Wyrok WSA w Bydgoszczy z dnia 3 kwietnia 2024 r., sygn. II SA/Bd 1340/23

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Bydgoszczy w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Jarosław Wichrowski Sędziowie Sędzia WSA Jerzy Bortkiewicz (spr.) Sędzia WSA Joanna Janiszewska-Ziołek po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w trybie uproszczonym w dniu 3 kwietnia 2024 r. sprawy ze skargi A. P. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego z dnia [...] października 2023 r. nr [...] w przedmiocie świadczenia pielęgnacyjnego uchyla zaskarżoną decyzję oraz poprzedzającą ją decyzję Prezydenta G. z dnia [...] sierpnia 2023 r., [...].

Uzasadnienie

U z a s a d n i e n i e:

Prezydent Grudziądza decyzją z dnia 21 sierpnia 2023 r., na podstawie art. 20, art. 24, art. 26, art. 17 ustawy z dnia 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (Dz. U. z 2023 r., poz. 390), zwanej dalej: "u.ś.r."oraz art.4 ustawy z dnia 24 kwietnia 2014 r. o zmianie ustawy o świadczeniach rodzinnych (Dz. U. z 2014 r. poz. 559), odmówił A. P., zwanej dalej: "skarżącą" lub "stroną", przyznania świadczenia pielęgnacyjnego. Powyższe rozstrzygnięcie organ I instancji oparł o następujące ustalenia i rozważania: W dniu 2.08.2023 r. wpłynął wniosek strony o ustalenie prawa do świadczenia pielęgnacyjnego w związku z opieką nad niepełnosprawnym mężem, L. P.. Strona opiekę sprawuje w sposób stały i ciągły, przez 24 godziny na dobę. Pomaga mężowi praktycznie we wszystkich czynnościach dnia codziennego. Strona jest uprawniona do emerytury. Fakt ten przemawia za odmową ustalenia w/w prawa do świadczenia pielęgnacyjnego. Zgodnie bowiem z art. 17 ust. 5 pkt 1 lit. a, u.ś.r., świadczenie pielęgnacyjne nie przysługuje jeżeli osoba sprawująca opiekę ma ustalone prawo do emerytury, renty, renty rodzinnej z tytułu śmierci małżonka przyznanej w przypadku zbiegu prawa do renty rodzinnej i innego świadczenia emerytalno-rentowego, renty socjalnej, zasiłku stałego, nauczycielskiego świadczenia przedemerytalnego przedemerytalnego. Do przedmiotowego wniosku nie dołączono dokumentu lub decyzji wydanej przez organ emerytalno-rentowy dotyczącego zawieszenia prawa do emerytury wraz z określeniem daty, z którą w/w świadczenie zostało zawieszone. kompensacyjnego. zasiłku lub świadczenia L. P. legitymuje się orzeczeniem Wojewódzkiego Zespołu ds. Orzekania o Niepełnosprawności w B. z dnia [...].01.2012 r. nr [...] zaliczającym go do znacznego stopnia niepełnosprawności na stałe. Niepełnosprawność istnieje od 2008 r., a ustalony stopień niepełnosprawności datuje się od 17.01.2012 r. Z powyższego orzeczenia nie wynika, iż inwalidztwo powstało u niego do ukończenia 18 bądź też 25 roku życia (w trakcie nauki w szkole lub szkole wyższej), co uniemożliwia przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego, ponieważ świadczenie pielęgnacyjne przysługuje jeżeli niepełnosprawność osoby wymagającej opieki powstała nie później niż do ukończenia 18. roku życia lub w trakcie nauki w szkole lub w szkole wyższej, jednak nie później niż do ukończenia 25. roku życia, co w przypadku L. P. nie ma zastosowania. Kolejną negatywną przesłanką uniemożliwiającą przyznanie ww. wnioskowanego świadczenia jest fakt, iż świadczenie pielęgnacyjne nie przysługuje jeżeli osoba wymagająca opieki pozostaje w związku małżeńskim, chyba że współmałżonek legitymuje się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności. W odwołaniu od powyższej decyzji skarżąca oświadczyła, iż sprawuje całodobową opiekę nad niepełnosprawnym mężem. Zaznaczyła, że przepis, który uzależnia prawo do świadczenia pielęgnacyjnego od momentu powstania niepełnosprawności osoby wymagającej opieki jest niezgodny z Konstytucją RP. Strona stwierdziła, że w przypadku przyznania świadczenia pielęgnacyjnego zrezygnuje z emerytury wypłacanej Jej przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Toruniu, decyzją z dnia 5 października 2023 r., na podstawie art. 17 ust. 5 pkt 1 lit. a, u.