Czy premia uznaniowa może stanowić honorarium dla pracownika za działalność twórczą

Chcemy podpisać z niektórymi naszymi pracownikami porozumienie przyznające dodatkowe wynagrodzenie za przekazanie praw autorskich do utworów, które powstały w wyniku wykonywania przez nich obowiązków na zajmowanym stanowisku. Wynagrodzenie to określimy jako premię za utwór. Czy nasze postępowanie będzie prawidłowe? 

Tak. Honorarium autorskim nie musi być wyłącznie część wynagrodzenia zasadniczego przysługującego pracownikowi za stworzenie utworu w wyniku wykonywania obowiązków ze stosunku pracy. Może być nim również premia. Istotny jest bowiem związek przyznanego składnika wynagrodzenia z rozporządzeniem przez pracownika prawami autorskimi. Szczegóły w uzasadnieniu. 

Z reguły przychodem z tytułu przekazania pracodawcy przez pracownika praw autorskich do utworu stworzonego w wyniku wykonywania przez niego obowiązków ze stosunku pracy jest ustalona część miesięcznej stawki zasadniczej. Jednak nie tylko to wynagrodzenie może stanowić przychód z tych praw. W orzecznictwie uznaje się za taki przychód również premie, jeżeli mają związek z przeniesieniem przez pracownika praw do utworu i wyraził on zgodę na taki sposób wynagradzania. Nie ma w tym przypadku znaczenia, że składniki te mogą mieć uznaniowy charakter. Takie stanowisko zajął WSA w Łodzi w wyroku z 10 września 2019 r. (I SA/Łd 258/19). W powołanym wyroku WSA uznał, że sposób przyznawania premii nie może decydować, czy pozostaje ona w związku z utworem. Jeśli pracownik wykonujący w ramach umowy o pracę utwory zgadza się na taki sposób wynagradzania go za przekazanie pracodawcy prawa do rozporządzania autorskimi prawami majątkowymi, to organ podatkowy nie może w tym zakresie podważać ważności i skuteczności umowy (co również było przedmiotem sporu przedstawionym w powołanym wyroku z 10 września 2019 r.). Podobnie stwierdził już wcześniej WSA we Wrocławiu w wyroku z 2 września 2014 r. (I SA/Wr 1471/14).

Powstanie utworu przy wykonywaniu zadań na stanowisku pracy. Pracodawca, którego pracownik stworzył utwór w wyniku wykonywania obowiązków ze stosunku pracy, nabywa z chwilą przyjęcia utworu autorskie prawa majątkowe w granicach wynikających z celu umowy o pracę i zgodnego zamiaru stron, pod warunkiem że ustawa lub umowa o pracę nie stanowią inaczej (art. 12 ust. 1 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych). Strony mogą ustalić wysokość wynagrodzenia za przeniesienie praw autorskich w umowie o pracę, a także w aneksach czy porozumieniach do już zawartych umów. Umowa może wprost wskazywać kwotę honorarium lub przewidywać zasadę procentowego określania jego wysokości w stosunku do ogólnej kwoty wynagrodzenia. Istotne jest, aby honorarium było wyodrębnione (sposób jego obliczania jasno i precyzyjnie wynikał z ww. dokumentów) i powiązane z konkretnym utworem czy utworami stworzonymi przez pracownika (wyroki NSA: z 26 maja 2021 r., II FSK 3545/18, z 7 września 2021 r., II FSK 75/19). 

Autorskie koszty uzyskania przychodów. Koszty uzyskania przychodów z tytułu korzystania przez pracowników-twórców z praw autorskich i artystów wykonawców z praw pokrewnych, w rozumieniu odrębnych przepisów, lub rozporządzania przez nich tymi prawami wynoszą 50% uzyskanego przychodu (koszty te obliczane są od przychodu pomniejszonego o potrącone przez płatnika w danym miesiącu składki na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i chorobowe). Wskazane koszty nie mogą przekroczyć rocznie kwoty 120 000 zł i przysługują wyłącznie w odniesieniu do przychodów z tytułu:

• działalności twórczej w zakresie architektury, architektury wnętrz, architektury krajobrazu, inżynierii budowlanej, urbanistyki, literatury, sztuk plastycznych, wzornictwa przemysłowego, muzyki, fotografiki, twórczości audialnej i audiowizualnej, programów komputerowych, gier komputerowych, teatru, kostiumografii, scenografii, reżyserii, choreografii, lutnictwa artystycznego, sztuki ludowej oraz dziennikarstwa;

• działalności artystycznej w dziedzinie sztuki aktorskiej, estradowej, tanecznej i cyrkowej oraz w dziedzinie dyrygentury, wokalistyki i instrumentalistyki;

• produkcji audialnej i audiowizualnej;

• działalności publicystycznej;

• działalności muzealniczej w dziedzinie wystawienniczej, naukowej, popularyzatorskiej, edukacyjnej oraz wydawniczej;

• działalności konserwatorskiej;

• prawa zależnego, o którym mowa w art. 2 ust. 2 ustawy z 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych do opracowania cudzego utworu w postaci tłumaczenia;

• działalności badawczo-rozwojowej, naukowej, naukowo-dydaktycznej, badawczej, badawczo-dydaktycznej oraz prowadzonej w uczelni działalności dydaktycznej (art. 22 ust. 9a i 9b ustawy o pdof). 

Jest to katalog zamknięty działalności, z tytułu której do przychodów, również ze stosunku pracy, mogą być stosowane koszty autorskie. Zatem za podejmowanie innej aktywności twórczej nie będą pracownikowi przysługiwały koszty autorskie. 

POWOŁANE ORZECZENIA SĄDÓW:

wyrok WSA we Wrocławiu z 2 września 2014 r. (I SA/Wr 1471/14)

wyrok WSA w Łodzi z 10 września 2019 r. (I SA/Łd 258/19)

wyrok NSA z 26 maja 2021 r. (II FSK 3545/18)

wyrok NSA z 7 września 2021 r. (II FSK 75/19)

Alicja Kozłowska

specjalista z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych, praktyk z wieloletnim doświadczeniem