Wyrok WSA w Opolu z dnia 22 września 2022 r., sygn. II SA/Op 167/22

Wojewódzki Sąd Administracyjny w Opolu w składzie następującym: Przewodniczący Sędzia WSA Krzysztof Sobieralski Sędziowie Sędzia WSA Krzysztof Bogusz Sędzia WSA Daria Sachanbińska (spr.) Protokolant Marta Gajowska po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 22 września 2022 r. sprawy ze skargi M. M. na decyzję Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Opolu z dnia 14 kwietnia 2022 r., nr SKO.40.926.2022.za w przedmiocie odmowy umorzenia należności z tytułu wypłaconych osobom uprawnionym świadczeń z funduszu alimentacyjnego oddala skargę.

Uzasadnienie

Przedmiotem skargi wniesionej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Opolu przez M. M. (zwanego dalej również skarżącym lub wnioskodawcą) jest decyzja Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Opolu (dalej w skrócie: SKO lub Kolegium) z dnia 14 kwietnia 2022 r., nr SKO.40.926.2022.za, którą utrzymano w mocy decyzję Burmistrza N. z dnia 18 lutego 2022 r., nr ŚRiA.533.000174.2005.BS, odmawiającą umorzenia skarżącemu należności z tytułu wypłaconych osobom uprawnionym świadczeń z funduszu alimentacyjnego.

Zaskarżona decyzja wydana została w następującym stanie faktycznym i prawnym:

Decyzją z dnia 18 lutego 2022 r. Burmistrz N., działając na podstawie art. 30 ust. 2 oraz art. 43 ust. 1 ustawy z dnia 7 września 2007 r. o pomocy osobom uprawnionym do alimentów (Dz. U. z 2021 r. poz. 877, z późn. zm.), zwanej dalej ustawą, odmówił skarżącemu umorzenia należności z tytułu:

1) wypłaconych osobom uprawnionym Z. M. i N. M. świadczeń z funduszu alimentacyjnego za okres od dnia 1 października 2008 r. do dnia 30 września 2018 r. w kwocie 81.859,86 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie,

2) wypłaconej osobom uprawnionym Z. M. i N. M. zaliczki alimentacyjnej powiększonej o 5% za okres od dnia 1 września 2005 r. do dnia 30 września 2008 r. w łącznej kwocie 18.401,25 zł.