ś.r., utrzymało w mocy zaskarżoną decyzję. Powyższe rozstrzygnięcie organ odwoławczy powyższego dotychczasowego stanu faktycznego sprawy - oparł o następujące ustalenia i rozważania: Podany przez organ 1 instancji powód, jakoby moment powstania niepełnosprawności osoby wymagającej opieki rzutował negatywnie na prawo jej opiekuna do świadczenia pielęgnacyjnego jest niesłuszny ze względu na wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 21 października 2014 r. (sygn. akt K 38/13; Dz. U. z 2014 r., poz. 1443). Nie miało to jednak wpływu na wynik sprawy, ponieważ przepis art. 17 ust. 5 pkt 1 lit. a, u.ś.r., wprowadza negatywną przesłankę, w myśl której świadczenie pielęgnacyjne nie przysługuje, jeżeli osoba sprawująca opiekę ma ustalone prawo do emerytury, renty, renty rodzinnej z tytułu śmierci małżonka przyznanej w przypadku zbiegu prawa do renty rodzinnej i innego świadczenia emerytalno-rentowego, renty socjalnej, zasiłku stałego, nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego, zasiłku przedemerytalnego, świadczenia przedemerytalnego lub rodzicielskiego świadczenia uzupełniającego, o którym mowa w ustawie z dnia 31 stycznia 2019 r. o rodzicielskim świadczeniu po przytoczeniu uzupełniającym. Z powołanego przepisu wynika, iż pobieranie emerytury stanowi negatywną przesłankę do otrzymania świadczenia pielęgnacyjnego. Nie jest uzasadnione odstąpienie od wykładni literalnej ww. przepisu. Może to mieć miejsce wyłącznie i wyjątkowo wówczas, gdy językowe rozumienie danego przepisu prowadzi do skutków rażąco niesprawiedliwych lub niemożliwych do zaakceptowania z punktu widzenia państwa prawa. W rozpatrywanym przypadku sytuacja taka nie zachodzi. Świadczenie pielęgnacyjne jest częściowym zamiennikiem wynagrodzenia za pracę, w sytuacji gdy dana osoba obiektywnie nie może jej wykonywać. Ustawodawca powiązał zatem zaniechanie aktywności zawodowej z tymże wsparciem finansowym. Dlatego też przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego emerytowi pobierającemu emeryturę byłoby działaniem contra legem (przeciwko prawu). Wskazać także należy, iż świadczenia emerytalne i rentowe, będące częścią zabezpieczenia społecznego, mają pierwszeństwo przed świadczeniami o czysto pomocowym charakterze. Dlatego też należy podzielić pogląd zawarty w wyroku z dnia 30 stycznia 2020 r. (sygn. akt II SA/Po 808/19), opowiadający się za zastosowaniem wykładni literalnej w omawianym przypadku. W skardze na ww. decyzję złożonej do Sądu, strona powołała się na wyrok Trybunału Konstytucyjnego sygn. akt K 38/13 z dnia 21 października 2014 r., który uznał, że art. 17 ust. Ib u.ś.r., w zakresie jakim różnicuje prawo do świadczenia pielęgnacyjnego osób sprawujących opiekę nad osobą niepełnosprawną po ukończeniu przez nią wieku określonego w tym przepisie ze względu na wiek powstania niepełnosprawności jest niezgodny z art.32 ust. 1 Konstytucji. W odniesieniu się do drugiej przesłanki negatywnej pozostawaniem przez męża w związku małżeńskim, powołano się na wyroki: - WSA w Białymstoku sygn. akt IISA/BK104/15 oraz WSA w Rzeszowie sygn. akt II SA/RzI229/14, w których wskazano, że to właśnie małżonek jest w pierwszej kolejności uprawniony do otrzymania świadczenia pielęgnacyjnego zgodnie z kolejnością alimentacji. W odniesieniu natomiast do trzeciej przesłanki odmowy świadczenia pielęgnacyjnego, powołano się na orzecznictwo, które przyjęło pogląd, że zachodzą przesłanki do przyznania ww. świadczenia w sytuacji rezygnacji z emerytury osoby sprawującej opiekę. Podniesiono, że skarżąca już wskazała, iż z chwilą zapewnienia, że nabędzie prawo do świadczenia pielęgnacyjnego zrezygnuje z emerytury. związanej z w odpowiedzi na skargę organ odwoławczy wniósł o jej oddalenie, podtrzymując dotychczasową argumentację. