Segregacja opakowań po zużytych lekach i postępowanie z lekami przeterminowanymi

Zasady segregacji i postępowania z opakowaniami po lekach oraz lekami przeterminowanymi mogą się różnić w zależności od gminy, miejsca wytworzenia odpadu i jego rodzaju.

Odpady komunalne i odpady medyczne

Ustawa o odpadach (dalej: u.o.) wprowadza definicje odpadów komunalnych (art. 3 ust. 1 pkt 7) oraz odpadów medycznych (art. 3 ust. 1 pkt 8).

Niesegregowane (zmieszane) odpady komunalne pozostają niesegregowanymi (zmieszanymi) odpadami komunalnymi, nawet jeżeli zostały poddane przetwarzaniu odpadów, ale przetwarzanie to nie zmieniło w sposób znaczący ich właściwości.

W myśl art. 107 ust. 1 pkt 1 u.o. odpady komunalne mogą być składowane na składowisku odpadów innych niż niebezpieczne i obojętne.

Selektywne zbieranie odpadów przez gminy

Przepis art. 3a ust. 2 ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (dalej: u.c.p.g.) stanowi, że gminy w szczególności zapewniają selektywne zbieranie odpadów komunalnych obejmujących co najmniej sześć grup:

• papier, 
• metale, 
• tworzywa sztuczne, 
• szkło, 
• odpady opakowaniowe wielomateriałowe, 
• bioodpady.

Regulamin czystości i porządku na terenie gminy

W związku z powyższym rada gminy zobowiązana jest po zasięgnięciu opinii państwowego powiatowego inspektora sanitarnego do uchwalenia regulaminu czystości i porządku na terenie gminy stanowiącego akt prawa miejscowego.

Należy pamiętać, że ust. 2a pkt 1 artykułu 4 u.c.p.g. stanowi, że rada gminy może wprowadzić obowiązek selektywnego zbierania innych odpadów niż powyższe oraz określić wymagania w tym zakresie.

Segregacja opakowań po lekach

Tym samym, w zależności od regulaminu, puste opakowania po lekach w postaci blistrów powinny być wrzucane do pojemników na tworzywa sztuczne albo też gromadzone odrębnie, tudzież trafiać do opadów opakowaniowych wielomateriałowych – o ile ta frakcja jest wyodrębniona – zgodnie z § 2 ust. 4 rozporządzenia Ministra Klimatu i Środowiska w sprawie selektywnego zbierania wybranych frakcji odpadów (dalej: Rozporządzenie nr 1).

Zgodnie z nim słoiki plastikowe powinno się segregować analogicznie jak butelki z tego tworzywa, szklane jak szkło. Tekturowe opakowania zewnętrzne i ulotki zgodnie z § 2 ust. 1 należy wrzucać do pojemników i worków koloru niebieskiego z napisem „Papier”.

Postępowanie z niezużytymi lekami

Inne postępowanie należy wdrożyć w przypadku niezużytych leków, których termin przydatności do użycia minął. Firmy farmaceutyczne nie prowadzą badań związanych ze szkodliwością czy też skutecznością leków po tym terminie – wszystko zależy od wielu czynników. Natomiast duże zagrożenie wiąże się ze stosowaniem leków o tzw. wąskim indeksie terapeutycznym – takich, w których pomiędzy dawką terapeutyczną a toksyczną istnieje niewielka granica.

Gdy apteka chce prowadzić zbiórkę przeterminowanych leków, powinna zgłosić się do urzędu gminy, który to podmiot zapewni wywóz i utylizację. Pojemniki na przeterminowane leki znajdują się też w szpitalach i niektórych urzędach. 

Informacje o punktach znajdują się na stronach urzędów gmin.

Sposób postępowania z przeterminowanymi lekami, np. czy rozdzielać ich zbiorcze pojemniki, określają przepisy danej gminy. Co do zasady należy oddzielić opakowania kartonowe i ulotki informacyjne wrzucając je do pojemnika na papier.

Apteka nie może utylizować przeterminowanych leków przyjmowanych od klientów łącznie z odpadami powstałymi w aptece.

W aptekach może również dojść do przeterminowania niesprzedanych leków. Wszelkie przeterminowane leki utylizowane przez apteki są traktowane w procesie utylizacji jako odpady medyczne – zgodnie z § 2 pkt 18 rozporządzenia Ministra Klimatu w sprawie katalogu odpadów wydanego na podstawie art. 4 ust. 1 u.o. Grupa odpadów medycznych to jedna podgrupa i przeszło dziesięć rodzajów.

