich nabyciu.

Zgłoszenie o nabyciu własności rzeczy i praw majątkowych powinno być dokonane na formularzu SD-Z2 określonym przez Ministra Finansów w rozporządzeniu z dnia 20 listopada 2015 r. w sprawie wzoru zgłoszenia o nabyciu własności rzeczy lub praw majątkowych (Dz.U. poz. 2060).

Z przedstawionego we wniosku stanu faktycznego wynika, że roszczenie o wypłatę środków po zmarłym mężu jest prawem majątkowym, które nabyte tytułem dziedziczenia (spadku) wchodzi do masy spadkowej i podlega przepisom ustawy o podatku od spadków i darowizn. Roszczenie to powstało bowiem już za życia spadkodawcy i z uwagi na fakt, że do chwili jego śmierci nie zostało zaspokojone, weszło do masy spadkowej i jako takie podlega przepisom ustawy o podatku od spadków i darowizn. W niniejszej sprawie należy bowiem odróżnić otrzymanie konkretnej kwoty pieniężnej wynikającej z danego prawa majątkowego (realizacja roszczenia) od samego nabycia prawa majątkowego (nabycia roszczenia).

W konsekwencji powyższego, w Pani ocenie, zwolnieniem, o którym mowa w art. 4a ww. ustawy objęte będą nabyte przez Panią roszczenia o wypłatę środków z tytułu podpisanych przez Pani męża umów z (…) oraz (…). W celu skorzystania z przedmiotowego zwolnienia, wykaże Pani w zgłoszeniu o nabyciu własności rzeczy lub praw majątkowych SD-Z2 powyższe roszczenia bez określania konkretnej przysługującej Pani kwoty, która na razie nie jest znana.

Ocena stanowiska

Stanowisko, które przedstawiła Pani we wniosku jest prawidłowe.

Uzasadnienie interpretacji indywidualnej

Zgodnie z art. 1 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 28 lipca 1983 r. o podatku od spadków i darowizn (t. j. Dz. U. z 2024 r. poz. 596):

Spadek jest instytucją regulowaną przepisami zawartymi w ustawie z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (t. j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1610 ze zm.). W myśl art. 922 § 1 ww. ustawy:

Stosownie do art. 924 ww. ustawy:

Natomiast przepis art. 925 cyt. ustawy stanowi, że:

W myśl art. 1025 § 1 Kodeksu cywilnego:

Prawomocne postanowienie sądu lub akt poświadczenia dziedziczenia mają charakter deklaratoryjny i stwierdzają jedynie nabycie spadku przez spadkobiercę. Wobec tego nabycie spadku ma miejsce z chwilą śmierci spadkodawcy.

Spadkobiercy wchodzą w sytuację prawną, w jakiej pozostawał spadkodawca. Oznacza to, że w skład spadku wchodzą prawa i obowiązki, ale także uzasadnione prawnie nadzieje na nabycie prawa – istniejące w dacie nabycia spadku. Prawa majątkowe są składnikiem masy spadkowej dającym nabywcy w drodze dziedziczenia legitymację prawną do występowania z wnioskiem o ich dochodzenie.

Zgodnie z art. 5 ustawy o podatku od spadków i darowizn:

W myśl art. 6 ust. 1 pkt 1 ww. ustawy:

Zgodnie z art. 7 ust. 1 ww. ustawy:

Wysokość podatku od spadków i darowizn ustala się w zależności od grupy podatkowej, do której zaliczony jest nabywca. Zaliczenie do grupy podatkowej odbywa się w zależności od jego stopnia pokrewieństwa albo powinowactwa z osobą, od której lub po której zostały nabyte rzeczy i prawa majątkowe.

Zgodnie z art. 14 ust. 3 ustawy o podatku od spadków i darowizn:

Stosownie do treści art. 9 ust. 1 i 2 ww. ustawy:

Niezależnie od powyższego, w myśl art. 4a ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn:

Z opisu zdarzenia przyszłego wynika, że dziedziczy Pani po mężu, (…). Pani mąż, w ramach prowadzonej działalności gospodarczej, związany był umowami cywilnoprawnymi ze spółkami: (…) i (…). Były to umowy agencyjne, na podstawie których Pani mąż uzyskiwał wynagrodzenie prowizyjne. Po śmierci męża, obie spółki (…) oraz (…) poinformowały Panią, że sukcesywnie będą wypłacały Pani kwoty należne z tytułu zawartych z Pani mężem umów, nie są jednak w stanie określić wysokości przyszłych, należnych kwot. 29 lutego 2024 r. otrzymała Pani pierwszy przelew z opisem: „spadek po (…)”.

W skład spadku, który Pani nabyła, wchodzi zatem roszczenie względem (…) oraz (…) o wypłatę wynagrodzenia. Przedmiotem spadku jest prawo majątkowe – roszczenie o wypłatę wierzytelności.