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Bydgoszczy zważył, co następuje; Skarga okazała się zasadna. Ocena zaskarżonej decyzji przeprowadzona w zakresie wynikającym z art. 1 § 2 ustawy z dnia 25 lipca 2002 r. - Prawo o ustroju sądów administracyjnych (Dz. U. z 2021 r., poz. 137) i art. 134 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz. U. z 2022 r., poz. 329); dalej zwaną: "p.p.s.a.", doprowadziła Sąd do stanowiska, że w toku postępowania administracyjnego uchybiono prawu materialnemu i procesowemu, co mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy i w konsekwencji powodowało konieczność uwzględnienia skargi. Rozpoznając niniejszą sprawę dostrzec najpierw należy, że organy obu instancji przyjęły odmienne stanowiska w zakresie wykładni przepisów prawa materialnego. Organ I instancji stanął na stanowisku, że występuje negatywna przesłanka do przyznania świadczenia wynikająca z art. 17 ust. Ib pkt 1 i 2 u.ś.r. Organ odwoławczy natomiast uznał, że w rozpoznawanej sprawie nie zaistniała negatywna przesłanka przyznania świadczenia pielęgnacyjnego z uwagi na moment powstania niepełnosprawności męża skarżącej, który to pogląd Sąd podziela. W wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 21 października 2014 r., sygn. K 38/13, Trybunał za niekonstytucyjne uznał różnicowanie, na podstawie art. 17 ust. Ib u.ś.r., sytuacji beneficjentów świadczenia pielęgnacyjnego, których niepełnosprawność powstała po okresach wskazanych w ww. przepisie od tych, których niepełnosprawność powstała w okresach późniejszych. Oznacza to, że na wynik spraw z zakresu świadczeń pielęgnacyjnych przestała mieć wpływ kwestia daty powstania niepełnosprawności osoby wymagającej opieki, jeżeli niepełnosprawność ta powstała później niż do ukończenia przez nią 18, względnie 25 roku życia (pod warunkiem kontynuowania nauki w szkole średniej lub wyższej, który to warunek w niniejszej sprawie nie został spełniony), w tym bowiem zakresie ww. przepis jest niezgodny z art, 32 ust. 1 Konstytucji statuującym zasadę równości wobec prawa. Ponadto organ I instancji upatrywał barku możliwości przyznania wnioskowanego świadczenia w fakcie pozostawania skarżącej w związku małżeńskim, albowiem organ ten uznał, że świadczenie pielęgnacyjne nie przysługuje jeżeli osoba wymagająca opieki pozostaje w związku małżeńskim, chyba że współmałżonek legitymuje się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności. Organ odwoławczy przeszedł do porządku nad powyższym stanowiskiem, nie stwierdzając, czy je podziela, czy też nie, w związku z czym nie rozpoznał sprawy w omawianym zakresie, co jednak nie miało wpływu na wynik sprawy, albowiem stanowisko organu I instancji jest w sposób oczywisty bezzasadne. Niewątpliwie bowiem organ I instancji dopuścił się wadliwej wykładni prawa materialnego w zakresie uznania, że małżonkowie nie są obciążeni wobec siebie obowiązkiem alimentacyjnym w rozumieniu art. 17 ust. 1 u.ś.r. W świetle przepisów ustawy z dnia 25 lutego 1964 r.. Kodeks rodzinny i opiekuńczy (Dz. U. z 2020 r., poz. 1359, t.j.), zwanej dalej; "k.r.o.", obowiązek alimentacyjny małżonka (w stosunku do współmałżonka) wyprzedza obowiązek alimentacyjny krewnych, co wynika z treści art. 23, art. 27 art. 60 § 1-3, art. 61, art. 130 k.r.o. Dopóki bowiem istnieje związek małżeński, osoby w nim pozostające poddane są określonym rygorom prawnym właśnie ze względu na istnienie między nimi prawnej więzi małżeństwa. Przy czym rygory te nie są wynikiem jedynie woli małżonków, lecz ich źródłem jest wola ustawodawcy, która stanowi dla obojga małżonków podstawę zgłaszania roszczeń w sferze opiekuńczej, ale też i alimentacyjnej, przy czym obowiązek alimentacyjny pomiędzy nimi, oparty o art. 27 k.r.o., ma znacznie szerszy zakres niż zwykły obowiązek alimentacyjny, określony w art. 128 k.r.o. Z powyższym koresponduje właśnie art. 17 ust. 1 u.ś.r. Co się natomiast tyczy podniesionego przez organ I instancji faktu, że skarżąca nie legitymuje się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności, to fakt ten jest bez znaczenia dla sprawy. Błędnym jest stanowisko organu instancji, że przeszkodą w przyznaniu wnioskowanego świadczenia jest nielegitymowanie się skarżącej orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności, jest wynikiem błędnej wykładni art. 17 ust. 5 pkt 2 lit. a u.