Wyrok NSA z dnia 15 lutego 2023 r., sygn. I OSK 549/20

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący: Sędzia NSA Piotr Niczyporuk Sędziowie: Sędzia NSA Iwona Bogucka (spr.) Sędzia del. WSA Arkadiusz Blewązka po rozpoznaniu w dniu 15 lutego 2023 r. na posiedzeniu niejawnym w Izbie Ogólnoadministracyjnej skargi kasacyjnej K. M. od wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 7 listopada 2019 r., sygn. akt IV SA/Wa 1066/19 w sprawie ze skargi K. M. na decyzję Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 4 kwietnia 2019 r. nr GZ.rn.625.329.2012 w przedmiocie reformy rolnej 1. uchyla zaskarżony wyrok oraz zaskarżoną decyzję i poprzedzającą ją decyzję Wojewody Łódzkiego z 16 sierpnia 2012 r. nr GN.III.7511.37.2011.KŁ; 2. zasądza od Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi na rzecz K. M. kwotę 1.120 (jeden tysiąc sto dwadzieścia) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania sądowego.

Uzasadnienie

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie wyrokiem z 7 listopada 2019 r., IV SA/Wa 1066/19, oddalił skargę K.M. na decyzję Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z 4 kwietnia 2019 r. nr GZ.rn.625.329.2012 utrzymującą w mocy decyzję Wojewody Łódzkiego z 16 sierpnia 2012 r. znak: GN.III.7511.37.2011.KŁ, którą stwierdzono, że działki nr [..] i [..] wchodzące w skład majątku "B." położone w gminie S. podpadały pod działanie przepisu art. 2 ust. 1 lit. e) dekretu Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego z 6 września 1944 r. (Dz. U z 1945 r. Nr 3, poz. 13 z późn. zm.; dalej: dekret).

