Zawieranie umów cywilnoprawnych z własnym pracownikiem – dopuszczalność i zasady rozliczeń

Zawarcie z własnym pracownikiem umowy cywilnoprawnej (np. umowy zlecenia lub o dzieło) nie może dotyczyć czynności, które są wykonywane na podstawie umowy o pracę. W przeciwnym razie takie postępowanie może zostać uznane za próbę obejścia przepisów prawa. Natomiast do celów ubezpieczeniowych umowa cywilnoprawna (np. umowa zlecenia bądź o dzieło) zawarta z własnym pracownikiem traktowana jest na równi z umową o pracę, a wynagrodzenie przysługujące z jej tytułu w zakresie składek ZUS powinno być rozliczane tak jak pensja pracownicza.

Przy umowach cywilnych realizowanych na rzecz podmiotu, z którym zatrudnionego łączy umowa o pracę, poza odpowiednim sformułowaniem umowy i powierzeniem innego rodzaju prac do wykonania należy pamiętać przede wszystkim o wymogu oskładkowania wynagrodzenia w pełnym zakresie oraz o konieczności rozdzielnego naliczania zaliczek podatkowych. Szczególną uwagę należy także zwrócić m.in. na zasady kalkulowania świadczeń chorobowych oraz potrąceń dokonywanych z należności wypłacanych zatrudnionym osobom.

Dopuszczalność podpisywania umów cywilnych z własnym pracownikiem

Powszechnie obowiązujące przepisy nie zakazują dodatkowego zatrudniania pracownika na podstawie umowy cywilnoprawnej przez tego samego pracodawcę. Wskazują jednak, że:

• zabronione jest zastępowanie umowy o pracę umową cywilną (art. 22 § 12 Kodeksu pracy),

• pracę świadczoną w warunkach charakterystycznych dla stosunku pracy traktuje się jako zatrudnienie pracownicze, bez względu na nazwę zawartej przez strony umowy (art. 22 § 11 Kodeksu pracy),

• umowa cywilna podpisana w celu „ukrycia” faktycznie istniejącego między stronami stosunku pracy jest kwalifikowana jako wykroczenie przeciwko prawom pracownika (art. 281 § 1 pkt 1 Kodeksu pracy).

Cechy typowe dla stosunku pracy to:

• wykonywanie pracy pod kierownictwem pracodawcy oraz w miejscu i czasie przez niego wyznaczonym,

• świadczenie pracy osobiście, za wynagrodzeniem, bez możliwości wyznaczania przez pracownika we własnym zakresie osoby trzeciej, która wykona zamiast niego przypisane mu obowiązki (art. 22 § 1 Kodeksu pracy).