ś.r. Zgodnie z przywołanym przepisem, świadczenie pielęgnacyjne nie przysługuje, jeżeli osoba wymagająca opieki pozostaje w związku małżeńskim, chyba że współmałżonek legitymuje się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności. Brzmienie art. 17 ust. 5 pkt 2 lit. a u.ś.r. może nasuwać pewne wątpliwości interpretacyjne, zwłaszcza przy zastosowaniu jedynie wykładni językowej zawartej w nim normy, jednakże zaprezentowane przez organ I instancji stanowisko prowadziłoby do nieakceptowalnego wniosku, że świadczenie pielęgnacyjne w związku z opieką nad niepełnosprawnym małżonkiem przysługiwałoby wyłącznie współmałżonkowi, który sam legitymuje się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności, czyli takiemu który nie może sprawować faktycznej opieki z uwagi na swoją własną niepełnosprawność i który sam wymaga opieki. Przyjęcie takiej wykładni świadczyłoby o nieracjonalności ustawodawcy, gdyż niweczyłoby możliwość przyznania świadczenia małżonkowi sprawującemu pieczę nad swym współmałżonkiem, pomimo że to na małżonku ciąży względem drugiego małżonka obowiązek alimentacyjny, który wyprzedza obowiązek krewnych małżonka wymagającego opieki. Stosując więc obok wykładni literalnej, również wykładnię systemową i celowościową, należy uznać, że art. 17 ust. 5 pkt 2 lit. a, u.ś.r. dotyczy tylko innych osób, na których zgodnie z przepisami k.r.o., w stosunku do osoby niepełnosprawnej ciąży obowiązek alimentacyjny wynikający z pokrewieństwa, a nie małżonka ubiegającego się o świadczenie pielęgnacyjne na swego współmałżonka będącego osobą niepełnosprawną. Wynika z niego, że z uprawnienia do świadczenia pielęgnacyjnego mogą skorzystać krewni dopiero wówczas, gdy małżonek osoby wymagającej opieki jest niepełnosprawny w stopniu znacznym, co uniemożliwia mu wypełnianie we właściwy sposób obowiązku alimentacyjnego (por. wyrok NSA z 14 grudnia 2018 r., I OSK 3539/18, dostępny https://orzeczenia.nsa.gov.pl). Dopiero wówczas aktualizować się może uprawnienie dalszych krewnych. Mając powyższe na uwadze, wywodzenie negatywnych dla skarżącej skutków prawnych z okoliczności, że nie legitymuje się ona orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności, uznać należało za całkowicie nieuprawnione. Następnym zagadnieniem w sprawie, co do którego organ odwoławczy wypowiedział się już merytorycznie jest fakt pobierania przez skarżącą emerytury, co w ocenie organów obu instancji stanowiło przeszkodę do uzyskania przez skarżącą prawa do świadczenia pielęgnacyjnego. Zagadnienie to stanowiło zasadniczy problem prawny niniejszej sprawy. Artykuł 17 ust. 5 pkt 1 lit. a, u.ś.r., stanowi, że świadczenie pielęgnacyjne nie przysługuje, jeżeli osoba sprawująca opiekę ma ustalone prawo do emerytury, renty, renty rodzinnej z tytułu śmierci małżonka przyznanej w przypadku zbiegu prawa do renty rodzinnej i innego świadczenia emerytalno-rentowego, renty socjalnej, zasiłku stałego, nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego, zasiłku przedemerytalnego lub świadczenia przedemerytalnego. Poza sporem w sprawie niniejszej pozostaje, że skarżąca, sprawująca opiekę nad niepełnosprawnym w stopniu znacznym mężem i jest uprawniona do emerytury. Wynika to z jej pisemnego oświadczenia z 2 sierpnia 2023 r. W aktach sprawy brak jest dowodu potwierdzającego ww. okoliczność, co wymaga uzupełnienia, albowiem brak szczegółowych danych co do charakteru i okresu pobierania ww. emerytury może mieć wpływ na wynik sprawy, zwłaszcza, że z wniosku o świadczenie pielęgnacyjne wynika, że skarżąca jest rolnikiem lub domownikiem rolnika, a więc zachodzi konieczność ustalenia, czy prowadzi gospodarstwo rolne lub czy pracuje w nim. Okoliczności te wymagają szczegółowych ustaleń i już ta okoliczność