Interpretacja
Interpretacja indywidualna z dnia 13 października 2023 r., Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej, sygn. 0112-KDIL3.4012.505.2023.1.MBN
Brak obowiązku odprowadzania podatku od towarów i usług oraz wystawienia faktury z tytułu uzyskiwanego wynagrodzenia z umowy zlecenia zawartej z Fundacją oraz Miastem, w przedmiocie realizacji świadczeń z zakresu nieodpłatnej pomocy prawnej i nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego, na zasadach określonych w ustawie z dnia 5 sierpnia 2015 r. o nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnym poradnictwie obywatelskim oraz edukacji prawnej.
Interpretacja indywidualna – stanowisko prawidłowe
Szanowny Panie,
stwierdzam, że Pana stanowisko w sprawie oceny skutków podatkowych opisanego stanu faktycznego w podatku od towarów i usług jest prawidłowe.
Zakres wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej
1 września 2023 r. wpłynął Pana wniosek z 30 sierpnia 2023 r. o wydanie interpretacji indywidualnej, który dotyczy podatku od towarów i usług w zakresie obowiązku odprowadzania podatku VAT z tytułu uzyskiwanego wynagrodzenia za realizację świadczeń z zakresu nieodpłatnej pomocy prawnej oraz nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego oraz udokumentowania tych czynności.
Treść wniosku jest następująca:
Opis stanów faktycznych
W dniu 1 lipca 2021 r. został Pan wpisany na listę adwokatów, prowadzoną przez Okręgową Radę Adwokacką w (…), natomiast od dnia (…) grudnia 2021 r. prowadzi Pan jednoosobową działalność gospodarczą, której przedmiotem jest działalność prawnicza (69.10.Z) − Kancelaria Adwokacka, w związku z czym jest Pan czynnym płatnikiem podatku VAT.
W dniu (…) września 2021 r. uzyskał Pan zaświadczenie potwierdzające ukończenie kursu oraz zdanie egzaminu potwierdzającego nabycie wiedzy i umiejętności z zakresu świadczenia poradnictwa obywatelskiego wydane przez Związek Biur Porad Obywatelskich, tj. tytuł doradcy obywatelskiego.
Instytucja doradcy została opisana w art. 11 ust. 3a ustawy o nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnym poradnictwie obywatelskim oraz edukacji prawnej z dnia 5 sierpnia 2015 r. (Dz. U. z 2017 r. poz. 2030, zm. Dz. U. z 2018 r. poz. 1467) − dalej ustawa. Poradnictwo obywatelskie nie jest przedmiotem Pana działalności gospodarczej. Co istotne, poradnictwo obywatelskie nie mieści się w zakresie działalności prawniczej, albowiem jest kwalifikowane wg kodu PKD jako 88.99.Z: Pozostała pomoc społeczna bez zakwaterowania, gdzie indziej niesklasyfikowana.
Zawarł Pan umowę zlecenia z Fundacją (…) z siedzibą w (…), zarejestrowaną w KRS pod nr (…) (zwana dalej Fundacją), której przedmiotem jest realizacja, od dnia (…) stycznia 2023 r., świadczeń z zakresu nieodpłatnej pomocy prawnej i nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego na zasadach określonych w ustawie z dnia 5 sierpnia 2015 r. o nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnym poradnictwie obywatelskim oraz edukacji prawnej, oraz aktach wykonawczych do ustawy, na terenie, w lokalizacji oraz zakresie czasowym określonych w odrębnym harmonogramie. Fundacji powierzono, na mocy art. 11 ust. 1 i 2 ustawy, prowadzenie punktów nieodpłatnej pomocy prawnej i nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego na terenie powiatu (...) w 2023 r. W ramach umowy dyżuruje Pan w ustalonych terminach − udzielając nieodpłatnej pomocy prawnej oraz świadcząc nieodpłatne poradnictwo obywatelskie w Punkcie udzielania nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego, w wymiarze jednego dnia (poniedziałek), w każdym miesiącu, czas trwania dyżuru − 4 godziny, zgodnie z harmonogramem, stanowiącym załącznik do umowy zawartej z Fundacją. Miejsce i godziny dyżurów zostały wyznaczone przez powiat, zgodnie z art. 8 ust. 1 i 10 ww. ustawy.
Nadto zawarł Pan umowę zlecenia z Miastem (…) (zwane dalej gminą) − (…), obejmującą udzielanie nieodpłatnej pomocy prawnej w trybie i na zasadach określonych w ustawie z dnia 5 sierpnia 2015 r. o nieodpłatnej pomocy prawnej oraz edukacji prawnej (Dz. U. z 2021 r. poz. 945 oraz w aktach wykonawczych do tej ustawy), celem pełnienia dyżurów, podczas których będzie świadczona nieodpłatna pomoc prawna/mediacje w punkcie nieodpłatnej pomocy prawnej, w budynku wskazanym przez Miasto (...), w każdy czwartek, w wymiarze 4 godzin tygodniowo.
Zarówno, w odniesieniu do Fundacji jak i Miasta (...), udzielanie nieodpłatnej pomocy prawnej lub świadczeń nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego odbywa się wg kolejności zgłoszeń, po umówieniu konkretnego terminu wizyty przez zainteresowanego. Zgłoszeń dokonuje się telefonicznie, osobiście bądź mailowo w sposób wskazany przez starostę, bądź prezydenta miasta (za pośrednictwem upoważnionych pracowników).
Nieodpłatna pomoc prawna i nieodpłatne poradnictwo obywatelskie udzielane są przez Fundację realizując zadania zlecone przez odpowiednie Starostowa Powiatowe, na podstawie zawartych z nimi umów, zgodnie z art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 5 sierpnia 2015 r. o nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnym poradnictwie obywatelskim oraz edukacji prawnej. Zadania polegające na udzielaniu nieodpłatnej pomocy prawnej, świadczeniu nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego oraz edukacji prawnej, o których mowa w art. 11 ust. 7 zdanie drugie, są zadaniami zleconymi z zakresu administracji rządowej realizowanymi przez powiat w porozumieniu z gminami albo samodzielnie. Powiat powierza połowę punktów do prowadzenia adwokatom i radcom prawnym z przeznaczeniem na udzielanie nieodpłatnej pomocy prawnej, a połowę organizacji pozarządowej prowadzącej działalność pożytku publicznego, zwanej dalej „organizacją pozarządową”, z przeznaczeniem na udzielanie nieodpłatnej pomocy prawnej lub świadczenie nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego.
Jeżeli na powiat przypadają dwa punkty, adwokatom lub radcom prawnym powierza się prowadzenie jednego punktu, a prowadzenie drugiego powierza się organizacji pozarządowej, która udziela nieodpłatnej pomocy prawnej i świadczy nieodpłatne poradnictwo obywatelskie w tym punkcie, w zakresie czasowym wskazanym w umowie. Organizację pozarządową wyłania się corocznie w otwartym konkursie ofert, o którym mowa w ustawie z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, przeprowadzanym jednocześnie na powierzenie prowadzenia punktów przeznaczonych na udzielanie nieodpłatnej pomocy prawnej lub świadczenie nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego. Organizacja pozarządowa zapewnia udzielanie nieodpłatnej pomocy prawnej lub świadczenie nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego na podstawie umowy zawartej z powiatem, do której stosuje się odpowiednio przepisy art. 6 ust. 2 pkt 1, 1a i 3-6b. Organizacja pozarządowa zapewnia udzielanie nieodpłatnej pomocy prawnej lub świadczenie nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego na zasadach określonych w art. 5 ust. 2-5, art. 7 oraz art. 8 ust. 2-13 (art. 11 ust. 1-1a, ust 2, ust. 7, ust. 10). Zgodnie z art. 4 ww. ustawy nieodpłatna pomoc prawna i nieodpłatne poradnictwo obywatelskie przysługują osobie uprawnionej, która nie jest w stanie ponieść kosztów odpłatnej pomocy prawnej, w tym osobie fizycznej prowadzącej jednoosobową działalność gospodarczą niezatrudniającą innych osób w ciągu ostatniego roku.
Osoba uprawniona, przed uzyskaniem nieodpłatnej pomocy prawnej lub nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego, składa pisemne oświadczenie, że nie jest w stanie ponieść kosztów odpłatnej pomocy prawnej. Osoba korzystająca z nieodpłatnej pomocy prawnej lub nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego w zakresie prowadzonej działalności gospodarczej dodatkowo składa oświadczenie o niezatrudnianiu innych osób w ciągu ostatniego roku. Oświadczenie składa się osobie udzielającej nieodpłatnej pomocy prawnej lub świadczącej nieodpłatne poradnictwo obywatelskie.
W myśl art. 3 ww. ustawy, nieodpłatna pomoc prawna obejmuje:
1. poinformowanie osoby fizycznej, zwanej dalej „osobą uprawnioną”, o obowiązującym stanie prawnym oraz przysługujących jej uprawnieniach lub spoczywających na niej obowiązkach, w tym w związku z toczącym się postępowaniem przygotowawczym, administracyjnym, sądowym lub sądowo administracyjnym lub
2. wskazanie osobie uprawnionej sposobu rozwiązania jej problemu prawnego, lub
3. sporządzenie projektu pisma w sprawach, o których mowa w pkt 1 i 2, z wyłączeniem pism procesowych w toczącym się postępowaniu przygotowawczym lub sądowym i pism w toczącym się postępowaniu sądowo-administracyjnym, lub
3a.nieodpłatną mediację, lub
4. sporządzenie projektu pisma o zwolnienie od kosztów sądowych lub ustanowienie pełnomocnika z urzędu w postępowaniu sądowym lub ustanowienie adwokata, radcy prawnego, doradcy podatkowego lub rzecznika patentowego w postępowaniu sądowo administracyjnym oraz poinformowanie o kosztach postępowania i ryzyku finansowym związanym ze skierowaniem sprawy na drogę sądową.
Stosownie do art. 3a ust. 1 ww. ustawy, nieodpłatne poradnictwo obywatelskie obejmuje działania dostosowane do indywidualnej sytuacji osoby uprawnionej, zmierzające do podniesienia świadomości tej osoby o przysługujących jej uprawnieniach lub spoczywających na niej obowiązkach oraz wsparcia w samodzielnym rozwiązywaniu problemu, w tym, w razie potrzeby, sporządzenie wspólnie z osobą uprawnioną planu działania i pomoc w jego realizacji. Nieodpłatne poradnictwo obywatelskie obejmuje w szczególności porady dla osób zadłużonych i porady z zakresu spraw mieszkaniowych oraz zabezpieczenia społecznego.
Każdy przypadek udzielenia nieodpłatnej pomocy prawnej lub świadczenia nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego dokumentuje się w karcie nieodpłatnej pomocy prawnej lub nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego, zwanej dalej „kartą pomocy”, przez podanie w szczególności informacji dotyczących zgłoszonej sprawy i udzielonej pomocy, dziedziny prawa, której dotyczyła ta pomoc, kategorii sprawy, formy udzielonej pomocy, czasu poświęconego na jej udzielenie i liczby wizyt osoby uprawnionej w tej samej sprawie, ogólnych informacji o osobie uprawnionej dotyczących w szczególności wieku, płci, wykształcenia, dochodu, gospodarstwa domowego i miejsca zamieszkania oraz danych dotyczących punktu, osoby udzielającej pomocy i daty jej udzielenia. Karta pomocy zawiera część obejmującą opinię osoby uprawionej o udzielonej pomocy. Wypełnienie przez osobę uprawnioną tej części karty pomocy, w tym podanie numeru telefonu w celu zasięgnięcia dalszej opinii, jest uzależnione od zgody osoby uprawnionej. W karcie pomocy nie podaje się danych osobowych osoby uprawnionej, które mogą bezsprzecznie identyfikować osobę.
Zgodnie z zawartą umową zlecenia, działając jako zleceniobiorca − korzysta Pan ze wskazanego przez Starostwo/Gminę wyposażonego pomieszczenia, sprzętu i materiałów (meble, drukarka, materiały papiernicze), zaplecza technicznego (media, Internet) oraz udostępnionego przez Ministerstwo Sprawiedliwości programu do ewidencjonowania świadczeń na potrzeby realizacji świadczeń. Na podstawie umowy zleceniobiorca ma obowiązek do przestrzegania ustawy z dnia 5 sierpnia 2015 r. o nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnym poradnictwie obywatelskim oraz edukacji prawnej, oraz aktów wykonawczych wydanych na jej podstawie, a także stosowania procedur dotyczących realizacji świadczeń, w tym czasu i miejsca wykonywania świadczeń, określonych w harmonogramie. Ponadto, obowiązkiem zleceniobiorcy jest w szczególności prowadzenie karty czasu pracy, osobista obecność w wyznaczonym miejscu i godzinach, wykonywania świadczeń zgodnie z ustalonym harmonogramem, logowanie się do udostępnionego przez Ministerstwo Sprawiedliwości w Internecie, systemu informatycznego do ewidencjonowania świadczeń, prowadzenie wynikającej z ustawy dokumentacji każdego przypadku udzielenia świadczeń, określonych w ustawie, przy użyciu systemu informatycznego do ewidencjonowania świadczeń, wysłanie do Fundacji Gminy do 5−dnia każdego miesiąca za miesiąc poprzedni comiesięcznej dokumentacji, potwierdzającej udzielanie nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego.