Zgodnie z powołanymi wyżej przepisami prawa, nabycie w drodze dziedziczenia rzeczy znajdujących się na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub praw majątkowych wykonywanych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jest zwolnione z podatku od spadków i darowizn, jeżeli:

- Spadkobierca był małżonkiem, zstępnym, wstępnym, pasierbem, rodzeństwem, ojczymem lub macochą spadkodawcy

- Spadkobierca zgłosi fakt nabycia majątku naczelnikowi właściwego urzędu skarbowego, w terminie 6 miesięcy od dnia powstania obowiązku podatkowego.

Datą nabycia majątku w drodze dziedziczenia jest data otwarcia spadku, czyli data śmierci spadkodawcy, natomiast obowiązek podatkowy powstaje – co do zasady – z datą uprawomocnienia się postanowienia o nabyciu spadku lub z datą wpisu do Rejestru Spadkowego aktu poświadczenia dziedziczenia.

Jeżeli zgłosi Pani nabycie spadku (w tym prawa majątkowego w postaci roszczenia), na druku SD-Z2 w terminie 6 miesięcy od daty aktu poświadczenia dziedziczenia, to nabycie spadku, także roszczenie o wypłatę wynagrodzenia, będzie korzystało ze zwolnienia opisanego w art. 4a ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od spadków i darowizn.

Istotne jest jednak, że w celu skorzystania z ww. zwolnienia konieczne będzie ujawnienie w zgłoszeniu przybliżonej wartości odziedziczonego prawa majątkowego.

W związku z powyższym, uznaliśmy Pani stanowisko – zgodnie z którym dla skorzystania ze zwolnienia, w zgłoszeniu o nabyciu własności rzeczy lub praw majątkowych SD-Z2 nie musi Pani określić konkretnej przysługującej Pani kwoty, z tytułu odziedziczonego roszczenia – za prawidłowe.

Przy czym podkreślamy, że w przypadku, kiedy nie ma Pani możliwości dokładnego określenia wartości nabytego prawa majątkowego, wartość tą należy określić w zgłoszeniu SD-Z2 w przybliżeniu. Po ustaleniu faktycznej wartości nabytego prawa – zgodnie z art. 81 § 1 Ordynacji podatkowej – będzie Pani mogła złożyć korektę zgłoszenia SD-Z2 w tym zakresie, przy czym pozostanie ona bez wpływu na skorzystania ze zwolnienia, o którym mowa w art. 4a ustawy o podatku od spadków i darowizn.

Dodatkowe informacje

Informacja o zakresie rozstrzygnięcia

Interpretacja dotyczy zdarzenia przyszłego, które Pani przedstawiła i stanu prawnego, który obowiązuje w dniu wydania interpretacji.

Ta interpretacja stanowi ocenę stanowiska wyłącznie w zakresie przepisów ustawy o podatku od spadków i darowizn. W zakresie podatku dochodowego od osób fizycznych wydano postanowienie znak pisma: 0115-KDIT3.4011.230.2024.2.KP.

Pouczenie o funkcji ochronnej interpretacji

- Funkcję ochronną interpretacji indywidualnych określają przepisy art. 14k-14nb ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2023 r. poz. 2383 ze zm.). Interpretacja będzie mogła pełnić funkcję ochronną, jeśli: Pani sytuacja będzie zgodna (tożsama) z opisem zdarzenia przyszłego i zastosuje się Pani do interpretacji.

- Zgodnie z art. 14na § 1 Ordynacji podatkowej:

Zgodnie z art. 14na § 2 Ordynacji podatkowej:

Pouczenie o prawie do wniesienia skargi na interpretację

Ma Pani prawo do zaskarżenia tej interpretacji indywidualnej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w (…). Zasady zaskarżania interpretacji indywidualnych reguluje ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t. j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1634 ze zm.; dalej jako PPSA”).

Skargę do Sądu wnosi się za pośrednictwem Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej (art. 54 § 1 PPSA). Skargę należy wnieść w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia interpretacji indywidualnej (art. 53 § 1 PPSA):

- w formie papierowej, w dwóch egzemplarzach (oryginał i odpis) na adres: Krajowa Informacja Skarbowa, ul. Warszawska 5, 43-300 Bielsko-Biała (art. 47 § 1 PPSA), albo

- w formie dokumentu elektronicznego, w jednym egzemplarzu (bez odpisu), na adres Elektronicznej Skrzynki Podawczej Krajowej Informacji Skarbowej na platformie ePUAP: /KIS/SkrytkaESP (art. 47 § 3 i art. 54 § 1a PPSA).

Skarga na interpretację indywidualną może opierać się wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną (art. 57a PPSA).

Podstawa prawna dla wydania interpretacji

Podstawą prawną dla wydania tej interpretacji jest art. 13 § 2a oraz art. 14b § 1 Ordynacji podatkowej.