przesądza o konieczności wyeliminowania z obrotu prawnego zaskarżonej decyzji wraz z poprzedzająca ją decyzją. Jednakże wobec wyrażenia przez organy obu instancji poglądu prawnego, że fakt przysługiwania stronie emerytury wyłącza możliwość przyznania świadczenia pielęgnacyjnego, należało pogląd ten zakwestionować, jako nie mogący rzutować negatywnie na możliwość przyznania ww. świadczenia przy ponownym rozpatrzeniu sprawy. W ocenie Sądu zasadne jest stanowisko orzecznictwa, że w obecnych realiach pozbawienie świadczenia pielęgnacyjnego opiekunowi otrzymującemu świadczenie emerytalno-rentowe w niższej wysokości niż świadczenie pielęgnacyjne nie znajduje uzasadnienia w dyrektywach wykładni systemowej oraz funkcjonalnej i celowościowej i narusza konstytucyjną zasadę równości. Ograniczenie się wyłącznie do wykładni językowej przepisu art. 17 ust. 5 pkt 1 lit. a, u.ś.r. prowadzi do rezultatów odmiennych niż rezultaty wykładni językowej w dacie uchwalania ustawy, kiedy świadczenie pielęgnacyjne wynosić miało 420 zł miesięcznie. Wówczas była to kwota niższa niż wysokość najniższej emerytury i innych świadczeń wyłączających prawo do świadczenia pielęgnacyjnego. Niewątpliwie zatem intencją ustawodawcy wprowadzającego to wyłączenie było, aby uprawniony opiekun nie pobierał świadczenia pielęgnacyjnego w sytuacji, gdy otrzymuje świadczenie wyższe. W obecnych warunkach wysokość świadczenia pielęgnacyjnego przekracza minimalne wysokości emerytur i rent. Stąd też konieczne jest sięgnięcie do dyrektywy wykładni systemowej oraz funkcjonalnej i celowościowej, celem zweryfikowania wyników wykładni językowej. Zasadnie w sprawie I OSK 254/20 NSA zwrócił w tym zakresie uwagę i odwołał się do podstawowych zasad konstytucyjnych. Mianowicie zgodnie z wyrażoną w art. 8 ust. 2 Konstytucji RP zasadą bezpośredniego stosowania jej przepisów, rzeczą organów władzy publicznej jest dokonywanie prokonstytucyjnej wykładni art. 17 ust. 5 pkt 1 lit. a u.ś.r. pozwalającej na realizację zasad: równości wobec prawa (art. 32 ust. 1), sprawiedliwości społecznej (art. 2), obowiązku udzielania szczególnej pomocy rodzinom znajdującym się w trudnej sytuacji materialnej i społecznej (art. 71 ust. 1 zdanie drugie) i osobom niepełnosprawnym (art. 69). Obowiązkiem sądu administracyjnego, sprawującego wymiar sprawiedliwości poprzez kontrolę administracji publicznej jest prokonstytucyjna interpretacja przepisów prawa. Skoro celem świadczenia pielęgnacyjnego jest rekompensowanie braku dochodów z pracy zarobkowej z powodu sprawowania opieki! nad niepełnosprawnym członkiem rodziny, to pozbawienie prawa do świadczenia pielęgnacyjnego osób pobierających świadczenie emerytalno-rentowe w niższej wysokości niż to świadczenie powoduje, że ten cel nie jest w stosunku do tej grupy opiekunów realizowany, mimo że sprawując opiekę po I uzyskaniu prawa do emerytury opiekun nie może podjąć pracy zarobkowej (vide: wyroki NSA: z 28 czerwca 2019 r. sygn. akt I OSK 757/19, z 8 stycznia 2020 r. sygn. akt I OSK 2392/19, z 30 kwietnia 2020 r. sygn. akt I OSK 1546/19 i z 27 maja 2020 r. sygn. akt 2375/19; z dnia 18 czerwca 2020 r. sygn. akt I OSK 254/20, dostępne na stronie orzeczenia.nsa.gov.pl). Osobom, które mają prawo do świadczeń wymienionych w art. 27 ust. 5 ustawy (czyli wymienionych w art. 17 ust. 5 pkt Ib) ustawodawca pozwolił wybrać świadczenie pielęgnacyjne. Zgodnie z art. 27 ust. 5 u.