Zgodnie z umową zobowiązuje się Pan do:
1) wykonania zamówienia zgodnie z ustawą z dnia 5 sierpnia 2015 r. o nieodpłatnej pomocy prawnej oraz edukacji prawnej (Dz. U. z 2021 r. poz. 945), obwieszczeniem Ministra Sprawiedliwości z dnia 11 stycznia 2018 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie sposobu udzielania i dokumentowania nieodpłatnej pomocy prawnej (Dz. U. 2018 r. poz. 318) oraz uchwałą nr (…) Zarządu Powiatu w (…) z dnia (…) października 2022 r. w sprawie ogłoszenia otwartego konkursu ofert na powierzenie organizacji pozarządowej prowadzącej działalność pożytku publicznego prowadzenia punktu nieodpłatnej pomocy prawnej oraz świadczenia nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego na terenie Powiatu (…) w 2023 roku,
2) udzielania nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego w wymiarze jednego dnia (poniedziałek) w miesiącu, czas trwania dyżuru − 4 godziny, zgodnie z harmonogramem stanowiącymi załącznik do umowy wskazany w § 9 pkt 1,
3) udzielania nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego dla osób uprawnionych, z terenu Powiatu (…), wskazanych w art. 4 ust. 1-4a ustawy z dnia 5 sierpnia 2015 r. o nieodpłatnej pomocy prawnej oraz edukacji prawnej (Dz. U. z 2021 r. poz. 945),
4) udzielania nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego w kontakcie bezpośrednim z osobą uprawnioną,
5) udzielania nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego w zakresie określonym w art. 3a ustawy z dnia 5 sierpnia 2015 r. o nieodpłatnej pomocy prawnej oraz edukacji prawnej (Dz. U. z 2021 r. poz. 945),
6) dokumentowania udzielania nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego w sposób i w zakresie określonym ustawą z dnia 5 sierpnia 2015 r. o nieodpłatnej pomocy prawnej oraz edukacji prawnej (Dz. U. z 2017 r. poz. 2030) oraz załącznik nr 1 do rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 15 grudnia 2015 r. w sprawie sposobu udzielania i dokumentowania nieodpłatnej pomocy prawnej (Dz. U. poz. 2186 z późn. zm.),
7) dokumentowania nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego i pomocy prawnej przy wykorzystaniu wzorów oświadczeń, stanowiących załączniki do ustawy z dnia 5 sierpnia 2015 r. o nieodpłatnej pomocy prawnej oraz edukacji prawnej (Dz. U. z 2021 r. poz. 945) oraz załącznik nr 1 do rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 15 grudnia 2015 r. w sprawie sposobu udzielania i dokumentowania nieodpłatnej pomocy prawnej (Dz. U. poz. 2186 z późn. zm. ),
8) prowadzenia kart ewidencji czasu pracy,
9) przechowywania dokumentacji w warunkach uniemożliwiających dostęp osób trzecich,
10) comiesięcznego przedkładania Zamawiającemu, do 5 dnia kalendarzowego kolejnego miesiąca, dokumentacji potwierdzającej udzielanie nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego, o której mowa w pkt 6-8,
11) powiadomienia Zamawiającego o planowanej nieobecności na zaplanowanym wcześniej dyżurze poradnictwa obywatelskiego oraz wyznaczenie kolejnego terminu pełnienia owego dyżuru,
12) zapewnienia niezbędnych urządzeń technicznych, w szczególności komputera zapewniającego dostęp do bazy aktów prawnych umożliwiający udzielnie nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego,
13) uwzględniania zasady równości szans kobiet i mężczyzn, poprzez używanie języka wrażliwego na płeć i przełamywanie stereotypów,
14) sprawowania należytej pieczy nad pomieszczeniami i mieniem użyczonymi w celu wykonania zamówienia oraz używania ich zgodnie z właściwościami i przeznaczeniem,
15) ponoszenia pełnej odpowiedzialności materialnej za pomieszczenia i mienie użyczone w celu wykonania zamówienia, w trakcie jego wykonywania,
16) nie powierzania bez zgody Zamawiającego użyczonych pomieszczeń i mienia osobom trzecim,
17) przestrzegania zasad przetwarzania i ochrony danych osobowych określonych w ustawie z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych (Dz. U. z 2016 r. poz. 922) w trakcie wykonywania zamówienia,
18) poniesienia pełnej odpowiedzialności za ewentualne skutki działania niezgodnego z przepisami,
19) poddania się kontroli w zakresie prawidłowej realizacji zamówienia przez Zamawiającego.
Fundacja nie zobowiązała Pana w umowie do zawarcia umowy ubezpieczenia od odpowiedzialności wobec osób trzecich. Kwestii tej nie reguluje ani umowa, ani ustawa. Niezależnie od powyższego, posiada Pan umowę ubezpieczenia od odpowiedzialności wobec osób trzecich, ponieważ adwokat wykonujący zawód podlega obowiązkowemu ubezpieczeniu od odpowiedzialności cywilnej za szkody wyrządzone przy wykonywaniu czynności, polegających na świadczeniu pomocy prawnej.
Z tytułu pełnienia ww. dyżurów otrzymuje Pan zryczałtowane wynagrodzenie (…) zł brutto za każdy miesiąc świadczenia nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego w wymiarze 1 stały dzień w miesiącu (pierwszy poniedziałek miesiąca godzina 11-15) po 4 godziny dziennie. Wynagrodzenie jest niezależne od ilości udzielonych świadczeń. Wynagrodzenie jest przekazywane po każdym przepracowanym miesiącu przelewem na rachunek bankowy zleceniobiorcy na podstawie wystawianego do 5-tego dnia następnego miesiąca dokumentu księgowego (faktura VAT), dostarczanego do Fundacji. Podstawą wypłaty wynagrodzenia jest każdy zrealizowany w danym miesiącu dyżur, przeprowadzony według harmonogramu punktu świadczenia nieodpłatnej pomocy prawnej i nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego, zgodnie z podpisaną listą obecności.
Nadto otrzymuje Pan zryczałtowane wynagrodzenie (…) zł brutto za każdy miesiąc świadczenia nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego w wymiarze 1 stały dzień w tygodniu (każdy czwartek w godzinach 14.30-18.30) po 4 godziny dziennie. Wynagrodzenie jest niezależne od ilości udzielonych świadczeń. Wynagrodzenie jest przekazywane po każdym przepracowanym miesiącu przelewem na rachunek bankowy zleceniobiorcy na podstawie wystawianej do 10-tego dnia następnego miesiąca dokumentu księgowego (faktura VAT) dostarczanego do Gminy.
Podstawą wypłaty wynagrodzenia jest każdy zrealizowany w danym tygodniu dyżur, łącznie 4 w miesiącu, przeprowadzony według harmonogramu punktu świadczenia nieodpłatnej pomocy prawnej i nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego, zgodnie z podpisaną listą obecności. W związku z realizacją umowy ponosi Pan wydatki w postaci kosztów dojazdu do miejsca dyżuru oraz koszty doręczenia dokumentacji sprawozdawczej. Od miejsca zamieszkania wnioskodawcy ((...)) do miejsca wykonywania zlecenia ((…)) odległość wynosi bądź (…) km w jedną stronę (drogą krajową (…) i (…)) lub (…) km (Autostradą (…) i (…) ).
Za świadczenie usług wystawia Pan Fundacji faktury VAT w ramach prowadzonej przez siebie działalności gospodarczej, gdyż w przeciwnym razie Fundacja odmówiłaby wypłaty wynagrodzenia. Jednocześnie nadmienia Pan, że zawarta z Fundacją umowa zlecenia dotyczy realizacji świadczeń z zakresu nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego na danym terenie (...), w wyznaczonej lokalizacji (budynek starostwa powiatowego) oraz zakresie czasowym określonym w stałym harmonogramie (każdy pierwszy poniedziałek miesiąca od godz. 11.00 do 15.00). Świadcząc porady prawne działa Pan nie jako osoba prowadząca swoją działalność gospodarczą, lecz jako doradca obywatelski pozostający w dyspozycji fundacji i Starostwa.
Za świadczenie usług wystawia Pan Gminie faktury VAT w ramach prowadzonej przez siebie działalności gospodarczej, gdyż w przeciwnym razie Gmina odmówiłaby wypłaty wynagrodzenia. Jednocześnie nadmienia Pan, że zawarta z Gminą umowa zlecenia dotyczy realizacji świadczeń z zakresu udzielania nieodpłatnej pomocy prawnej w trybie i na zasadach określonych w ustawie z dnia 5 sierpnia 2015 r. o nieodpłatnej pomocy prawnej oraz edukacji prawnej (Dz. U z 2021 r. poz. 945), na danym terenie (m. (...)), w wyznaczonej lokalizacji (budynek urzędu miasta ) oraz zakresie czasowym określonym w stałym harmonogramie (każdy czwartek godzina 14.30-18.30). Świadcząc porady prawne działa Pan nie jako osoba prowadząca swoją działalność gospodarczą, lecz jako prawnik/mediator pozostający w dyspozycji Gminy.
Zgodnie z ustawą z dnia 5 sierpnia 2015 r. o nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnym poradnictwie obywatelskim oraz edukacji prawnej, porada dotyczy przede wszystkim poinformowania o obowiązującym stanie prawnym, przysługujących uprawnieniach lub spoczywających obowiązkach, bez podejmowania decyzji za osobę uprawnioną odnośnie podejmowanych przez nią czynności. Ponadto, realizując umowę zlecenia nie ponosi Pan ryzyka gospodarczego i ekonomicznego, rozumianego jako możliwość wystąpienia takich zdarzeń, które mają w konsekwencji negatywny wpływ na wynik prowadzonej działalności gospodarczej lub niosą ze sobą niebezpieczeństwo poniesienia straty. Do wykonywania czynności wynikających z umowy zlecenia wykorzystuje Pan lokal i infrastrukturę (sprzęt i materiały, zaplecze techniczne) zapewnioną przez gminę/powiat i organizację wewnętrzną Fundacji. Wykorzystywanie infrastruktury i organizacji wewnętrznej Zlecającego powoduje, że zleceniobiorca nie ponosi również w tym zakresie ryzyka ekonomicznego. Nie ma Pan wpływu na wysokość wynagrodzenia ani wysokość stawki za dyżur, która została narzucona przez Fundację. Umowa zlecenia przewiduje stałe miesięczne wynagrodzenie. Skoro umowa przewiduje stałe wynagrodzenie, nie można mówić o ponoszeniu ryzyka gospodarczego. Wnioskodawca nie ma także wpływu na wysokość przyznanego wynagrodzenia wynikającego z umowy. Z tytułu pełnienia dyżurów otrzymuje Pan zryczałtowaną, stałą kwotę. Wynagrodzenie jest niezależne od ilości udzielonych świadczeń. Podstawą wypłaty wynagrodzenia jest każdy zrealizowany w danym miesiącu dyżur, przeprowadzony według harmonogramu punktu świadczenia nieodpłatnej pomocy prawnej i nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego, zgodnie z podpisaną listą obecności. Wynagrodzenie to jest jedynym świadczeniem zleceniobiorcy. W umowie z Gminą oraz Fundacją nie wskazano jaki przychód stanowi to wynagrodzenie w rozumieniu ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. W Pana ocenie, przychody otrzymywane od Fundacji z tytułu ww. umowy zlecenia za realizację świadczeń, z zakresu nieodpłatnej pomocy prawnej i nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego, na zasadach określonych w ustawie z dnia 5 sierpnia 2015 r. o nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnym poradnictwie obywatelskim oraz edukacji prawnej, oraz aktach wykonawczych do ustawy, na terenie, w lokalizacji oraz zakresie czasowym określonych w odrębnym harmonogramie − mieszczą się w zakresie przychodów z działalności wykonywanej osobiście, o których mowa w art. 13 pkt 2-9 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych z dnia 26 lipca 1991 r., tj. będą to przychody wymienione w pkt 8 − przychody z tytułu wykonywania usług na podstawie umowy zlecenia uzyskiwane wyłącznie od osoby prawnej i jej jednostki organizacyjnej.
Do wykonywania czynności wynikających z umowy zlecenia wykorzystuje Pan lokal i infrastrukturę zapewnioną przez Powiat i organizację wewnętrzną Fundacji. Kwestię zapewnienia infrastruktury reguluje § 5 ust. 1 pkt 3 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie nieodpłatnej pomocy prawnej oraz nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego z dnia 21 grudnia 2018 r. Wykorzystywanie infrastruktury i organizacji wewnętrznej Zlecającego powoduje, że jako zleceniobiorca nie ponosi Pan również w tym zakresie ryzyka ekonomicznego. Istotną okolicznością jest także fakt, że nie ma Pan wpływu na wysokość wynagrodzenia ani wysokość stawki za dyżur, która została narzucona przez Fundację.
Umowa zlecenia przewiduje bowiem stałe, zryczałtowane wynagrodzenie, niezależnie od liczby osób uprawnionych, które zgłoszą się na dyżur oraz efektu świadczonych usług. Zasady przyznawania wynagrodzenia zostały opisane powyżej. Od osób uprawnionych nie pobiera się żadnego wynagrodzenia za pomoc, której są beneficjentami. W świetle umowy zleceniobiorca nie może pobierać jakichkolwiek środków pieniężnych od osób obsługiwanych. W rezultacie, skoro umowa przewiduje stałe wynagrodzenie, nie można mówić o ponoszeniu przez Pana ryzyka ekonomicznego.
Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług, opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlegają odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju. Stosownie do treści art. 8 ust. 1 ustawy, przez świadczenie usług, o którym mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7, w tym również przeniesienie praw do wartości niematerialnych i prawnych, bez względu na formę, w jakiej dokonano czynności prawnej, zobowiązanie do powstrzymania się od dokonania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji; świadczenie usług zgodnie z nakazem organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w jego imieniu, lub nakazem wynikającym z mocy prawa. Pojęcie świadczenia usług ma bardzo szeroki zakres. Przez świadczenie należy rozumieć każde zachowanie, na które składać się może zarówno, działanie jak i zaniechanie, powstrzymanie się od działania. Przy ocenie charakteru świadczenia jako usługi, należy mieć na względzie, że ustawa o podatku od towarów i usług zalicza do grona usług każde świadczenie, które nie jest dostawą w myśl art. 7 tej ustawy. Należy jednak zaznaczyć, że usługą będzie tylko takie świadczenie, w przypadku którego istnieje bezpośredni konsument, odbiorca świadczenia odnoszący korzyść o charakterze majątkowym. W związku z powyższym czynność podlega opodatkowaniu jedynie wówczas, gdy wykonywana jest w ramach umowy zobowiązaniowej, a jedna ze stron transakcji może zostać uznana za bezpośredniego beneficjenta tej czynności, przy czym związek pomiędzy otrzymywaną płatnością a świadczeniem na rzecz dokonującego płatności musi mieć charakter bezpośredni i na tyle wyraźny, aby można powiedzieć, że płatność następuje w zamian za to świadczenie.
W Pana ocenie wynagrodzenie, które otrzymuje Pan od Fundacji oraz od Gminy za wykonane czynności stanowi przychód, o którym mowa w art. 13 pkt 8 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Przemawia za tym fakt, że w związku z wykonywaniem czynności w ramach zlecenia nie dysponuje Pan niezależnością i samodzielnością pozwalającą na uznanie, iż działa jako profesjonalny podmiot gospodarczy. Ponadto świadcząc usługi w ramach wskazanej umowy nie ponosi Pan ryzyka gospodarczego i ekonomicznego związanego z prowadzoną działalnością. Świadczenie nieodpłatnej pomocy prawnej oraz nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego na podstawie zawartych umów zlecenia na rzecz Fundacji lub Gminy nie mieści się w definicji działalności gospodarczej, określonej w ustawie o podatku od towarów i usług, a tym samym nie powinien Pan być z tego tytułu podatnikiem zobowiązanym do rozliczania podatku VAT.
W rezultacie uznać należy, że otrzymywane przez Pana wynagrodzenie z tytułu wykonywania umowy zlecenia, nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. Zatem, nie powstanie obowiązek zapłaty podatku od towarów i usług od wynagrodzenia otrzymanego na podstawie tejże umowy zlecenia.
Pytania
1. Czy jest Pan zobowiązany odprowadzić podatek od towarów i usług z tytułu uzyskiwanego wynagrodzenia z umowy zlecenia, zawartej z Fundacją (…) z siedzibą w (…), w przedmiocie realizacji świadczeń z zakresu nieodpłatnej pomocy prawnej i nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego, na zasadach określonych w ustawie z dnia 5 sierpnia 2015 r. o nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnym poradnictwie obywatelskim oraz edukacji prawnej?
2. Czy jest Pan zobowiązany odprowadzić podatek od towarów i usług z tytułu uzyskiwanego wynagrodzenia z umowy zlecenia, zawartej z Miasto (...), w przedmiocie realizacji świadczeń z zakresu nieodpłatnej pomocy prawnej i na zasadach określonych w ustawie z dnia 5 sierpnia 2015 r. o nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnym poradnictwie obywatelskim oraz edukacji prawnej?
3. Czy w odniesieniu do czynności opisanych w pkt 1 i 2, nie może Pan, z tytułu wykonania czynności niepodlegających opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, wystawić faktury VAT, a winien Pan wystawić notę księgową?
Pana stanowisko w sprawie
Brak jest obowiązku odprowadzania podatku VAT z tytułu uzyskiwanego wynagrodzenia za realizację świadczeń z zakresu pomocy prawnej, poradnictwa obywatelskiego oraz mediacji. W Pana ocenie, udzielanie nieodpłatnej pomocy prawnej, poradnictwa obywatelskiego oraz mediacji, w ramach umowy zawartej, czy to Fundacją, czy w oparciu o ustawę z 5 sierpnia 2015 r. o nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnym poradnictwie obywatelskim oraz edukacji prawnej, nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług − VAT. Tożsamy stan faktyczny występuje w ramach udzielenia pomocy prawnej na podstawie zawartej umowy o wykonywanie świadczeń jako zleceniobiorca z Gminą − Miastem (...), w oparciu o ustawę z 5 sierpnia 2015 r. o nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnym poradnictwie obywatelskim oraz edukacji prawnej.
Kluczowym w tym zakresie jest art. 15 ust. 3 pkt 3 ustawy o VAT, który stanowi jakich czynności nie uznaje się za wykonywaną samodzielnie działalność gospodarczą. Aby odpłatne świadczenie usług było opodatkowane VAT-em, muszą one być świadczone w ramach prowadzonej działalności gospodarczej podatnika, który w związku z jej wykonywaniem będzie podatnikiem podatku od towarów i usług.
Przychody z tytułu wynagrodzenia od Fundacji/Stowarzyszenia/Gminy z tytułu świadczenia nieodpłatnej pomocy prawnej, poradnictwa obywatelskiego oraz mediacji, są przychodami z tytułu działalności wykonywanej osobiście, o której mowa w art. 13 pkt 8a ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych − przychody z tytułu wykonywania usług uzyskiwane od osoby prawnej, jaką jest Fundacja.
W Pana ocenie, nie ma znaczenia nazwa umowy „umowa o wykonywanie świadczeń”, a nie umowa zlecenie, bowiem o istocie umowy decyduje nie jej nazwa ale treść, czyli brzmienie postanowień umownych, określających przedmiot umowy oraz prawa i obowiązki stron.
Jeśli chodzi o pozostałe przesłanki z art. 15 ust. 3 pkt 3 ustawy o VAT, to pomiędzy zlecającym wykonanie czynności i wykonującym zlecenie powstał stosunek prawny co do warunków wykonywania czynności, wynagrodzenia i odpowiedzialności zlecającego wobec osób trzecich. zleceniobiorca, świadcząc usługi pomocy prawnej, poradnictwa obywatelskiego i mediacji, nie działa jako osoba prowadząca swoją działalność gospodarczą, lecz jako osoba fizyczna − radca prawny, pozostający w dyspozycji Starostwa, Fundacji czy gminy − podobnie interpretacja 0112-KDIL1-1.4012.556.2022.1.HW.
Świadcząc wymienione usługi nie dysponuje Pan samodzielnością, nie używa logo Kancelarii, pieczątki, nie reprezentuje osób przed sądem, nie podpisuje pism, nie wykonuje typowych czynności charakterystycznych dla prowadzonej przez siebie działalności gospodarczej, a zwłaszcza nie otrzymuje od beneficjentów świadczonej przez siebie pomocy jakiegokolwiek wynagrodzenia.
Ponadto, zleceniobiorca jest podporządkowany w zakresie warunków wykonywania umowy i wynagrodzenia, podobnie jak w stosunku pracy, zleceniobiorca nie ma wpływu na wysokość otrzymanego od Fundacji/Gminy wynagrodzenia, które jest stałe − ryczałtowe i nie zależy od ilości udzielonych porad. zleceniobiorca − podobnie jak w stosunku pracy − musi się stawić do punktu w określonej miejscowości pod wskazany adres i według ściśle określonego harmonogramu − wyznaczone konkretne dni i godziny jest zobowiązany tego harmonogramu przestrzegać.
Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (t. j. Dz. U. z 2022 r. poz. 931 ze zm.), zwanej dalej „ustawą” lub „ustawą o VAT”, opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, zwanej dalej „podatkiem”, podlegają odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju.
W myśl art. 7 ust. 1 ustawy, przez dostawę towarów, o której mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel (…).
W świetle art. 8 ust. 1 ustawy o VAT, przez świadczenie usług, o którym mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7, w tym również:
1.przeniesienie praw do wartości niematerialnych i prawnych, bez względu na formę, w jakiej dokonano czynności prawnej,
2.zobowiązanie do powstrzymania się od dokonania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji,
3.świadczenie usług zgodnie z nakazem organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w jego imieniu lub nakazem wynikającym z mocy prawa.
Pojęcie świadczenia usług ma bardzo szeroki zakres. Przez świadczenie należy rozumieć każde zachowanie, na które składać się może zarówno działanie (uczynienie, wykonanie czegoś na rzecz innej osoby), jak i zaniechanie, powstrzymanie się od działania (nieczynienie bądź też tolerowanie). Przy ocenie charakteru świadczenia jako usługi, należy mieć na względzie, że ustawa zalicza do grona usług każde świadczenie, które nie jest dostawą w myśl art. 7 ustawy. Należy jednak zaznaczyć, że usługą będzie tylko takie świadczenie, w przypadku którego istnieje bezpośredni konsument, odbiorca świadczenia odnoszący korzyść o charakterze majątkowym.
W związku z powyższym, czynność podlega opodatkowaniu jedynie wówczas, gdy wykonywana jest w ramach umowy zobowiązaniowej, a jedna ze stron transakcji może zostać uznana za beneficjenta tej czynności, przy czym związek pomiędzy otrzymywaną płatnością a świadczeniem na rzecz dokonującego płatności musi mieć charakter bezpośredni i na tyle wyraźny, aby powiedzieć, ze płatność następuje w zamian za to świadczenie.
Należy przy tym podkreślić, że nie każda czynność stanowiąca świadczenie usług podlega opodatkowaniu. Aby dana czynność była opodatkowana tym podatkiem, musi być wykonana przez podatnika. Warunkiem bowiem opodatkowania danej czynności podatkiem od towarów i usług jest łączne spełnienie dwóch przesłanek: po pierwsze czynność powinna być ujęta w katalogu czynności podlegających opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, po drugie musi ona być zrealizowana przez podmiot, który w związku z jej wykonaniem, w ramach prowadzonej działalności gospodarczej, będzie podatnikiem podatku od towarów i usług.
W oparciu o art. 15 ust. 1 ustawy, podatnikami są osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne, wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą, o której mowa w ust. 2, bez względu na cel lub rezultat takiej działalności. Stosownie do art. 15 ust. 2 ustawy o VAT, działalność gospodarcza obejmuje wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, w tym podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników, a także działalność osób wykonujących wolne zawody. Działalność gospodarcza obejmie w szczególności czynności polegające na wykorzystywaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych.
Według art. 15 ust. 3 ustawy, za wykonywaną samodzielnie działalność gospodarczą, o której mowa w ust. 1, nie uznaje się czynności:
1. z tytułu których przychody zostały wymienione w art. 12 ust. 1-6 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych;
2. (uchylony);
3. z tytułu których przychody zostały wymienione w art. 13 pkt 2-9 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych, jeżeli z tytułu wykonania tych czynności osoby te są związane ze zlecającym wykonanie tych czynności prawnymi więzami tworzącymi stosunek prawny pomiędzy zlecającym wykonanie czynności i wykonującym zlecane czynności co do warunków wykonywania tych czynności, wynagrodzenia i odpowiedzialności zlecającego wykonanie tych czynności wobec osób trzecich.
Na mocy art. 13 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t. j. Dz. U. z 2022 r. poz. 2647 ze zm.), za przychody z działalności wykonywanej osobiście, o której mowa w art. 10 ust. 1 pkt 2, uważa się:
1. (uchylony);
2. przychody z osobiście wykonywanej działalności artystycznej, literackiej, naukowej, trenerskiej, oświatowej i publicystycznej, w tym z tytułu udziału w konkursach z dziedziny nauki, kultury i sztuki oraz dziennikarstwa, przychody z tytułu udziału w badaniach i eksperymentach prowadzonych przez podmioty tworzące system szkolnictwa wyższego i nauki, jak również przychody z uprawiania sportu, stypendia sportowe przyznawane na podstawie odrębnych przepisów oraz przychody sędziów z tytułu prowadzenia zawodów sportowych;
3. przychody z działalności duchownych, osiągane z innego tytułu niż umowa o pracę;
4. przychody z działalności polskich arbitrów uczestniczących w procesach arbitrażowych z partnerami zagranicznymi;
5. przychody otrzymywane przez osoby wykonujące czynności związane z pełnieniem obowiązków społecznych lub obywatelskich, bez względu na sposób powoływania tych osób, nie wyłączając odszkodowania za utracony zarobek, z wyjątkiem przychodów, o których mowa w pkt 7;
6. przychody osób, którym organ władzy lub administracji państwowej albo samorządowej, sąd lub prokurator, na podstawie właściwych przepisów, zlecił wykonanie określonych czynności, a zwłaszcza przychody biegłych w postępowaniu sądowym, dochodzeniowym i administracyjnym oraz płatników, z zastrzeżeniem art. 14 ust. 2 pkt 10, i inkasentów należności publicznoprawnych, a także przychody z tytułu udziału w komisjach powoływanych przez organy władzy lub administracji państwowej albo samorządowej, z wyjątkiem przychodów, o których mowa w pkt 9;
7. przychody otrzymywane przez osoby, niezależnie od sposobu ich powoływania, należące do składu zarządów, rad nadzorczych, komisji lub innych organów stanowiących osób prawnych;
7a)przychody otrzymywane przez członków Rady Mediów Narodowych;
8. przychody z tytułu wykonywania usług, na podstawie umowy zlecenia lub umowy o dzieło, uzyskiwane wyłącznie od:
a) osoby fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą osoby prawnej i jej jednostki organizacyjnej oraz jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej,
b) właściciela (posiadacza) nieruchomości, w której lokale są wynajmowane, lub działającego w jego imieniu zarządcy albo administratora − jeżeli podatnik wykonuje te usługi wyłącznie dla potrzeb związanych z tą nieruchomością,
c) przedsiębiorstwa w spadku − z wyjątkiem przychodów uzyskanych na podstawie umów zawieranych w ramach prowadzonej przez podatnika pozarolniczej działalności gospodarczej oraz przychodów, o których mowa w pkt 9;
9. przychody uzyskane na podstawie umów o zarządzanie przedsiębiorstwem, kontraktów menedżerskich lub umów o podobnym charakterze, w tym przychody i tego rodzaju umów zawieranych w ramach prowadzonej przez podatnika pozarolniczej działalności gospodarczej − z wyjątkiem przychodów, o których mowa w pkt 7.