W uzasadnieniu zaskarżonej decyzji Minister wskazał, że żądanie wszczęcia postępowania w sprawie z wniosku poprzedniczki prawnej skarżącej – B.N. zostało przez nią oparte na § 5 rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Reform Rolnych z 1 marca 1945 r. w sprawie wykonania dekretu PKWN z 6 września 1944 r. o przeprowadzeniu reformy rolnej (Dz. U. z 1945 r. Nr 10 poz. 51 ze zm.; dalej: rozporządzenie z 1 marca 1945 r.) stanowiącym, że orzekanie w sprawach, czy dana nieruchomość podpada pod działanie przepisów art. 2 ust. 1 lit. e) dekretu, należy w pierwszej instancji do kompetencji wojewódzkich urzędów ziemskich (obecnie funkcję tą przejęli wojewodowie), a od decyzji wojewódzkiego urzędu ziemskiego służy stronom prawo odwołania do Ministra Rolnictwa i Reform Rolnych (obecnie: Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi). Na podstawie ewidencji nieruchomości ziemskich podlegającą dekretowi pod nr [..] zapisano majątek B. o pow. 335 ha, w tym 193,2 ha gruntów ornych, 37,4 ha łąk, 3,5 ha pastwisk, 4 ha ogrodów warzywnych i 2 ha sadów owocowych. Zgodnie z art. 2 ust. 1 lit. e) dekretu na cele reformy rolnej przeznaczone były nieruchomości ziemskie stanowiące własność albo współwłasność osób fizycznych lub prawnych, jeżeli ich rozmiar łączny przekraczał bądź 100 ha powierzchni ogólnej, bądź 50 ha użytków rolnych, a na terenie województw poznańskiego, pomorskiego i śląskiego, jeśli ich rozmiar łączny przekraczał 100 ha powierzchni ogólnej, niezależnie od wielkości użytków rolnych tej powierzchni. Jak wynika z akt sprawy, określony we wniosku majątek przekraczał normę obszarową uprawniającą do przejęcia go na własność Skarbu Państwa. W postępowaniu w I instancji organ stwierdził, że przedmiotowe działki podpadały pod działanie przepisu art. 2 ust. 1 lit. e) dekretu. Wojewoda, wydając kwestionowaną decyzję uznał, że jest związany treścią uzasadnienia wyroku Sądu Okręgowego w Ł. z 26 lutego 2004 r. [..], który oddalił powództwo strony o wydanie nieruchomości wytoczone przeciwko Skarbowi Państwa – Lasom Państwowym Nadleśnictwu P., Staroście Z. oraz Gminie S. Organ I instancji przyjął, że w przytoczonych postępowaniach sądowych na podstawie dokumentów oraz zeznań strony, świadków, opinii i zeznań biegłego ustalono, że na opisanych działkach znajdował się otoczony parkiem dwór, ogród owocowo-warzywny i podwórko z zabudowaniami gospodarczymi i administracyjnymi. Powódka żądała wydania nieruchomości wskazanych w pozwie oraz zasądzenia równowartości budynku mieszkalnego i zadrzewienia parkowego. Podstawą prawną roszczeń powódki był przepis art. 222 K.c. oraz art. 405 K.c. Z tego względu sądy orzekające w sprawie roszczeń strony badały, czy przejęcie przez Skarb Państwa wymienionych w pozwie nieruchomości na podstawie przepisów dekretu było zgodne z prawem czy bezprawne. Jak wynika z uzasadnienia Sądu Okręgowego w Ł. powódka nie wykazała, że "Dwór B." był faktycznie odrębną częścią nieruchomości ziemskiej. Na podstawie zebranego w sprawie materiału dowodowego Sąd Okręgowy w Ł. nie znalazł podstaw do stwierdzenia bezpodstawności dokonanego przejęcia spornej nieruchomości i stanął na stanowisku, że nieruchomość podlegająca przejęciu na rzecz Skarbu Państwa na podstawie dekretu, w tym przedmiotowa działka wykazywała funkcjonalne powiązanie z gospodarstwem rolnym i oddalił powództwo o ich wydanie oraz o odszkodowanie. Sąd Apelacyjny podzielił w tym zakresie pogląd Sądu Okręgowego powołując się także na stanowisko doktryny, wskazując przy tym szereg źródeł takiego stanowiska. Minister podał, że jak wynika z akt sprawy wyrok Sądu Okręgowego w Ł. z 26 lutego 2004 r., sygn. akt [..], który oddalił powództwo strony o wydanie nieruchomości został poddany kontroli instancyjnej. Sąd Apelacyjny w Ł. I Wydział Cywilny wyrokiem z 17 czerwca 2004 r., oddalił apelację strony, a Sąd Najwyższy wyrokiem z 22 kwietnia 2005 r., sygn. [..], oddalił jej kasację od wyroku SA w Ł. z 17 czerwca 2004 r. Zajmujący się sprawą administracyjną Urząd Wojewódzki w Łodzi uzyskał opinię swoich służb prawnych, zgodnie z którą Wojewoda jest związany motywami rozstrzygnięcia prawomocnego orzeczenia w sprawie o wydanie zespołu dworsko-parkowego, w tym w zakresie jego powiązań z pozostałą częścią majątku "B.". Organ wskazał, że zakres związania przytoczonymi orzeczeniami określa art. 365 § 1 ustawy Kodeks postępowania cywilnego z 17 listopada 1964 r. (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 1360; dalej: k.p.c.). Orzeczenie prawomocne wiąże nie tylko strony i sąd, który je wydał, lecz również inne sądy oraz inne organy państwowe i organy administracji publicznej, a w wypadkach w ustawie przewidzianych także inne osoby. W ustalonych przez Ministra okolicznościach sprawy, w związku ze związaniem organów orzekających wymienionymi orzeczeniami sądów powszechnych w zakresie podpadania dwóch działek objętych wnioskiem pod działanie art. 2 ust. 1 lit. e) dekretu, należy uznać decyzję Wojewody za prawidłową i utrzymać ją w mocy.