ś.r. w przypadku zbiegu uprawnień do świadczenia rodzicielskiego, pielęgnacyjnego, specjalnego zasiłku opiekuńczego, dodatku do zasiłku rodzinnego, o którym mowa w art. 10 lub zasiłku dla opiekuna, o którym mowa w ustawie z dnia 4 kwietnia 2014 r. o ustalaniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów - przysługuje jedno z tych świadczeń wybrane przez osobę uprawnioną - także w przypadku, gdy świadczenia te przysługują w związku z opieką nad różnymi osobami. Zbieg uprawnień do świadczeń uregulowany jest również w art. 95 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. z 2022 r. poz. 504,), zgodnie z którym w razie zbiegu u jednej osoby prawa do kilku świadczeń przewidzianych w ustawie, wypłaca się jedno z tych świadczeń wyższe lub wybrane przez zainteresowanego. Za słuszny uznać należy pogląd, który realizację uprawnienia osoby pobierającej świadczenie emerytalno-rentowe do uzyskania świadczenia pielęgnacyjnego warunkuje dokonaniem przez tę osobę wyboru któregoś z konkurencyjnych świadczeń. Osoba, która spełnia warunki do przyznania wyższego świadczenia pielęgnacyjnego i chce je otrzymać, a pobiera świadczenie emerytalno-rentowe, winna dokonać wyboru jednego z tych świadczeń i zrezygnować z pobierania świadczenia niższego. Swój wybór może zrealizować poprzez złożenie do organu rentowego wniosku o zawieszenie prawa do emerytury na podstawie art. 103 ust. 3 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, zgodnie z którym prawo do emerytury, renty z tytułu niezdolności do pracy lub renty rodzinnej, do której uprawniona jest jedna osoba, może ulec zawieszeniu również na wniosek emeryta lub rencisty. Zawieszenie prawa do emerytury, zgodnie z art. 134 ust. 1 pkt 1 ww. ustawy, skutkować będzie wstrzymaniem wypłaty emerytury poczynając od miesiąca, w którym została wydana decyzja o wstrzymaniu wypłaty (art. 134 ust. 2 pkt 2 ustawy o emeryturach i rentach z FUS). Zawieszenie prawa do emerytury i wstrzymanie jej wypłaty skutkuje odpadnięciem negatywnej przesłanki z art. 17 ust. 5 pkt 1 lit. a u.ś.r., tj. posiadania prawa do emerytury, które w tym wypadku wiązane być musi nie tylko z samym prawem, ale i z realizacją tego prawa w postaci wypłaty świadczenia. Skarżąca ma możliwość wyboru pomiędzy świadczeniem pielęgnacyjnym a pobieraną emeryturą. Prawidłowa, prokonstytucyjna wykładnia art. 17 ust 5 pkt 1 lit. a u.ś.r., dokonywana w kontekście art. 17 ust. 1 i art. 27 ust. 5 u.ś.r. oraz art. 134 ust. 1 pkt 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS prowadzi do wniosku, że przyznanie świadczenia pielęgnacyjnego w sytuacji skarżącej jest możliwe, jeżeli dokona ona wyboru jednego konkurencyjnego świadczenia kosztem drugiego. W konsekwencji powyższych wywodów stwierdzić należy, że na organie administracji publicznej ciążył obowiązek poinformowania skarżącej o możliwości złożenia wniosku o zawieszenie emerytury i przedstawienia decyzji o wstrzymaniu jej wypłaty oraz wezwania do złożenia wymaganych dokumentów, stosując odpowiednio przepisy art. 24a ust. 1-3 u.ś.r. Obowiązek ten wynika z art. 9 kpa, zgodnie z którym organy administracji publicznej są obowiązane do należytego i wyczerpującego informowania stron o okolicznościach faktycznych i prawnych, które mogą mieć wpływ na ustalenie ich praw i obowiązków będących przedmiotem postępowania administracyjnego. Organy czuwają nad tym, aby strony i inne osoby uczestniczące w postępowaniu nie poniosły szkody z powodu nieznajomości prawa, i w tym celu udzielają im niezbędnych wyjaśnień i wskazówek. Nadto zgodnie z art. 79a kpa, w postępowaniu wszczętym na żądanie strony, informując o możliwości wypowiedzenia się co do zebranych dowodów i materiałów oraz zgłoszonych żądań, organ administracji publicznej jest obowiązany do wskazania przesłanek zależnych od strony, które nie zostały na dzień wysłania informacji spełnione lub wykazane, co może skutkować wydaniem decyzji niezgodnej z żądaniem strony. W realiach niniejszej sprawy organy, ograniczając się do językowej wykładni art. 17 ust. 5 pkt 1 lit. a u.