W Pana ocenie, zarówno przychody otrzymywane od Fundacji z tytułu realizacji ww. umowy zlecenia, jak i z umowy łączącej Pana z Miastem (...) mieszczą się w zakresie przychodów z działalności wykonywanej osobiście, o których mowa w art. 13 pkt 2-9 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, tj. będą to przychody wymienione w pkt 8a.
Z cytowanego przepisu art. 15 ust. 3 pkt 3 ustawy o podatku od towarów i usług wynika, że dla uznania, że określone czynności wykonywane przez osobę fizyczną nie stanowią samodzielnie wykonywanej działalności gospodarczej i tym samym pozostają poza regulacjami ustawy, istotne jest łączne spełnienie wszystkich elementów wymienionych w tym przepisie, tj. związanie zleceniobiorcy ze zlecającym wykonanie tych czynności prawnymi więzami tworzącymi stosunek prawny pomiędzy zlecającym a wykonującym zlecane czynności co do warunków:
−wykonywania tych czynności,
−wynagrodzenia, oraz
−odpowiedzialności zlecającego wykonanie tych czynności wobec osób trzecich.
Zatem, użycie słowa „samodzielnie” w kontekście art. 15 ust. 3 pkt 3 ustawy, wyklucza opodatkowanie pracowników i innych osób, o ile są one związane z pracodawcą przez umowę o pracę lub inny stosunek prawny tworzący więzi (stosunek podporządkowania) między pracodawca a pracownikiem co do (w zakresie) warunków pracy, wynagrodzenia i odpowiedzialności pracodawcy.
Oznacza to, że przychody z tytułu wykonywanych czynności nie tylko powinny być wymienione w art. 13 pkt 2-9 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, lecz także spełnione muszą zostać pozostałe kryteria przedmiotowe określające m.in., czy działanie usługodawcy odbywa się na warunkach ryzyka gospodarczego, a tym samym kto ponosi odpowiedzialność za wykonane usługi. Nie stanowią bowiem samodzielnej działalności gospodarczej, w rozumieniu art. 15 ust. 2 ustawy o podatku od towarów i usług, tylko i wyłącznie te czynności, gdy pomiędzy zlecającym ich wykonanie i wykonującym zlecone czynności istnieją więzy tworzące stosunek prawny w zakresie warunków wykonywania tych czynności, wynagrodzenia i odpowiedzialności zlecającego wykonanie tych czynności wobec osób trzecich.
Odnośnie dwóch pierwszych warunków stwierdzić należy, że każdy w zasadzie stosunek prawny o charakterze odpłatnym, istniejący pomiędzy podmiotem zlecającym wykonanie danej czynności a podmiotem, który daną czynność wykonuje, jest w jakimś sensie określony co do warunków wykonywania danych czynności oraz wynagrodzenia.
Nie będzie więc podatnikiem, w rozumieniu ustawy o podatku od towarów i usług, osoba, która w ramach podpisanej umowy, tworzyć będzie ze zlecającym więzi analogiczne ze stosunkiem pracy, nie ponosząc tym samym ryzyka ekonomicznego w związku z wykonywanymi czynnościami. Tylko spełnienie wymogów wyłączających samodzielność działania poprzez zawarcie więzi prawnej między zleceniodawcą a zleceniobiorcą co do warunków wykonywania zleconych czynności, wynagrodzenia i odpowiedzialności zlecającego wykonanie tych czynności wobec osób trzecich, pozwala jednocześnie wyłączyć wykonywane czynności z opodatkowania podatkiem od towarów i usług.
Mając na uwadze fakt, że w zasadzie każdy stosunek prawny o charakterze odpłatnym, istniejący pomiędzy podmiotem zlecającym wykonanie danej czynności a podmiotem, który daną czynność wykonuje, określa wynagrodzenie oraz przynajmniej podstawowe warunki wykonywania czynności, należy uznać, że „odpowiedzialność zlecającego wobec osób trzecich” jest kryterium kluczowym charakteru prawnopodatkowego danego podmiotu. Jest to czynnik odróżniający na gruncie ustawy o podatku VAT prowadzenie działalności gospodarczej (przesłanki warunkującej status VAT) od innego rodzaju aktywności zawodowej niepowodującej powstania podmiotowości prawnopodatkowej na gruncie ustawy. Istotna jest w tym przypadku analiza istoty odpowiedzi i wynikającej z charakteru stosunku prawnego łączącego Pana oraz Fundację, oraz Pana z Miastem (...).
Pojęcie działalności gospodarczej zdefiniowane zostało również w drugim akapicie art. 9 ust. 1 Dyrektywy 2006/112/WE Rady z 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podali J od wartości dodanej (Dz. Urz. UE L z 11.12.2006 r. Nr 347, str. 1, ze zm.), zwanej dalej Dyrektywą 2006/112/WE Rady. Na podstawie tego artykułu, „podatnikiem” jest każda osoba prowadząca samodzielnie w dowolnym miejscu jakąkolwiek działalność gospodarczą, bez względu na cel, czy też rezultaty takiej działalności. „Działalność gospodarcza” obejmuje wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, włącznie z górnictwem, działalnością rolniczą i wykonywaniem wolnych zawodów lub uznanych za takie. Za działalność gospodarczą uznaje się w szczególności wykorzystywanie, w sposób ciągły, majątku rzeczowego lub wartości niematerialnych w celu uzyskania z tego tytułu dochodu. Przepis ten stwierdza, że wykorzystywanie własności dóbr materialnych lub niematerialnych do celów zarobkowych w sposób ciągły, należy w szczególności uznać za działalność gospodarczą.
Przepis art. 10 Dyrektywy 2006/112/WE Rady wyjaśnia znaczenie terminu „samodzielnie”, użytego w art. 9. Jak stanowi ww. art. 10 Dyrektywy 2006/112/WE, warunek, o którym mowa w art. 9 ust. 1, przewidujący, że działalność gospodarcza jest prowadzona samodzielnie, wyklucza opodatkowanie VAT pracowników i innych osób, o ile są one związane z pracodawcą umową o pracę lub jakimikolwiek innymi więzami prawnymi, tworzącymi stosunek prawny między pracodawcą a pracownikiem w zakresie warunków pracy, wynagrodzenia i odpowiedzialności pracodawcy.
W celu określenia granic pojęcia „działalności gospodarczej” i „podatnika” należy przypomnieć art. 9 ust. 2 i art. 12 ust. 1 Dyrektywy 2006/112/WE Rady. Przepis art. 9 ust. 2 Dyrektywy 2006/112/WE Rady stwierdza że, poza osobami, o których mowa w ust. 1, za podatnika uznawana jest każda osoba, która okazjonalnie dokonuje dostawy nowego środka transportu wysyłanego lub transportowanego do nabywcy przez sprzedawcę, przez nabywcę albo na rzecz sprzedawcy lub nabywcy, do miejsca przeznaczenia znajdującego się poza terytorium państwa członkowskiego, ale na terytorium Wspólnoty. Przy czym, zgodnie z art. 12 ust. 1 Dyrektywy 2006/112/WE Rady, państwa członkowskie mogą uznać za podatnika każdego, kto okazjonalnie dokonuje transakcji związanej z działalnością, o której mowa w art. 9 ust. 1 akapit drugi (…). Dyrektywa 2006/112/WE Rady wskazuje na bardzo szeroki zakres działalności gospodarczej, obejmujący wszystkie etapy produkcji, dystrybucji i dostarczania towarów i usług.
To, że działalność gospodarcza, która ma być traktowana jako taka, nie jest działalnością wykonywaną okazjonalnie, nie oznacza, że działalność ta, aby mieścić się w zakresie podatku VAT, musi osiągnąć pewną liczbę operacji lub osiągnąć określony poziom dochodu. Decydującym elementem jest wola lub zamiar osoby dokonującej czynności, aby brać udział w produkcji, dystrybucji dostarczaniu dóbr lub usług. Elementem definiującym działalność gospodarczą na gruncie przepisów Dyrektywy 2006/112/WE Rady jest to, że osoba, w celu wykonywania swoich działań, wykorzystuje zasoby ludzkie lub rzeczowe w taki sam sposób, jak są one wykorzystywane przez producenta, handlowca lub osoby świadczące usługi. Działalność gospodarcza, w rozumieniu Dyrektywy 2006/112/WE Rady, będzie miała miejsce, gdy zaistnieje zamiar wykorzystania i zorganizowania środków, w celu wzięcia udziału w produkcji, dystrybucji towarów lub świadczeniu usług. Zauważyć też należy, że sformułowanie w powołanym art. 15 ust. 3 pkt 3 ustawy, odnoszące się do odpowiedzialności, należy rozumieć jako odpowiedzialność zleceniodawcy, w stosunku do osób trzecich, za czynności realizowane przez zleceniobiorcę w ramach wykonywania zlecenia. Tylko w takim przypadku ryzyko wykonania czynności zleconych przechodzi z faktycznego wykonawcy na osobę zlecającą ich wykonanie, co wyklucza samodzielny charakter działalności zleceniobiorcy. Tak bowiem rozumiana odpowiedzialność za wykonanie czynności wskazuje, kto ponosi ryzyko prowadzonej działalności, a tym samym wskazuje na wyłączenie ze sfery samodzielności (i z grona podatników podatku od towarów i usług) tego podmiotu, który nie odpowiada za efekt wykonywanej pracy wobec osób trzecich.
O wyłączeniu z opodatkowania podatkiem od towarów i usług można zatem mówić w przypadku, gdy zleceniobiorcę będą łączyć ze zleceniodawcą więzi analogiczne jak w przypadku stosunku pracy, jako że nie będzie on ponosił ryzyka ekonomicznego w związku z wykonywaniem czynności, będących przedmiotem wskazanych umów, a odpowiedzialność za te czynności w stosunku do osób trzecich będzie bezwzględnie ponosił zlecający. Oznacza to, że z treści zawartych umów wynikać powinno zobowiązanie, które w swej istocie kładzie na zlecającego odpowiedzialność zamiast na zleceniobiorcę, podobnie jak ma to miejsce w przypadku stosunku pracy.
Powyższe oznacza, że jeżeli analiza umowy cywilnoprawnej (stosunku prawnego) pomiędzy zleceniobiorcą − Panem a zleceniodawcą − Fundacją wykaże, że spełnione są wszystkie trzy warunki, to nie można uznać Pana za podatnika VAT. Jednocześnie brak spełnienia któregokolwiek warunku oznacza, że zleceniobiorca występuje w charakterze podatnika VAT.
Warunek pierwszy − warunki wykonywania czynności: należy uznać, że co do zasady w istotę typowej umowy zlecenia, której przedmiotem jest poradnictwo obywatelskie oraz pomoc prawna świadczone przez osobę fizyczną, wpisane jest wykorzystywanie infrastruktury i organizacji wewnętrznej zlecającego − w niniejszej sprawie, Fundacji. W tym kontekście należy zauważyć, że wykorzystywanie infrastruktury i organizacji wewnętrznej zlecającego powoduje, że zleceniobiorca nie ponosi również w tym zakresie ryzyka ekonomicznego (co ma ścisły związek z tym jak kształtuje się wynagrodzenie − warunek drugi).
Warunek drugi − wynagrodzenie: zakładając, że umowa przewiduje, że zleceniobiorca korzysta z infrastruktury i organizacji wewnętrznej zlecającego (spełniony warunek pierwszy), ustalenie, że warunek drugi jest spełniony, w praktyce sprowadza się do weryfikacji, czy umowa przewiduje stałe wynagrodzenie. Jeżeli umowa przewiduje stałe wynagrodzenie, nie można mówić o ponoszeniu ryzyka ekonomicznego przez adwokata.
Warunek trzeci − odpowiedzialność zlecającego wobec osób trzecich: warunek będzie spełniony, jeżeli zgodnie z umową odpowiedzialność jest po stronie zlecającego, a nie po stronie faktycznego wykonawcy − zleceniobiorcy, co wyklucza samodzielny charakter jego działalności. Warunek będzie także spełniony, gdy dana umowa nie przewiduje (nie wprowadza) takiej odpowiedzialności.
Mając na uwadze opis sprawy oraz obowiązujące przepisy, należy stwierdzić ze z tytułu świadczenia usług nieodpłatnej pomocy prawnej oraz nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego na podstawie umowy zlecenia, za które otrzymuje Pan od Fundacji bądź od Miasta (...) wynagrodzenie, nie rodzi obowiązku do odprowadzenia podatku od towarów i usług.