W uzasadnieniu decyzji organ podał, że we wniosku o całkowite umorzenie należności skarżący wskazał, iż jego rodzina utrzymuje się jedynie ze świadczeń z Ośrodka Pomocy Społecznej (OPS) w N. wypłacanych na troje dzieci i ponosi wysokie opłaty za mieszkanie, prąd, gaz i zadłużenie czynszu. Żona E. M. z uwagi na swoją niepełnosprawność wymaga stałej opieki skarżącego w związku z czym niemożliwa jest spłata tak dużego zadłużenia. Ponadto wnioskodawca wyjaśnił, że od około 5 lat jest opiekunem swojej niepełnosprawnej żony, która jest po [...]. Pięcioosobowa rodzina ponosi wysokie opłaty, wnioskodawca spłaca również limit odnawialny w banku - około 150 zł miesięcznie, zadłużenie czynszu w kwocie 200 zł miesięcznie oraz ponosi duże koszty na dwoje dzieci w wieku szkolnym. Zaznaczył, że alimenty na dorosłe córki zostały uchylone przez Sąd Rejonowy w N. jako nadmierny uszczerbek dla całej rodziny po szczegółowym zbadaniu sytuacji materialnej oraz finansowej i na tej podstawie wydano wyrok korzystny dla niego. Nadmienił, że powstały dług alimentacyjny jest bardzo wysoki i nie jest w stanie go spłacić w całości, jak również ratalnie, bo byłby to dla niego i rodziny nadmierny uszczerbek. W toku postępowania wyjaśniającego organ ustalił, że skarżący jest żonaty, posiada wykształcenie zawodowe, prowadzi wspólne gospodarstwo domowe z żoną E. M., dwójką dzieci: J. M. i H. M. oraz pasierbem J. B. Rodzina mieszka w czteropokojowym mieszkaniu komunalnym o pow. 130 m². E. M. jest osobą chorą legitymującą się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności do dnia 31 sierpnia 2021 r., pobierając z tego tytułu zasiłek pielęgnacyjny przedłużany na podstawie art. 15h ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19 i innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych. Skarżący pobiera świadczenie pielęgnacyjne przyznane od dnia 1 czerwca 2018 r. i przedłużane na podstawie art. 15h ust. 1 pkt 2 ww. ustawy z dnia 2 marca 2020 r. Przed świadczeniem pielęgnacyjnym z tytułu choroby żony skarżący pobierał specjalny zasiłek opiekuńczy przyznany od dnia 8 maja 2017 r. Na dochód miesięczny pięcioosobowej rodziny składają się świadczenia wypłacane przez OPS w N. na łączną kwotę 3.301,84 zł. Poza tym rodzina posiada zadłużenie w czynszu, które spłaca w ratach po 200 zł miesięcznie. W związku z powyższym stałe miesięczne wydatki rodziny wynoszą 1.550 zł, w tym: czynsz plus rata zadłużenia 1.180 zł, energia elektryczna 172 zł, gaz 123 zł, leki 15 zł, opłata za przedszkole 60 zł. Ponadto rodzina otrzymuje trzy świadczenia wychowawcze po 500 zł na dziecko (niewliczane do dochodu rodziny na mocy ustawy o pomocy społecznej), co łącznie daje dochód w kwocie 4.801,84 zł. Organ odnotował również, że przeciwko skarżącemu prowadzone są dwa postępowania egzekucyjne w zakresie roszczeń alimentacyjnych, to jest względem ZUS, OPS oraz alimentów zaległych na rzecz Z. M. w kwocie 7.262,58 zł plus odsetki w kwocie 4.244,72 zł oraz N. M. w kwocie 7.262,58 zł plus odsetki w kwocie 4.244,72 zł. Następnie organ wyjaśnił, że decyzje oparte na art. 30 ust. 2 ustawy podejmowane są w ramach uznania administracyjnego, co oznacza, że organ ma możliwość, lecz nie obowiązek umorzenia należności nawet w razie stwierdzenia, że zachodzą szczególnie uzasadnione okoliczności dotyczące sytuacji dochodowej i rodzinnej zobowiązanego. Organ wziął pod uwagę, że aktualna sytuacja rodzinna, dochodowa i zdrowotna skarżącego należy do trudnej, ale całokształt okoliczności sprawy nie uzasadnia umorzenia przedmiotowych należności. Tym bardziej, że od 1 października 2018 r. świadczenie z funduszu alimentacyjnego nie jest już wypłacane, a więc należność główna nie narasta, co stwarza możliwość stopniowego i całkowitego uregulowania zobowiązania alimentacyjnego z odsetkami ustawowymi za opóźnienie, nie narasta również zaległość z tytułu zaliczki alimentacyjnej. Obowiązek alimentacyjny wobec córek Z. M. i N. M. został uchylony i do spłaty pozostały zaległe alimenty. Organ dodał, że skarżący ma [...] lat, jest osobą zdrową. Odnosząc się do argumentacji wnioskodawcy, że ma dzieci w wieku szkolnym w związku z czym ponosi duże koszty, wskazał, iż we wrześniu każdego roku wypłacony jest dodatek do zasiłku rodzinnego z tytułu rozpoczęcia roku szkolnego w kwocie 100 zł oraz istnieje możliwość ubiegania się o świadczenie z programu Dobry Start w kwocie 300 zł wypłacane przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Zwrócił też uwagę, że niepełnosprawność E. M. powstała od maja 2017 r. i od tego czasu skarżący sprawuje opiekę nad żoną, co uniemożliwia mu podjęcie zatrudnienia i dokonywania spłat zadłużenia alimentacyjnego. Jednak ustalono, że skarżący od września 1994 r. był osobą bezrobotną z przerwami na wykreślenie z ewidencji bezrobotnych z uwagi na niestawiennictwo w wyznaczonym terminie i nieusprawiedliwienie, jak również wskutek odmowy bez uzasadnionej przyczyny przyjęcia propozycji odpowiedniej pracy lub udziału w innej formie pomocy. Od stycznia 1999 r. skarżący przepracował łącznie 2 lata i 6 miesięcy. Podkreślił organ, że samo uzyskiwanie niskich dochodów bądź nieuzyskiwanie dochodów nie jest okolicznością wyjątkową i szczególną na tle sytuacji innych dłużników alimentacyjnych. Umorzenie należności alimentacyjnych może mieć miejsce tylko wówczas, gdy sytuacja dochodowa lub rodzinna nie pozwala dłużnikowi na wywiązanie się z obowiązku alimentacyjnego, o ile stan taki jest efektem czynników obiektywnych, na które zobowiązany nie ma wpływu. Według organu skarżący sam przyczynił się do powstania zadłużenia z tytułu zasądzonych alimentów. Niedokonywanie wpłat na rzecz córek z poprzedniego małżeństwa świadczy o niefrasobliwym podejściu wnioskodawcy wobec spełnienia obowiązku alimentacyjnego. Natomiast narodziny kolejnych dzieci, tj. J. M. i H. M. oraz związane z tym koszty utrzymania nie mogą stanowić podstawy do umorzenia należności. Dostrzegł organ, że skarżący nie ubiegał się o zmniejszenie kwoty zasądzonych alimentów, godząc się tym samym z obowiązkiem ich stałego pokrywania w zasądzonych kwotach. Na podstawie posiadanej dokumentacji ustalił też organ, że przez okres trwania obowiązku alimentacyjnego alimenty były wielokrotnie podwyższane, a przez cały okres wypłacania przez państwo świadczeń z funduszu alimentacyjnego na rzecz Z. M. i N. M. skarżący dokonał wpłat na rzecz należności w wysokości 5.341,70 zł. W dalszej kolejności organ argumentował, że w związku z brakiem aktualnego orzeczenia o stanie zdrowia E. M. nie można zakładać, że jej sytuacja zdrowotna nie uległa czy nie ulegnie poprawie według opinii lekarskiej. Zdaniem organu zastosowanie ulgi w postaci umorzenia zadłużenia skarżącego byłoby przedwczesne i sprzeczne z interesem społecznym. W sytuacji, gdy brak jest szczególnie uzasadnionej okoliczności uzasadniającej umorzenie, byłoby to również sprzeczne z założeniami ustawy o pomocy osobom uprawnionym do alimentów i prowadziłoby do niedozwolonej, bowiem rozszerzającej interpretacji przesłanek z art. 30 ust. 2 ustawy.