ś.r., zaniechały poinformowania skarżącej, że ma ona możliwość wyboru świadczenia. Organy nie poinformowały skarżącej o prawie do zawieszenia emerytury, wstrzymania jej wypłaty i przedłożenia decyzji w tym zakresie, nie wezwały jej do złożenia brakujących dokumentów, co umożliwiłoby wypłatę świadczenia pielęgnacyjnego. Biorąc pod uwagę fakt, że dla opiekunów pobierających emeryturę złożenie wniosku o ich zawieszenie i wstrzymanie wypłaty wiązać się może z obawą pozostania przez pewien okres bez środków do życia (wznowienie wypłaty zgodnie z art. 135 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS następuje nie wcześniej niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek o wznowienie wypłaty) bądź z obawą, czy świadczenie w ogóle zostanie przyznane, na organach przed wezwaniem do złożenia wymaganej decyzji o wstrzymaniu wypłaty ciąży obowiązek ustalenia, czy w realiach danej sprawy wezwanie jest celowe. Organ musi więc w pierwszej kolejności ustalić, czy wnioskodawczyni poza tylko wykazaniem okoliczności związanej z prawem do emerytury spełnia wszystkie przesłanki do przyznania jej świadczenia z art. 17 u.ś.r. W przypadku uznania, że przesłanek tych nie spełnia z innych przyczyn niż wskazane w art. 17 ust. 5 u.ś.r. przede wszystkim tych dotyczących zakresu sprawowanej opieki i ewentualnego braku możliwości podjęcia zatrudnienia) wezwanie nie powinno być do strony kierowane. Zauważyć należy, że w niniejszej sprawie skarżąca załączyła do wniosku o świadczenie, oświadczenie z 2.08.2023 r. o zobowiązaniu się do zawieszenia dotychczas otrzymywanego świadczenia emerytalnego z dniem przyznania świadczenia. O ile oświadczenie takie samo w sobie nie eliminowało negatywnej przesłanki z art. 17 ust. 5 pkt 1 lit. a u.ś.r. (konieczne jest w tym zakresie przedłożenie do akt decyzji o zawieszeniu emerytury) to tym bardziej, w obliczu istniejącej przeszkody tego rodzaju oraz wyrażonego w oświadczeniu stanowiska wnioskodawczyni, obowiązkiem organu było wyjaśnienie jej, że wybór świadczenia realizuje się poprzez przedłożenie rozstrzygnięcia organu emerytalnego o zawieszeniu dotychczasowego uprawnienia. Jak wskazano wyżej, pouczenie to winno zostać do niej skierowane po zweryfikowaniu zakresu sprawowanej opieki i ewentualnego braku możliwości podjęcia zatrudnienia. Wspomniana wcześniej kwestia zakresu sprawowanej przez skarżącą opieki nad niepełnosprawnym mężem została w okolicznościach rozpoznawanej sprawy zasadniczo pominięta, co zresztą uznać należy za konsekwencję przyjętego przez organy stanowiska co do automatycznej stosowalności art. 17 ust. 5 pkt 1 lit. a u.ś.r. wobec wnioskodawców uprawnionych do emerytury. Wyjaśnić zatem należy, że zgodnie z art. 17 ust. 1 pkt 4) u.ś.r. świadczenie pielęgnacyjne z tytułu rezygnacji z zatrudnienia iub innej pracy zarobkowej przysługuje osobom, na których zgodnie z przepisami ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. - Kodeks rodzinny i opiekuńczy ciąży obowiązek alimentacyjny, z wyjątkiem osób o znacznym stopniu niepełnosprawności, jeżeli nie podejmują lub rezygnują z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w celu sprawowania opieki nad osobą legitymującą się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności albo: orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami; konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji. Przesłanką, jaką musi spełnić osoba ubiegająca się oświadczenie pielęgnacyjne jest zatem rezygnacja (lub powstrzymanie się) z pracy zarobkowej spowodowana koniecznością sprawowania stałej lub długotrwałej opieki nad osobą bliską o określonym stopniu niepełnosprawności (por. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 29 kwietnia 2021 r., sygn. I OSK 2178/20, dostępny jw.). Faktyczne sprawowanie stałej i długotrwałej opieki oraz istnienie związku przyczynowego pomiędzy sprawowaniem opieki a niepodejmowaniem zatrudnienia są zasadniczymi okolicznościami, które należy ustalić w sprawie. Rozważania organu w tym zakresie winny zaś znaleźć swoje jasne i szczegółowe odzwierciedlenie w uzasadnieniu decyzji w przedmiocie przyznania świadczenia pielęgnacyjnego. Jak wskazano, w niniejszej sprawie organy w ogóle powyższej kwestii nie przeanalizowały, brak jest jakiegokolwiek odniesienia się do niej w uzasadnieniach decyzji obu instancji. Zauważyć też należy, że zebrane w sprawie dowody nie stanowią wystarczającego materiału procesowego by na ich podstawie