Wywodzić należy, iż zawarcie opisanej umowy zlecenia powoduje powstanie stosunku prawnego, posiadającego cechy zbliżone do stosunku pracy, w ramach którego Pan jako zleceniobiorca związany jest ze zleceniodawcą − Fundacją bądź Miastem (...) więzami prawnymi co do warunków wykonywania czynności, wynagrodzenia, a także odpowiedzialności zleceniodawcy wobec osób trzecich.
Wobec powyższego, przy spełnieniu wszystkich warunków określonych w art. 15 ust. 3 pkt 3 ustawy, wykonywane przez Pana czynności na rzecz Fundacji oraz na rzecz Miasta (...), na podstawie umowy zlecenia, nie będą podlegały opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. Zatem, w analizowanej sprawie, nie powstanie obowiązek zapłaty podatku od towarów i usług od świadczonej na podstawie umowy zlecenia nieodpłatnej pomocy prawnej oraz nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego.
Podsumowując, nie jest Pan zobowiązany do odprowadzania podatku od towarów i usług z tytułu uzyskiwanego wynagrodzenia, z umowy zlecenia zawartej z Fundacją oraz Miastem (...) w przedmiocie realizacji świadczeń, z zakresu poradnictwa obywatelskiego i mediacji na zasadach określonych w ustawie z dnia 5 sierpnia 2015 r. o nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnym poradnictwie obywatelskim oraz edukacji prawnej, albowiem wykorzystuje Pan lokal, sprzet komputerowy, oprogramowanie, infrastrukturę techniczną itp., zapewnione przez Starostwo, zgodnie z § 5 ust. 1 pkt 1-3 rozporządzenia MS z 21 grudnia 2018 r. Nie ponosi Pan zatem ryzyka ekonomicznego, ani gospodarczego.
Ocena stanowiska
Stanowisko, które przedstawił Pan we wniosku jest prawidłowe.
Uzasadnienie interpretacji indywidualnej
Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (t. j. Dz. U. z 2023 poz. 1570 ze zm.), zwanej dalej „ustawą”:
Opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, zwanym dalej „podatkiem”, podlegają odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju.
W myśl art. 7 ust. 1 ustawy:
Przez dostawę towarów, o której mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel (…).
W świetle art. 8 ust. 1 ustawy:
Przez świadczenie usług, o którym mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7, w tym również:
1)przeniesienie praw do wartości niematerialnych i prawnych, bez względu na formę, w jakiej dokonano czynności prawnej;
2)zobowiązanie do powstrzymania się od dokonania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji;
3)świadczenie usług zgodnie z nakazem organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w jego imieniu lub nakazem wynikającym z mocy prawa.
Pojęcie świadczenia usług ma bardzo szeroki zakres. Przez świadczenie należy rozumieć każde zachowanie, na które składać się może zarówno działanie (uczynienie, wykonanie czegoś na rzecz innej osoby), jak i zaniechanie, powstrzymanie się od działania (nieczynienie bądź też tolerowanie). Przy ocenie charakteru świadczenia jako usługi należy mieć na względzie, że ustawa zalicza do grona usług każde świadczenie, które nie jest dostawą w myśl art. 7 ustawy. Należy jednak zaznaczyć, że usługą będzie tylko takie świadczenie, w przypadku którego istnieje bezpośredni konsument, odbiorca świadczenia odnoszący korzyść o charakterze majątkowym.
W związku z powyższym, czynność podlega opodatkowaniu jedynie wówczas, gdy wykonywana jest w ramach umowy zobowiązaniowej, a jedna ze stron transakcji może zostać uznana za bezpośredniego beneficjenta tej czynności, przy czym związek pomiędzy otrzymywaną płatnością a świadczeniem na rzecz dokonującego płatności musi mieć charakter bezpośredni i na tyle wyraźny, aby można powiedzieć, że płatność następuje w zamian za to świadczenie.
Należy przy tym podkreślić, że nie każda czynność stanowiąca świadczenie usług podlega opodatkowaniu. Aby dana czynność była opodatkowana tym podatkiem musi być wykonana przez podatnika. Warunkiem bowiem opodatkowania danej czynności podatkiem od towarów i usług jest łączne spełnienie dwóch przesłanek: po pierwsze czynność powinna być ujęta w katalogu czynności podlegających opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, po drugie musi ona być zrealizowana przez podmiot, który w związku z jej wykonaniem w ramach prowadzonej działalności gospodarczej, będzie podatnikiem podatku od towarów i usług.
W oparciu o art. 15 ust. 1 ustawy:
Podatnikami są osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne, wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą, o której mowa w ust. 2, bez względu na cel lub rezultat takiej działalności.
Stosownie do art. 15 ust. 2 ustawy:
Działalność gospodarcza obejmuje wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, w tym podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników, a także działalność osób wykonujących wolne zawody. Działalność gospodarcza obejmuje w szczególności czynności polegające na wykorzystywaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych.
Według art. 15 ust. 3 ustawy:
Za wykonywaną samodzielnie działalność gospodarczą, o której mowa w ust. 1, nie uznaje się czynności:
1) z tytułu których przychody zostały wymienione w art. 12 ust. 1–6 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych;
3) z tytułu których przychody zostały wymienione w art. 13 pkt 2-9 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych, jeżeli z tytułu wykonania tych czynności osoby te są związane ze zlecającym wykonanie tych czynności prawnymi więzami tworzącymi stosunek prawny pomiędzy zlecającym wykonanie czynności i wykonującym zlecane czynności co do warunków wykonywania tych czynności, wynagrodzenia i odpowiedzialności zlecającego wykonanie tych czynności wobec osób trzecich.
Na mocy art. 13 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2022 r. poz. 2647 ze zm.):
Za przychody z działalności wykonywanej osobiście, o której mowa w art. 10 ust. 1 pkt 2, uważa się:
2) przychody z osobiście wykonywanej działalności artystycznej, literackiej, naukowej, trenerskiej, oświatowej i publicystycznej, w tym z tytułu udziału w konkursach z dziedziny nauki, kultury i sztuki oraz dziennikarstwa, przychody z tytułu udziału w badaniach i eksperymentach prowadzonych przez podmioty tworzące system szkolnictwa wyższego i nauki, jak również przychody z uprawiania sportu, stypendia sportowe przyznawane na podstawie odrębnych przepisów oraz przychody sędziów z tytułu prowadzenia zawodów sportowych;
3) przychody z działalności duchownych, osiągane z innego tytułu niż umowa o pracę;
4) przychody z działalności polskich arbitrów uczestniczących w procesach arbitrażowych z partnerami zagranicznymi;
5) przychody otrzymywane przez osoby wykonujące czynności związane z pełnieniem obowiązków społecznych lub obywatelskich, bez względu na sposób powoływania tych osób, nie wyłączając odszkodowania za utracony zarobek, z wyjątkiem przychodów, o których mowa w pkt 7;
6) przychody osób, którym organ władzy lub administracji państwowej albo samorządowej, sąd lub prokurator, na podstawie właściwych przepisów, zlecił wykonanie określonych czynności, a zwłaszcza przychody biegłych w postępowaniu sądowym, dochodzeniowym i administracyjnym oraz płatników, z zastrzeżeniem art. 14 ust. 2 pkt 10, i inkasentów należności publicznoprawnych, a także przychody z tytułu udziału w komisjach powoływanych przez organy władzy lub administracji państwowej albo samorządowej, z wyjątkiem przychodów, o których mowa w pkt 9;
7) przychody otrzymywane przez osoby, niezależnie od sposobu ich powoływania, należące do składu zarządów, rad nadzorczych, komisji lub innych organów stanowiących osób prawnych;
7a)przychody otrzymywane przez członków Rady Mediów Narodowych;
8) przychody z tytułu wykonywania usług, na podstawie umowy zlecenia lub umowy o dzieło, uzyskiwane wyłącznie od:
a) osoby fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą, osoby prawnej i jej jednostki organizacyjnej oraz jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej,
b) właściciela (posiadacza) nieruchomości, w której lokale są wynajmowane, lub działającego w jego imieniu zarządcy albo administratora – jeżeli podatnik wykonuje te usługi wyłącznie dla potrzeb związanych z tą nieruchomością,
c) przedsiębiorstwa w spadku
– z wyjątkiem przychodów uzyskanych na podstawie umów zawieranych w ramach prowadzonej przez podatnika pozarolniczej działalności gospodarczej oraz przychodów, o których mowa w pkt 9;
9) przychody uzyskane na podstawie umów o zarządzanie przedsiębiorstwem, kontraktów menedżerskich lub umów o podobnym charakterze, w tym przychody z tego rodzaju umów zawieranych w ramach prowadzonej przez podatnika pozarolniczej działalności gospodarczej - z wyjątkiem przychodów, o których mowa w pkt 7.
W opisie sprawy wskazał Pan, że wynagrodzenie, które otrzymuje Pan od Fundacji oraz od Miasta za wykonane czynności, stanowi przychód, o którym mowa w art. 13 pkt 8 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.
Z cytowanego przepisu art. 15 ust. 3 pkt 3 ustawy o podatku od towarów i usług wynika, że dla uznania, że określone czynności wykonywane przez osobę fizyczną nie stanowią samodzielnie wykonywanej działalności gospodarczej i tym samym pozostają poza regulacjami ustawy, istotne jest łączne spełnienie wszystkich elementów wymienionych w tym przepisie, tj. związanie zleceniobiorcy ze zlecającym wykonanie tych czynności prawnymi więzami tworzącymi stosunek prawny pomiędzy zlecającym a wykonującym zlecane czynności co do warunków:
·wykonywania tych czynności,
·wynagrodzenia, oraz
·odpowiedzialności zlecającego wykonanie tych czynności wobec osób trzecich.
Zatem, użycie słowa „samodzielnie” w kontekście art. 15 ust. 3 pkt 3 ustawy, wyklucza opodatkowanie pracowników i innych osób, o ile są one związane z pracodawcą przez umowę o pracę lub inny stosunek prawny tworzący więzi (stosunek podporządkowania) między pracodawcą a pracownikiem co do (w zakresie) warunków pracy, wynagrodzenia i odpowiedzialności pracodawcy.
Oznacza to, że przychody z tytułu wykonywanych czynności nie tylko powinny być wymienione w art. 13 pkt 2-9 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, lecz także spełnione muszą zostać pozostałe kryteria przedmiotowe określające m.in., czy działanie usługodawcy odbywa się na warunkach ryzyka gospodarczego, a tym samym kto ponosi odpowiedzialność za wykonane usługi. Nie stanowią bowiem samodzielnej działalności gospodarczej, w rozumieniu art. 15 ust. 2 ustawy o podatku od towarów i usług, tylko i wyłącznie te czynności, gdy pomiędzy zlecającym ich wykonanie i wykonującym zlecone czynności istnieją więzy tworzące stosunek prawny w zakresie warunków wykonywania tych czynności, wynagrodzenia i odpowiedzialności zlecającego wykonanie tych czynności wobec osób trzecich.
Odnośnie dwóch pierwszych warunków stwierdzić należy, że każdy w zasadzie stosunek prawny o charakterze odpłatnym, istniejący pomiędzy podmiotem zlecającym wykonanie danej czynności a podmiotem, który daną czynność wykonuje, jest w jakimś sensie określony co do warunków wykonywania danych czynności oraz wynagrodzenia.
Nie będzie więc podatnikiem w rozumieniu ustawy o podatku od towarów i usług osoba, która w ramach podpisanej umowy, tworzyć będzie ze zlecającym więzi analogiczne ze stosunkiem pracy, nie ponosząc tym samym ryzyka ekonomicznego w związku z wykonywanymi czynnościami. Tylko spełnienie wymogów wyłączających samodzielność działania poprzez zawarcie więzi prawnej między zleceniodawcą a zleceniobiorcą co do warunków wykonywania zleconych czynności, wynagrodzenia i odpowiedzialności zlecającego wykonanie tych czynności wobec osób trzecich, pozwala jednocześnie wyłączyć wykonywane czynności z opodatkowania podatkiem od towarów i usług.
Mając na uwadze fakt, że w zasadzie każdy stosunek prawny o charakterze odpłatnym, istniejący pomiędzy podmiotem zlecającym wykonanie danej czynności a podmiotem, który daną czynność wykonuje, określa wynagrodzenie oraz przynajmniej podstawowe warunki wykonywania czynności, należy uznać, że „odpowiedzialność zlecającego wobec osób trzecich” jest kryterium kluczowym dla oceny charakteru prawnopodatkowego danego podmiotu. Jest to czynnik odróżniający na gruncie ustawy o podatku VAT prowadzenie działalności gospodarczej (przesłanki warunkującej status podatnika podatku VAT) od innego rodzaju aktywności zawodowej niepowodującej powstania podmiotowości prawnopodatkowej na gruncie ustawy.
Istotna jest w tym przypadku analiza istoty odpowiedzialności, wynikającej z charakteru stosunku prawnego łączącego Pana oraz Fundację jak i Pana oraz Miasto.
Pojęcie działalności gospodarczej zdefiniowane zostało również w drugim akapicie art. 9 ust. 1 Dyrektywy 2006/112/WE Rady z 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (Dz. Urz. UE L z 11.12.2006 Nr 347, str. 1, ze zm.), zwanej dalej Dyrektywą 2006/112/WE Rady. Na podstawie tego artykułu:
„Podatnikiem” jest każda osoba prowadząca samodzielnie w dowolnym miejscu jakąkolwiek działalność gospodarczą, bez względu na cel czy też rezultaty takiej działalności.
