Postanowienie NSA z dnia 25 maja 2022 r., sygn. I OSK 772/22

Naczelny Sąd Administracyjny w składzie: Przewodniczący Sędzia NSA Mirosław Wincenciak po rozpoznaniu w dniu 25 maja 2022 r. na posiedzeniu niejawnym w Izbie Ogólnoadministracyjnej skargi kasacyjnej Gminy [...] od postanowienia Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Krakowie z dnia 5 października 2021 r. sygn. akt II SA/Kr 756/21 o odrzuceniu skargi Gminy [...] na postanowienie Samorządowego Kolegium Odwoławczego w Krakowie z dnia [...] kwietnia 2021 r. nr [...] w przedmiocie odmowy wszczęcia postępowania postanawia oddalić skargę kasacyjną.

Uzasadnienie

Burmistrz Miasta i Gminy [...] postanowieniem z dnia [...] stycznia 2021 r. nr [...] odmówił wszczęcia postępowania w sprawie przymusowego zniesienia służebności gruntowej za wynagrodzeniem działki "[...]" Majątku Ziemskiego [...].

W uzasadnieniu postanowienia wskazał, że wnioskiem z dnia 30 października 2019 r. [...] zwrócili się do Burmistrza Miasta i Gminy [...] o wszczęcie postępowania w sprawie przymusowego zniesienia służebności gruntowej za wynagrodzeniem działki "[...]" Majątku Ziemskiego [...]. Wnioskodawcy jako podstawę żądania powołali art. 30 pkt 1 ppkt 4 oraz pkt 2 ustawy z dnia 21 czerwca 1939 r. o zniesieniu służebności w województwach krakowskim, lwowskim, stanisławowskim, tarnopolskim i cieszyńskiej części województwa śląskiego (Dz. U. Nr 59, poz. 389).

Zdaniem organu pierwszej instancji, w/w podstawa prawna roszczenia jest błędna, ponieważ wszelkie kwestie związane ze zniesieniem służebności na terenie ówczesnego [...] regulowało rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 1 lutego 1927 r. o zniesieniu służebności w województwie kieleckiem, lubelskiem, łódzkiem, warszawskiem i w zachodniej części województwa białostockiego (Dz. U. Nr 10, poz. 74). Burmistrz Miasta i Gminy [...] wyjaśnił, że w II Rzeczypospolitej obowiązywało pięć porządków prawnych, co wynikało z faktu, że na obszar państwa składały się terytoria, które przed 1918 r. wchodziły w skład pięciu różnych systemów prawnych: zabór pruski, zabór austriacki, Spisz i Orawa (do 1918 r. stanowiły teren Królestwa Węgier posiadającego odmienny system prawny od Cesarstwa Austrii, chociaż oba państwa połączone były unią), zabór rosyjski, teren byłego Królestwa Polskiego (tzw. Królestwo Kongresowe). [...] wchodziła w skład powiatu [...] i gminy [...], a od 1933 r. – gromady [...]. Leżała na terenie byłego Królewska Polskiego, stanowiącego część Cesarstwa Rosyjskiego, jednak w sferze prawnej ziemie te zachowały liczne odrębności od ziemi polskich włączonych bezpośrednio do Rosji. Organ omówił różnice między terenami włączonymi do Rosji a ziemiami Królestwa Polskiego w zakresie prawnym, w tym dotyczące regulacji odnoszących się do akcji masowego znoszenia służebności (serwitutów), którą przeprowadzano tylko w 3 z 5 obszarów II Rzeczypospolitej. Zdaniem organu, to, jaki tryb powinien zostać zastosowany w sprawie nie wynika zatem z obecnego położenia nieruchomości, ale z przyczyn prawno-historyczno-geograficznych. Burmistrz Miasta i Gminy [...] omówił projekty rządowe z 1926 r. i 1927 r., które przybrały formę rozporządzeń z mocą ustawy i zostały wydane w 1927 r., dotyczące uregulowania kwestii znoszenia serwitutów. Odniósł się również do uzasadnienia rządowego projektu ustawy o zniesieniu służebności w województwach: krakowskim, lwowskim, stanisławowskim, tarnopolskim i cieszyńskiej części województwa śląskiego. Wobec powyższego, jak też faktu, że [...] od 1809 r. znajdowała się w granicach Księstwa Warszawskiego, od 1918 r. – Królestwa Polskiego, może mieć do niej zastosowanie tylko rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 1 lutego 1927 r. o zniesieniu służebności w województwie kieleckiem, lubelskiem, łódzkiem, warszawskiem i w zachodniej części województwa białostockiego. Za niedopuszczalne organ uznał zatem zastosowanie do terenów położonych na terenie obecnej gminy [...] przepisów w/w ustawy z dnia 21 czerwca 1939 r. o zniesieniu służebności w województwach krakowskim, lwowskim, stanisławowskim, tarnopolskim i cieszyńskiej części województwa śląskiego. Pomimo powołania błędnej podstawy prawnej przez wnioskodawców, organ pierwszej instancji wskazał, że wszczęcie postępowania na wniosek strony może nastąpić, gdy: żądanie dotyczy sprawy indywidualnej załatwianej w drodze decyzji, wniosek został złożony przez stronę w rozumieniu art. 28 ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (t.j.: Dz. U. z 2020 r., poz. 256 ze zm., dalej w skrócie "k.p.a."), wniosek odpowiada wymogom formalnym i procesowym, a organ jest właściwy w sprawie. Przywołał ponadto treść art. 61a § 1 k.p.a., stwierdzając, że w przedmiotowej sprawie zachodzi uzasadniona przyczyna do odmowy wszczęcia postępowania związana z utratą mocy obowiązującej rozporządzenia Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 1 lutego 1927 r. o zniesieniu służebności w województwie kieleckiem, lubelskiem, łódzkiem, warszawskiem i w zachodniej części województwa białostockiego.