móc przesądzić, czy zachodzi związek przyczynowy między opieką nad mężem, a niepodejmowaniem zatrudnienia. Pisemne oświadczenie skarżącej w tym zakresie z 2.08.2023 r., jest bardzo ogólnym stwierdzeniem jej opieki nad mężem, z którego nie wynika intensywność tej opieki i okoliczności wskazujące na niemożność podjęcia zatrudnienia. Podane okoliczności nie zostały zweryfikowane wywiadem środowiskowym. Tymczasem okoliczności sposobu sprawowania pieczy nad osobą niepełnosprawną muszą wskazywać w sposób bardzo szczegółowy jakie czynności przedsiębierze wnioskodawczyni, w jakich godzinach, w jakich dniach, z jaką częstotliwością oraz czy, kiedy i z jaką częstotliwością wyręcza wnioskodawczynię inna lub inne osoby w czynnościach opiekuńczych. Wskazać też trzeba, że do organów należy ocena wiarygodności twierdzeń zainteresowanych osób o zakresie opieki, co stwarza nieraz konieczność sięgnięcia z urzędu o dodatkowe środki dowodowe, w tym w postaci dowodów zupełnie niezależnych od tych które przedstawia strona zainteresowana świadczeniem lub członkowie jej rodziny. W konsekwencji organ oceni, czy nie będzie celowym przesłuchanie osób niespokrewnionych ze skarżącą celem zweryfikowania jej twierdzeń o zakresie sprawowanej opieki nad mężem. W tym więc zakresie postępowanie dowodowe winno podlegać ponownemu przeprowadzeniu w zasadniczej części, łącznie z przeprowadzeniem wywiadu środowiskowego. Wyjaśnienia wymaga, czy skarżąca prowadzi gospodarstwo domowe jedynie z mężem, czy też w gospodarstwie tym pozostają inni członkowie rodziny, którzy mogą partycypować w sprawowanej nad ojcem opiece. Powyższe łączy się z niewyjaśnioną kwestią, czy skarżąca w istocie sprawuje opiekę samodzielnie. Jak już wskazano, wyjaśnienia wymaga okoliczność, czy skarżąca prowadzi gospodarstwo rolne, zarządza nim, albo w nim pracuje. Ponadto ustalić należy, czy siedemdziesięcioczteroletnia skarżąca (na moment wydania decyzji organu odwoławczego) jest w ogóle zdolna zdrowotnie do podjęcia pracy, a jeżeli tak, to jakiej i gdzie. Należy więc ustalić, czy i jakie przygotowanie zawodowe skarżąca posiada, do kiedy pracowała i co było przyczyną zaniechania pracy oraz czy i gdzie upatruje możliwości podjęcia pracy, której zaniechała, jak twierdzi, z uwagi na konieczność opieki nad mężem. Szczegółowe postępowanie wyjaśniające winno pozwalać na stwierdzenie ponad wszelką wątpliwość, czy zachodzą po stronie skarżącej przesłanki, o których mowa w art. 17 ust. 1 pkt 4 u.ś.r Ustalenia powinny dotyczyć kwestii wskazanych powyższej. Organ winien rozważyć przesłuchanie skarżącej oraz-w miarę możliwości jej męża i pozostałych członków rodziny, ewentualnie przesłuchanie świadków spoza rodziny (sąsiadów), przy ewentualnych sprzecznościach w materiale dowodowym. Po ewentualnie pozytywnym zweryfikowaniu kwestii charakteru sprawowanej opieki i wobec bezspornej okoliczności uprawnienia skarżącej do emerytury, organ winien - po wyjaśnieniu stronie, że jedyną przeszkodą do otrzymania wnioskowanego świadczenia jest pobieranie emerytury - wezwać skarżącą do złożenia stosownych dokumentów (decyzja organu rentowego) umożliwiających wypłatę świadczenia pielęgnacyjnego w pełnej wysokości, wraz z odpowiednim pouczeniem. Rozstrzygnięcie sprawy uzależnione będzie w tej sytuacji (przy braku innych przesłanek negatywnych) od wykonania przez skarżącą nałożonego obowiązku. Uwzględniając powyższe, należało uznać zarzuty skargi za zasadne. W przedmiotowej sprawie wymagane jest przeprowadzenie zasadniczego postępowania dowodowego ,którego nie przeprowadzono. Dlatego też zaszły przesłanki do uchylenia decyzji organów obu instancji by zachować zasadę dwuinstancyjności postępowania. W tym stanie rzeczy Sąd orzekł na podstawie art. 145 § 1 pkt 1 lit. a i c w zw. z art. 135 p.p.s.a. o uchyleniu zaskarżonej decyzji i poprzedzającej ją decyzji organu I instancji. Sprawę rozpoznano na posiedzeniu niejawnym w trybie uproszczonym, zgodnie z art. 119 pkt 2 p.p.s.a