„Działalność gospodarcza” obejmuje wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, włącznie z górnictwem, działalnością rolniczą i wykonywaniem wolnych zawodów lub uznanych za takie. Za działalność gospodarczą uznaje się w szczególności wykorzystywanie, w sposób ciągły, majątku rzeczowego lub wartości niematerialnych w celu uzyskania z tego tytułu dochodu.
Przepis ten stwierdza, że wykorzystywanie własności dóbr materialnych lub niematerialnych do celów zarobkowych w sposób ciągły, należy w szczególności uznać za działalność gospodarczą.
W akapicie pierwszym, art. 9 ust. 1 Dyrektywy 2006/112/WE Rady, określa osobę, która może stać się podatnikiem, jako każdą osobę, która niezależnie prowadzi w dowolnym miejscu jakąkolwiek działalność gospodarczą, bez względu na cel czy też rezultaty takiej działalności.
Przepis art. 10 Dyrektywy 2006/112/WE Rady wyjaśnia znaczenie terminu „samodzielnie” użytego w art. 9. Jak stanowi ww. art. 10 Dyrektywy 2006/112/WE:
Warunek, o którym mowa w art. 9 ust. 1, przewidujący, że działalność gospodarcza jest prowadzona samodzielnie wyklucza opodatkowanie VAT pracowników i innych osób, o ile są one związane z pracodawcą umową o pracę lub jakimikolwiek innymi więzami prawnymi tworzącymi stosunek prawny między pracodawcą a pracownikiem w zakresie warunków pracy, wynagrodzenia i odpowiedzialności pracodawcy.
W celu określenia granic pojęcia „działalności gospodarczej” i „podatnika” należy przypomnieć art. 9 ust. 2 i art. 12 ust. 1 Dyrektywy 2006/112/WE Rady.
Przepis art. 9 ust. 2 Dyrektywy 2006/112/WE Rady stwierdza, że:
Poza osobami, o których mowa w ust. 1, za podatnika uznawana jest każda osoba, która okazjonalnie dokonuje dostawy nowego środka transportu wysyłanego lub transportowanego do nabywcy przez sprzedawcę, przez nabywcę albo na rzecz sprzedawcy lub nabywcy, do miejsca przeznaczenia znajdującego się poza terytorium państwa członkowskiego, ale na terytorium Wspólnoty.
Przy czym, zgodnie z art. 12 ust. 1 Dyrektywy 2006/112/WE Rady:
Państwa członkowskie mogą uznać za podatnika każdego, kto okazjonalnie dokonuje transakcji związanej z działalnością, o której mowa w art. 9 ust. 1 akapit drugi (…).
Dyrektywa 2006/112/WE Rady wskazuje na bardzo szeroki zakres działalności gospodarczej, obejmujący wszystkie etapy produkcji, dystrybucji i dostarczania towarów i usług.
To, że działalność gospodarcza, która ma być traktowana jako taka, nie jest działalnością wykonywaną okazjonalnie, nie oznacza, że działalność ta, aby mieścić się w zakresie podatku VAT, musi osiągnąć pewną liczbę operacji lub osiągnąć określony poziom dochodu. Decydującym elementem jest wola lub zamiar osoby dokonującej czynności, aby brać udział w produkcji, dystrybucji lub dostarczaniu dóbr lub usług. Elementem definiującym działalność gospodarczą na gruncie przepisów Dyrektywy 2006/112/WE Rady jest to, że osoba, w celu wykonywania swoich działań, wykorzystuje zasoby ludzkie lub rzeczowe w taki sam sposób, jak są one wykorzystywane przez producenta, handlowca lub osoby świadczące usługi. Działalność gospodarcza w rozumieniu Dyrektywy 2006/112/WE Rady będzie miała miejsce, gdy zaistnieje zamiar wykorzystania i zorganizowania środków w celu wzięcia udziału w produkcji, dystrybucji towarów lub świadczeniu usług.
Przedmiotowe zagadnienie było również przedmiotem rozważań Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (orzeczenia w sprawie C-202/90 Ayuntamiento de Sevilla przeciwko Recaudadores de Tributos de las Zonas Primera y Segunda, C-235/85 Komisja Wspólnot Europejskich przeciwko Królestwu Niderlandów). TSUE w ww. orzeczeniach wskazał, że za samodzielną nie będzie mogła być uznana działalność gospodarcza, która wykonywana jest przy wykorzystaniu infrastruktury i organizacji wewnętrznej podmiotu, na rzecz którego jest prowadzona, nie powoduje żadnego ryzyka ekonomicznego po stronie usługodawcy, a nadto nie powoduje odpowiedzialności usługodawcy wobec osób trzecich za szkody wyrządzone w związku z prowadzoną działalnością.
Ponadto, zgodnie z opinią RG M.G. Tesauro z 4 czerwca 1991 r. do sprawy C-202/90, co się tyczy warunków pracy należy przeanalizować czy pracownik jest niejako zintegrowany z organizacją pracodawcy (...) czy i w jakim zakresie może swobodnie zorganizować swoją działalność. Jest oczywistym, że możliwość swobodnego zorganizowania (wybór współpracowników, struktury niezbędne do wykonywania zadań, godziny pracy), jak też brak zintegrowania w przedsiębiorstwie czy w administracji stanowią elementy typowe dla działalności wykonywanej w sposób samodzielny. Jednakże poddanie się niektórym dyrektywom jak też pewnej kontroli czy władzy dyscyplinarnej pracodawcy, które odnajdujemy również w stosunku pracy nie wykluczają charakteru samodzielnego działalności. Co się tyczy warunków wynagrodzenia, okoliczność, że wynagrodzenie (także to określone ustawą) jest proporcjonalne do usług i charakter przypadkowy, który z tego wynika stanowią jasne wskaźniki istnienia stosunku samodzielnej pracy. Nie ma wątpliwości, że ryzyko w ramach stosunku pracy podporządkowanej spoczywa tylko na pracodawcy. W zakresie odpowiedzialności wskazano, że należy badać czy pracownik jest odpowiedzialny wobec osób trzecich za czynności i działania, które można mu przypisać (pkt 6).
Zauważyć też należy, że sformułowanie w powołanym art. 15 ust. 3 pkt 3 ustawy odnoszące się do odpowiedzialności, należy rozumieć jako odpowiedzialność zleceniodawcy, w stosunku do osób trzecich, za czynności realizowane przez zleceniobiorcę w ramach wykonywania zlecenia. Tylko w takim przypadku ryzyko wykonania czynności zleconych przechodzi z faktycznego wykonawcy na osobę zlecającą ich wykonanie, co wyklucza samodzielny charakter działalności zleceniobiorcy. Tak bowiem rozumiana odpowiedzialność za wykonanie czynności wskazuje, kto ponosi ryzyko prowadzonej działalności, a tym samym wskazuje na wyłączenie ze sfery samodzielności (i z grona podatników podatku od towarów i usług) tego podmiotu, który nie odpowiada za efekt wykonywanej pracy wobec osób trzecich.
O wyłączeniu z opodatkowania podatkiem od towarów i usług można zatem mówić w przypadku, gdy zleceniobiorcę będą łączyć ze zleceniodawcą więzi analogiczne jak w przypadku stosunku pracy, jako że nie będzie on ponosił ryzyka ekonomicznego w związku z wykonywaniem czynności, będących przedmiotem wskazanych umów, a odpowiedzialność za te czynności w stosunku do osób trzecich będzie bezwzględnie ponosił zlecający. Oznacza to, że z treści zawartych umów wynikać powinno zobowiązanie, które w swej istocie kładzie na zlecającego odpowiedzialność, zamiast na zleceniobiorcę, podobnie jak ma to miejsce w przypadku stosunku pracy.
Powyższe oznacza, że jeżeli analiza umowy cywilnoprawnej (stosunku prawnego) pomiędzy zleceniobiorcą – Panem a zleceniodawcą – Fundacją/Miastem wykaże, że spełnione są wszystkie trzy warunki, to nie można uznać Pana za podatnika VAT. Jednocześnie brak spełnienia któregokolwiek warunku oznacza, że zleceniobiorca występuje w charakterze podatnika VAT.
Warunek pierwszy – warunki wykonywania czynności: należy uznać, że co do zasady w istotę typowej umowy zlecenia, której przedmiotem jest poradnictwo obywatelskie oraz pomoc prawna świadczone przez osobę fizyczną, wpisane jest wykorzystywanie infrastruktury i organizacji wewnętrznej zlecającego – w niniejszej sprawie Fundacji i Miasta.
W tym kontekście należy zauważyć, że wykorzystywanie infrastruktury i organizacji wewnętrznej zlecającego powoduje, że zleceniobiorca nie ponosi również w tym zakresie ryzyka ekonomicznego (co ma ścisły związek z tym jak kształtuje się wynagrodzenie – warunek drugi).
Warunek drugi – wynagrodzenie: zakładając, że umowa przewiduje, że zleceniobiorca korzysta z infrastruktury i organizacji wewnętrznej zlecającego (spełniony warunek pierwszy), ustalenie, że warunek drugi jest spełniony w praktyce sprowadza się do weryfikacji czy umowa przewiduje stałe wynagrodzenie. Jeżeli umowa przewiduje stałe wynagrodzenie, to nie można mówić o ponoszeniu ryzyka ekonomicznego przez adwokata.
Warunek trzeci – odpowiedzialność zlecającego wobec osób trzecich: warunek będzie spełniony jeżeli zgodnie z umową odpowiedzialność jest po stronie zlecającego, a nie po stronie faktycznego wykonawcy – zleceniobiorcy, co wyklucza samodzielny charakter jego działalności. Warunek będzie także spełniony, gdy dana umowa nie przewiduje (nie wprowadza) takiej odpowiedzialności.
Należy wskazać, że zasady wystawiania faktur zostały uregulowane w Dziale XI ustawy, w Rozdziale 1 – Faktury.
W myśl art. 106a ustawy:
Przepisy niniejszego rozdziału stosuje się do:
1) sprzedaży, z wyjątkiem:
a) przypadków, o których mowa w art. 17 ust. 1 pkt 4 i 5 oraz ust. 1a, w których usługodawca lub dokonujący dostawy towarów nie rozlicza podatku należnego i faktura dokumentująca te transakcje nie jest wystawiana przez usługobiorcę lub nabywcę towarów w imieniu i na rzecz usługodawcy lub dokonującego dostawy towarów,
b) czynności rozliczanych w procedurach szczególnych, o których mowa w dziale XII w rozdziałach 6a, 7 i 9, dla których państwem członkowskim identyfikacji w rozumieniu przepisów tych rozdziałów jest państwo członkowskie inne niż Rzeczpospolita Polska;
2) dostawy towarów i świadczenia usług dokonywanych przez podatnika posiadającego na terytorium kraju siedzibę działalności gospodarczej lub stałe miejsce prowadzenia działalności gospodarczej, z którego dokonywane są te czynności, a w przypadku braku na terytorium kraju siedziby działalności gospodarczej oraz stałego miejsca prowadzenia działalności gospodarczej – posiadającego na terytorium kraju stałe miejsce zamieszkania albo zwykłe miejsce pobytu, z którego dokonywane są te czynności, w przypadku gdy miejscem świadczenia jest terytorium:
a) państwa członkowskiego inne niż terytorium kraju, a osobą zobowiązaną do zapłaty podatku od wartości dodanej jest nabywca towaru lub usługobiorca i faktura dokumentująca te czynności nie jest wystawiana przez tego nabywcę lub usługobiorcę w imieniu i na rzecz podatnika,
b) państwa trzeciego;
3) dostawy towarów i świadczenia usług rozliczanych w procedurach szczególnych, o których mowa w dziale XII w rozdziałach 6a i 7, przez podatników zidentyfikowanych na potrzeby tych procedur, dla których państwem członkowskim identyfikacji w rozumieniu przepisów tych rozdziałów jest Rzeczpospolita Polska;
4) sprzedaży na odległość towarów importowanych, rozliczanej w procedurze szczególnej, o której mowa w dziale XII w rozdziale 9, przez podatników zidentyfikowanych na potrzeby tej procedury, dla których państwem członkowskim identyfikacji w rozumieniu przepisów tego rozdziału jest Rzeczpospolita Polska.
W świetle art. 106b ust. 1 pkt 1 ustawy:
Podatnik jest obowiązany wystawić fakturę dokumentującą sprzedaż, a także dostawę towarów i świadczenie usług, o których mowa w art. 106a pkt 2, dokonywane przez niego na rzecz innego podatnika podatku, podatku od wartości dodanej lub podatku o podobnym charakterze lub na rzecz osoby prawnej niebędącej podatnikiem.
Elementy jakie powinna zawierać faktura wymienione zostały w art. 106e ust. 1 ustawy.
Stosownie do art. 106b ust. 2 ustawy:
Podatnik nie jest obowiązany do wystawienia faktury w odniesieniu do sprzedaży zwolnionej od podatku na podstawie art. 43 ust. 1, art. 113 ust. 1 i 9 lub przepisów wydanych na podstawie art. 82 ust. 3.