Rodzaje odpadów aptecznych

Można wyróżnić cztery rodzaje odpadów pochodzących z aptek:

• 18 01 06 – chemikalia, w tym odczynniki chemiczne, zawierające substancje niebezpieczne,
• 18 01 07 – chemikalia, w tym odczynniki chemiczne, inne niż wymienione w 18 01 06
• 18 01 08 – leki cytotoksyczne i cytostatyczne, 
• 18 01 09 – leki inne niż wymienione w 18 01 08 oraz inne produkty (suplementy, środki spożywcze specjalnego przeznaczenia żywieniowego, wyroby medyczne).

Poza chemikaliami określonymi kodem 18 01 06 również leki cytotoksyczne i cytostatyczne są traktowane jako odpady niebezpieczne. 

Odpadem mogącym pochodzić z apteki, a nieujętym w innych grupach, jest sprzęt elektroniczny medyczny (termometry elektroniczne, ciśnieniomierze) – kod 16 02 14, o ile nie zawierają niebezpiecznych elementów.

Rozporządzenie w sprawie szczegółowego sposobu postępowania z odpadami medycznymi

Minister Zdrowia wydał rozporządzenie w sprawie szczegółowego sposobu postępowania z odpadami medycznymi (dalej: Rozporządzenie nr 2), w tym pochodzącymi z aptek. Te odpady, które sklasyfikowano jako niebezpieczne z wyjątkiem rzeczy o ostrych końcach i krawędziach, zbiera się w miejscu ich powstawania do pojemników lub worków jednorazowego użycia z folii polietylenowej, koloru żółtego, wytrzymałych, odpornych na działanie wilgoci i środków chemicznych, z możliwością jednokrotnego zamknięcia (§ 3 ust. 2). 

Opakowania o tożsamych cechach na pozostałe odpady z grupy 18 pochodzące z aptek powinny mieć kolor inny niż czerwony albo żółty (§ 3 ust. 3).

Worki jednorazowego użycia umieszcza się na stelażach lub w sztywnych pojemnikach jednorazowego lub wielokrotnego użycia w sposób pozwalający na uniknięcie zakażenia osób mających kontakt z workiem lub pojemnikiem. Odpady medyczne o ostrych końcach i krawędziach zbiera się w miejscu ich powstawania do pojemników jednorazowego użycia, sztywnych, odpornych na działanie wilgoci, mechanicznie odpornych na przekłucie lub przecięcie.

Przepisy w zakresie oznaczania kolorami poszczególnych rodzajów odpadów stosuje się odpowiednio, w sposób pozwalający na jednoznaczne zidentyfikowanie przeznaczenia pojemnika.

Wskazać należy – zgodnie z § 4 ust. 1 Rozporządzenia nr 2, że pojemniki lub worki zapełnia się co najwyżej do 2/3 ich objętości w sposób umożliwiający ich bezpieczne zamknięcie.

Natomiast ust. 3 stanowi, że w przypadku uszkodzenia opakowania, umieszcza się go w całości w innym większym, nieuszkodzonym, spełniającym te same wymagania.

Wyjątki dotyczące odpadów pochodzących z aptek

Od powyższej regulacji w przypadku odpadów pochodzących z aptek istnieją wyjątki.

Odpady niebezpieczne o kodach 18 01 06 i 1801 08 mogą być przechowywane w temperaturze do 18°C, z tym że od 10°C do 18°C może się to odbywać tak długo, jak pozwalają na to ich właściwości, jednak nie dłużej niż 72 godziny. Natomiast w temperaturze do 10°C – nie dłużej niż 30 dni (§ 8 ust. 2 Rozporządzenia nr 2). 

Pozostałe odpady z aptek niebędące odpadami niebezpiecznymi mogą być wstępnie magazynowane tak długo, jak pozwalają na to ich właściwości, jednak nie dłużej niż 30 dni. 

W Rozporządzeniu nr 2 nie zostały uregulowane zasady postępowania z przeterminowanymi lekami składowanymi przez klientów na terenie apteki w specjalnie przeznaczonych do tego celu pojemnikach.

Należy wskazać, że wiele lat obowiązywało rozporządzenie Ministra Zdrowia określające szczegółowy sposób postępowania ze środkami odurzającymi, substancjami psychotropowymi, którym upłynął termin ważności, ale zostało ono uchylone z dniem 7 listopada 2023 r. Brak jest nowych przepisów wykonawczych w tym zakresie, które miały być wprowadzone zgodnie z art. 2 ustawy o zmianie ustawy o przeciwdziałaniu narkomanii.

Podsumowanie

Tym samym z punktu widzenia chorego, który zauważył, że ma w domu przeterminowane leki, najwygodniej jest przynieść te rzeczy do apteki – bez ulotek i kartonowych opakowań – po uprzedniej weryfikacji, czy dane miejsce posiada pojemnik na zbieranie tych odpadów. 

🅒 🅟

ALEKSANDRA ZAGROBA

radca prawny, procesualistka, autorka publikacji o tematyce prawnej