Według art. 106b ust. 3 ustawy:
Na żądanie nabywcy towaru lub usługi podatnik jest obowiązany wystawić fakturę dokumentującą:
1)czynności, o których mowa w ust. 1 pkt 1, jeżeli obowiązek wystawienia faktury nie wynika z ust. 1, z wyjątkiem:
a)czynności, o których mowa w art. 19a ust. 5 pkt 4,
b)czynności, o których mowa w art. 106a pkt 3 i 4,
1a)otrzymanie całości lub części zapłaty przed wykonaniem czynności, o których mowa w ust. 1 pkt 1, jeżeli obowiązek wystawienia faktury nie wynika z ust. 1, z wyjątkiem:
a)przypadku, gdy zapłata dotyczy czynności, o których mowa w art. 19a ust. 1b i ust. 5 pkt 4 oraz art. 106a pkt 3 i 4,
b)wewnątrzwspólnotowej dostawy towarów,
2)sprzedaż zwolnioną, o której mowa w ust. 2, z zastrzeżeniem art. 117 pkt 1 i art. 118
– jeżeli żądanie jej wystawienia zostało zgłoszone w terminie 3 miesięcy, licząc od końca miesiąca, w którym dostarczono towar lub wykonano usługę bądź otrzymano całość lub część zapłaty.
W oparciu o przepisy ustawy, należy wskazać, że faktury są dokumentami potwierdzającymi rzeczywiste transakcje gospodarcze dokonywane przez podatnika.
Natomiast zgodnie z art. 87 § 1 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2022 r. poz. 2651 ze zm.):
Jeżeli z odrębnych przepisów nie wynika obowiązek wystawienia faktury, podatnicy prowadzący działalność gospodarczą są obowiązani, na żądanie kupującego lub usługobiorcy, wystawić rachunek potwierdzający dokonanie sprzedaży lub wykonanie usługi.
Z opisu sprawy wynika, że w 2021 r. został Pan wpisany na listę adwokatów, prowadzoną przez Okręgową Radę Adwokacką w (…) i prowadzi Pan jednoosobową działalność gospodarczą, której przedmiotem jest działalność prawnicza (69.10.Z) − Kancelaria Adwokacka, w związku z czym jest Pan czynnym płatnikiem podatku VAT.
W 2021 r. uzyskał Pan zaświadczenie potwierdzające ukończenie kursu oraz zdanie egzaminu potwierdzającego nabycie wiedzy umiejętności z zakresu świadczenia poradnictwa obywatelskiego wydane przez Związek Biur Porad Obywatelskich, tj. tytuł doradcy obywatelskiego.
Instytucja doradcy została opisana w art. 11 ust. 3a ustawy o nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnym poradnictwie obywatelskim oraz edukacji prawnej z dnia 5 sierpnia 2015 r. Poradnictwo obywatelskie nie jest przedmiotem Pana działalności gospodarczej.
Zawarł Pan umowę zlecenia z Fundacją (…), której przedmiotem jest realizacja, od stycznia 2023 r., świadczeń z zakresu nieodpłatnej pomocy prawnej i nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego na zasadach określonych w ustawie z dnia 5 sierpnia 2015 r. o nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnym poradnictwie obywatelskim oraz edukacji prawnej, oraz aktach wykonawczych do ustawy, na terenie w lokalizacji oraz zakresie czasowym określonych w odrębnym harmonogramie. Fundacji powierzono, na mocy art. 11 ust. 1 i 2 ustawy, prowadzenie punktów nieodpłatnej pomocy prawnej i nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego na terenie powiatu (…) w 2023 r. W ramach umowy dyżuruje Pan w ustalonych terminach − udzielając nieodpłatnej pomocy prawnej oraz świadcząc nieodpłatne poradnictwo obywatelskie w Punkcie udzielania nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego, w wymiarze jednego dnia (poniedziałek), w każdym miesiącu, czas trwania dyżuru − 4 godziny, zgodnie z harmonogramem, stanowiącym załącznik do umowy zawartej z Fundacją. Miejsce i godziny dyżurów zostały wyznaczone przez powiat, zgodnie z art. 8 ust. 1 i 10 ww. ustawy.
Nadto zawarł Pan umowę zlecenia z Miastem (...), obejmującą udzielanie nieodpłatnej pomocy prawnej w trybie i na zasadach określonych w ustawie z dnia 5 sierpnia 2015 r. o nieodpłatnej pomocy prawnej oraz edukacji prawnej, oraz w aktach wykonawczych do tej ustawy, celem pełnienia dyżurów, podczas których będzie świadczona nieodpłatna pomoc prawna/mediacja w punkcie nieodpłatnej pomocy prawnej, w budynku wskazanym przez Miasto (...), w każdy czwartek, w wymiarze 4 godzin tygodniowo.
Zarówno w odniesieniu do Fundacji, jak i Miasta (...), udzielanie nieodpłatnej pomocy prawnej lub świadczeń nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego odbywa się wg kolejności zgłoszeń, po umówieniu konkretnego terminu wizyty przez zainteresowanego. Zgłoszeń dokonuje się telefonicznie, osobiście bądź mailowo w sposób wskazany przez starostę, bądź prezydenta miasta (za pośrednictwem upoważnionych pracowników).
Nieodpłatna pomoc prawna i nieodpłatne poradnictwo obywatelskie udzielane są przez Fundację, realizując zadania zlecone przez odpowiednie Starostowa Powiatowe, na podstawie zawartych z nimi umów, zgodnie z art. 8 ust. 1 z dnia 5 sierpnia 2015 r. o nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnym poradnictwie obywatelskim oraz edukacji prawnej. Zadania polegające na udzielaniu nieodpłatnej pomocy prawnej, świadczeniu nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego oraz edukacji prawnej, o których mowa w art. 11 ust. 7 zdanie drugie, są zadaniami zleconymi z zakresu administracji rządowej realizowanymi przez powiat w porozumieniu z gminami albo samodzielnie. Powiat powierza połowę punktów do prowadzenia adwokatom i radcom prawnym z przeznaczeniem na udzielanie nieodpłatnej pomocy prawnej, a połowę organizacji pozarządowej prowadzącej działalność pożytku publicznego, zwanej dalej „organizacją pozarządową”, z przeznaczeniem na udzielanie nieodpłatnej pomocy prawnej lub świadczenie nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego.
Zgodnie z zawartą umową zlecenia, działając jako zleceniobiorca − korzysta Pan ze wskazanego przez Starostwo/Gminę wyposażonego pomieszczenia, sprzętu i materiałów (meble, drukarka, materiały papiernicze), zaplecza technicznego (media, Internet) oraz udostępnionego przez Ministerstwo Sprawiedliwości programu do ewidencjonowania świadczeń na potrzeby realizacji świadczeń. Na podstawie umowy zleceniobiorca ma obowiązek do przestrzegania ustawy z dnia 5 sierpnia 2015 r. o nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnym poradnictwie obywatelskim oraz edukacji prawnej, oraz aktów wykonawczych wydanych na jej podstawie, a także stosowania procedur dotyczących realizacji świadczeń, w tym czasu i miejsca wykonywania świadczeń, określonych w harmonogramie. Ponadto, obowiązkiem zleceniobiorcy jest w szczególności prowadzenie karty czasu pracy, osobista obecność w wyznaczonym miejscu i godzinach, wykonywanie świadczeń zgodnie z ustalonym harmonogramem, logowanie się do udostępnionego przez Ministerstwo Sprawiedliwości w Internecie, systemu informatycznego do ewidencjonowania świadczeń, prowadzenie wynikającej z ustawy dokumentacji każdego przypadku udzielenia świadczeń, określonych w ustawie, przy użyciu systemu informatycznego do ewidencjonowania świadczeń, wysłanie do Fundacji Gminy do 5−go dnia każdego miesiąca za miesiąc poprzedni comiesięcznej dokumentacji, potwierdzającej udzielanie nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego.
Zgodnie z umową zobowiązuje się Pan do:
1) wykonania zamówienia zgodnie z ustawą z dnia 5 sierpnia 2015 r. o nieodpłatnej pomocy prawnej oraz edukacji prawnej (Dz. U. z 2021 r. poz. 945), obwieszczeniem Ministra Sprawiedliwości z dnia 11 stycznia 2018 r w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie sposobu udzielania i dokumentowania nieodpłatnej pomocy prawnej (Dz. U. 2018 r. poz. 318) oraz uchwałą nr (...) Zarządu Powiatu w (...) z dnia 28 października 2022 r. w sprawie ogłoszenia otwartego konkursu ofert na powierzenie organizacji pozarządowej prowadzącej działalność pożytku publicznego prowadzenia punktu nieodpłatnej pomocy prawnej oraz świadczenia nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego na terenie powiatu (...) w 2023 roku,
2) udzielania nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego w wymiarze jednego dnia (poniedziałek) w miesiącu, czas trwania dyżuru − 4 godziny, zgodnie z harmonogramem stanowiącym załącznik do umowy wskazany w § 9 pkt 1,
3) udzielania nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego dla osób uprawnionych, z terenu Powiatu (...), wskazanych w art. 4 ust. 1-4a ustawy z dnia 5 sierpnia 2015 r. o nieodpłatnej pomocy prawnej oraz edukacji prawnej (Dz. U. z 2021 r. poz. 945),
4) udzielania nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego w kontakcie bezpośrednim z osobą uprawnioną,
5) udzielania nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego w zakresie określonym w art. 3a ustawy z dnia 5 sierpnia 2015 r. o nieodpłatnej pomocy prawnej oraz edukacji prawnej (Dz. U. z 2021 r. poz. 945),
6) dokumentowania udzielania nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego w sposób i w zakresie określonym ustawą z dnia 5 sierpnia 2015 r. o nieodpłatnej pomocy prawnej oraz edukacji prawnej (Dz. U. z 2017 r. poz. 2030) oraz załączniku nr 1 do rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 15 grudnia 2015 r w sprawie sposobu udzielania i dokumentowania nieodpłatnej pomocy prawnej (Dz. U. poz. 2186 z późn. zm.),
7) dokumentowania nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego prawnej przy wykorzystaniu wzorów oświadczeń, stanowiących załączniki do ustawy z dnia 5 sierpnia 2015 r. o nieodpłatnej pomocy prawnej oraz edukacji prawnej (Dz. U. z 2021 r. poz. 945) oraz załącznik nr 1 do rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 15 grudnia 2015 r. w sprawie sposobu udzielania i dokumentowania nieodpłatnej pomocy prawnej (Dz. U. poz. 2186 z późn. zm. ),
8) prowadzenia kart ewidencji czasu pracy,
9) przechowywania dokumentacji w warunkach uniemożliwiających dostęp osób trzecich,
10) comiesięcznego przedkładania Zamawiającemu, do 5 dnia kalendarzowego kolejnego miesiąca, dokumentacji potwierdzającej udzielanie nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego, o której mowa w pkt 6-8,
11) powiadomienia Zamawiającego o planowanej nieobecności na zaplanowanym wcześniej dyżurze poradnictwa obywatelskiego oraz wyznaczenie kolejnego terminu pełnienia owego dyżuru,
12) zapewnienia niezbędnych urządzeń technicznych, w szczególności komputera zapewniającego dostęp do bazy aktów prawnych umożliwiającego udzielnie nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego,
13)uwzględniania zasady równości szans kobiet i mężczyzn, poprzez używanie języka wrażliwego na płeć i przełamywanie stereotypów,
14)sprawowania należytej pieczy nad pomieszczeniami i mieniem użyczonymi w celu wykonania zamówienia oraz używania ich zgodnie z właściwościami i przeznaczeniem,
15)ponoszenia pełnej odpowiedzialności materialnej za pomieszczenia i mienie użyczone w celu wykonania zamówienia, w trakcie jego wykonywania,
16)niepowierzania bez zgody Zamawiającego użyczonych pomieszczeń i mienia osobom trzecim,
17)przestrzegania zasad przetwarzania i ochrony danych osobowych określonych w ustawie z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych (Dz. U. z 2016 r. poz. 922) w trakcie wykonywania zamówienia,
18)poniesienia pełnej odpowiedzialności za ewentualne skutki działania niezgodnego z przepisami,
19)poddania się kontroli w zakresie prawidłowej realizacji zamówienia przez Zamawiającego.
Fundacja nie zobowiązała Pana w umowie do zawarcia umowy ubezpieczenia od odpowiedzialności wobec osób trzecich. Kwestii tej nie reguluje ani umowa, ani ustawa. Niezależnie od powyższego, posiada Pan umowę ubezpieczenia od odpowiedzialności wobec osób trzecich, ponieważ adwokat wykonujący zawód podlega obowiązkowemu ubezpieczeniu od odpowiedzialności cywilnej za szkody wyrządzone przy wykonywaniu czynności, polegających na świadczeniu pomocy prawnej.
Z tytułu pełnienia ww. dyżurów otrzymuje Pan zryczałtowane wynagrodzenie za każdy miesiąc świadczenia nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego w wymiarze 1 stały dzień w miesiącu (pierwszy poniedziałek miesiąca godzina 11-15) po 4 godziny dziennie. Wynagrodzenie jest niezależne od ilości udzielonych świadczeń. Wynagrodzenie jest przekazywane po każdym przepracowanym miesiącu przelewem na rachunek bankowy zleceniobiorcy na podstawie wystawianego do 5-tego dnia następnego miesiąca dokumentu księgowego (faktura VAT), dostarczanego do Fundacji. Podstawą wypłaty wynagrodzenia jest każdy zrealizowany w danym miesiącu dyżur, przeprowadzony według harmonogramu punktu świadczenia nieodpłatnej pomocy prawnej i nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego, zgodnie z podpisaną listą obecności.
Nadto otrzymuje Pan zryczałtowane wynagrodzenie za każdy miesiąc świadczenia nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego w wymiarze 1 stały dzień w tygodniu (każdy czwartek w godzinach 14.30-18.30) po 4 godziny dziennie. Wynagrodzenie jest niezależne od ilości udzielonych świadczeń. Wynagrodzenie jest przekazywane po każdym przepracowanym miesiącu przelewem na rachunek bankowy zleceniobiorcy na podstawie wystawianej do 10-tego dnia następnego miesiąca dokumentu księgowego (faktura VAT) dostarczanego do Gminy.
Podstawą wypłaty wynagrodzenia jest każdy zrealizowany w danym tygodniu dyżur, łącznie 4 w miesiącu, przeprowadzony według harmonogramu punktu świadczenia nieodpłatnej pomocy prawnej i nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego, zgodnie z podpisaną listą obecności. W związku z realizacją umowy ponosi Pan wydatki w postaci kosztów dojazdu do miejsca dyżuru oraz koszty doręczenia dokumentacji sprawozdawczej.
Za świadczenie usług wystawia Pan Fundacji faktury VAT w ramach prowadzonej przez siebie działalności gospodarczej, gdyż w przeciwnym razie Fundacja odmówiłaby wypłaty wynagrodzenia. Jednocześnie nadmienia Pan, że zawarta z Fundacją mowa zlecenia dotyczy realizacji świadczeń z zakresu nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego na danym terenie (...), w wyznaczonej lokalizacji (budynek starostwa powiatowego ) oraz zakresie czasowym określonym w stałym harmonogramie (każdy pierwszy poniedziałek miesiąca od godz. 11 00 do 15.00). Świadcząc porady prawne działa Pan nie jako osoba prowadząca swoją działalność gospodarczą, lecz jako doradca obywatelski pozostający w dyspozycji fundacji i Starostwa.
Za świadczenie usług wystawia Pan Gminie faktury VAT w ramach prowadzonej przez siebie działalności gospodarczej, gdyż w przeciwnym razie Gmina odmówiłaby wypłaty wynagrodzenia. Jednocześnie nadmienia Pan, że zawarta z Gminą mowa zlecenia dotyczy realizacji świadczeń z zakresu udzielania nieodpłatnej pomocy prawnej w trybie i na zasadach określonych ustawie z dnia 5 sierpnia 2015 r. o nieodpłatnej pomocy prawnej oraz edukacji prawnej (Dz. U z 2021 r. poz. 945), na danym terenie (m. (...)), w wyznaczonej lokalizacji (budynek urzędu miasta ) oraz zakresie czasowym określonym w stałym harmonogramie (każdy czwartek godzina 14 30-18.30). Świadcząc porady prawne działa Pan nie jako osoba prowadząca swoją działalność gospodarczą, lecz jako prawnik/mediator pozostający w dyspozycji Gminy.
Zgodnie z ustawą z dnia 5 sierpnia 2015 r. o nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnym poradnictwie obywatelskim oraz edukacji prawnej, porada dotyczy przede wszystkim poinformowania o obowiązującym stanie prawnym, przysługujących uprawnieniach lub spoczywających obowiązkach, bez podejmowania decyzji za osobę uprawnioną odnośnie podejmowanych przez nią czynności. Ponadto, realizując umowę zlecenia nie ponosi Pan ryzyka gospodarczego i ekonomicznego, rozumianego jako możliwość wystąpienia takich zdarzeń, które mają w konsekwencji negatywny wpływ na wynik prowadzonej działalności gospodarczej lub niosą ze sobą niebezpieczeństwo poniesienia straty. Do wykonywania czynności wynikających z umowy zlecenia wykorzystuje Pan lokal i infrastrukturę (sprzęt i materiały, zaplecze techniczne) zapewnioną przez gminę/powiat i organizację wewnętrzną Fundacji. Wykorzystywanie infrastruktury i organizacji wewnętrznej Zlecającego powoduje, że zleceniobiorca nie ponosi również w tym zakresie ryzyka ekonomicznego. Nie ma Pan wpływu na wysokość wynagrodzenia ani wysokość stawki za dyżur, która została narzucona przez Fundację. Umowa zlecenia przewiduje stałe miesięczne wynagrodzenie.
Pana wątpliwości dotyczą ustalenia, czy jest Pan zobowiązany odprowadzać podatek od towarów i usług oraz zobowiązany do wystawiania faktury z tytułu uzyskiwanego wynagrodzenia z umowy zlecenia zawartej z Fundacją (…) oraz z Miastem (...) w przedmiocie realizacji świadczeń z zakresu nieodpłatnej pomocy prawnej i nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego na zasadach określonych w ustawie z dnia 5 sierpnia 2015 r. o nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnym poradnictwie obywatelskim oraz edukacji prawnej.
Mając powyższe na uwadze, na gruncie powołanych przepisów należy stwierdzić, że przy tak przedstawionym opisie sprawy, świadczenie przez Pana nieodpłatnej pomocy prawnej oraz nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego na podstawie zawartej umowy zlecenia z Fundacją i Miastem, nie będą mieściły się w definicji działalności gospodarczej określonej w ustawie o podatku od towarów i usług, a tym samym nie będzie Pan z tego tytułu podatnikiem zobowiązanym do rozliczania tego podatku.
Nie ponosi bowiem Pan – jak wynika z okoliczności sprawy – odpowiedzialności wobec osób trzecich za wykonywane czynności, jak i ryzyka gospodarczego i ekonomicznego. Fundacja ani Miasto nie zobowiązały Pana w umowie do zawarcia umowy ubezpieczenia od odpowiedzialności wobec osób trzecich (kwestii tej nie reguluje ani umowa, ani ustawa). Ponadto, przy realizacji opisanych świadczeń, korzysta Pan ze wskazanego przez Starostwo/Gminę wyposażonego pomieszczenia, sprzętu i materiałów (meble, drukarka, materiały papiernicze), zaplecza technicznego (media, Internet) oraz udostępnionego przez Ministerstwo Sprawiedliwości programu do ewidencjonowania świadczeń na potrzeby realizacji świadczeń.
Zatem, zawarcie opisanych umów zlecenia spowoduje powstanie stosunku prawnego posiadającego cechy zbliżone do stosunku pracy, w ramach którego Pan – zleceniobiorca związany jest ze zleceniodawcą – Fundacją/Miastem więzami prawnymi co do warunków wykonywania czynności, wynagrodzenia, a także odpowiedzialności zleceniodawcy wobec osób trzecich. Jak bowiem wskazano wyżej, warunek ten będzie także spełniony, gdy dana umowa nie przewiduje (nie wprowadza) takiej odpowiedzialności.
Wobec powyższego, przy spełnieniu wszystkich warunków określonych w art. 15 ust. 3 pkt 3 ustawy, wykonywane przez Pana czynności na rzecz Fundacji/Miasta, na podstawie przedmiotowych umów zlecenia, nie będą podlegały opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. Zatem, w analizowanej sprawie nie powstanie obowiązek zapłaty podatku od towarów i usług od świadczonej na podstawie umowy zlecenia nieodpłatnej pomocy prawnej oraz nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego.
W konsekwencji nie będzie Pan zobowiązany do dokumentowania tych czynności fakturami (faktura nie jest dowodem właściwym dla udokumentowania otrzymanego z tego tytułu wynagrodzenia). Brak jest również obowiązku wystawienia przez Pana rachunku.
Podsumowując, nie jest Pan zobowiązany do odprowadzania podatku od towarów i usług oraz do wystawienia faktury z tytułu uzyskiwanego wynagrodzenia z umowy zlecenia zawartej z Fundacją (…) oraz Miastem (...), w przedmiocie realizacji świadczeń z zakresu nieodpłatnej pomocy prawnej i nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego, na zasadach określonych w ustawie z dnia 5 sierpnia 2015 r. o nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnym poradnictwie obywatelskim oraz edukacji prawnej.
Jednocześnie należy wskazać, że na gruncie przepisów dotyczących podatku od towarów i usług brak jest przeciwskazań dla udokumentowania ich poprzez wystawienie innego dokumentu księgowego, np. noty księgowej – niemniej jednak należy zauważyć, że nie jest to dokument przewidziany przez przepisy o podatku od towarów i usług, i jako taki nie jest objęty regulacją tych przepisów.
Tym samym Pana stanowisko uznano za prawidłowe.
Dodatkowe informacje
Informacja o zakresie rozstrzygnięcia
Interpretacja dotyczy stanu faktycznego, który Pan przedstawił i stanu prawnego, który obowiązywał w dacie zaistnienia zdarzenia.
Należy zauważyć, że zgodnie z art. 14b § 3 ustawy Ordynacja podatkowa, składający wniosek o wydanie interpretacji indywidualnej obowiązany jest do wyczerpującego przedstawienia zaistniałego stanu faktycznego albo zdarzenia przyszłego. Organ jest ściśle związany przedstawionym we wniosku opisem zdarzenia przyszłego. Zainteresowany ponosi ryzyko związane z ewentualnym błędnym lub nieprecyzyjnym przedstawieniem we wniosku opisu zdarzenia przyszłego. Interpretacja indywidualna wywołuje skutki prawnopodatkowe tylko wtedy, gdy rzeczywisty stan faktyczny sprawy będącej przedmiotem interpretacji pokrywał się będzie z opisem zdarzenia przyszłego podanym przez Pana w złożonym wniosku. W związku z powyższym, w przypadku zmiany któregokolwiek elementu przedstawionego we wniosku opisu sprawy, udzielona odpowiedź traci swą aktualność.
Zatem, należy zaznaczyć, że interpretacja indywidualna opiera się na wynikającym z treści wniosku opisie stanu faktycznego. W konsekwencji w przypadku, gdy w toku postępowania podatkowego, kontroli podatkowej, bądź celno-skarbowej zostanie określony odmienny stan faktyczny, interpretacja nie wywoła w tym zakresie skutków prawnych.
Odnośnie powołanej przez Pana interpretacji indywidualnej, należy zauważyć, że interpretacje przepisów prawa podatkowego wydawane są w indywidualnych sprawach podatników i niewątpliwie kształtują sytuację prawną tych podatników w sprawach będących przedmiotem rozstrzygnięcia, lecz dotyczą konkretnych stanów faktycznych i nie mają mocy prawa powszechnie obowiązującego co oznacza, że należy je traktować indywidualnie.
W sprawie będącej przedmiotem wniosku należy zwrócić uwagę, że analiza załączników dołączonych do wniosku nie mieści się w ramach określonych w art. 14b § 1 ustawy Ordynacja podatkowa, zgodnie z którym Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej, na wniosek zainteresowanego, wydaje, w jego indywidualnej sprawie, interpretację przepisów prawa podatkowego (interpretację indywidualną). W związku z powyższym załączone do wniosku lub uzupełnienia do wniosku dokumenty nie mogą być przedmiotem merytorycznej analizy.
Pouczenie o funkcji ochronnej interpretacji
· Funkcję ochronną interpretacji indywidualnych określają przepisy art. 14k-14nb ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2022 r. poz. 2651 ze zm.). Interpretacja będzie mogła pełnić funkcję ochronną, jeśli: Pana sytuacja będzie zgodna (tożsama) z opisem stanu faktycznego lub zdarzenia przyszłego i zastosuje się Pan do interpretacji.
· Zgodnie z art. 14na § 1 Ordynacji podatkowej:
Przepisów art. 14k-14n Ordynacji podatkowej nie stosuje się, jeśli stan faktyczny lub zdarzenie przyszłe będące przedmiotem interpretacji indywidualnej jest elementem czynności, które są przedmiotem decyzji wydanej:
1)z zastosowaniem art. 119a;
2)w związku z wystąpieniem nadużycia prawa, o którym mowa w art. 5 ust. 5 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług;
3)z zastosowaniem środków ograniczających umowne korzyści.
· Zgodnie z art. 14na § 2 Ordynacji podatkowej:
Przepisów art. 14k-14n nie stosuje się, jeżeli korzyść podatkowa, stwierdzona w decyzjach wymienionych w § 1, jest skutkiem zastosowania się do utrwalonej praktyki interpretacyjnej, interpretacji ogólnej lub objaśnień podatkowych.
Pouczenie o prawie do wniesienia skargi na interpretację
Ma Pan prawo do zaskarżenia tej interpretacji indywidualnej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego (…). Zasady zaskarżania interpretacji indywidualnych reguluje ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t. j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1634 ze zm.; dalej jako „PPSA”).
Skargę do Sądu wnosi się za pośrednictwem Dyrektora KIS (art. 54 § 1 PPSA). Skargę należy wnieść w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia interpretacji indywidualnej (art. 53 § 1 PPSA):
· w formie papierowej, w dwóch egzemplarzach (oryginał i odpis) na adres: Krajowa Informacja Skarbowa, ul. Warszawska 5, 43-300 Bielsko-Biała (art. 47 § 1 PPSA), albo
· w formie dokumentu elektronicznego, w jednym egzemplarzu (bez odpisu), na adres Elektronicznej Skrzynki Podawczej Krajowej Informacji Skarbowej na platformie ePUAP: /KIS/SkrytkaESP (art. 47 § 3 i art. 54 § 1a PPSA).
Skarga na interpretację indywidualną może opierać się wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną (art. 57a PPSA).
Podstawa prawna dla wydania interpretacji
Podstawą prawną dla wydania tej interpretacji jest art. 13 § 2a oraz art. 14b § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2022 r. poz. 2651 ze zm.).
-
keyboard_arrow_right
-
keyboard_arrow_right
-
keyboard_arrow_right
-
keyboard_arrow_right
-
keyboard_arrow_right