Jak ustalić kwotę wolną od potrąceń z wynagrodzenia pracownika młodocianego

Pytanie dotyczy pracowników młodocianych zatrudnionych na umowę o pracę przy wykonywaniu prac lekkich w kontekście ustalenia kwoty wolnej od potrąceń. Pracownicy młodociani mają swoje normy czasu pracy określone w KP, które nie odnoszą się stricte do wymiaru etatu. Jak w takim wypadku poprawnie ustalić kwotę wolną od potraceń, która określana jest w stosunku do wymiaru etatu? Czy można przyjąć założenie, że w przypadku braku regulacji w tym zakresie powinniśmy przyjąć, że kwotą wolną od potrąceń jest kwota minimalnego wynagrodzenia (tak jak dla osoby zatrudnionej w pełnym wymiarze czasu pracy)?

Jeżeli prace lekkie przypadają w okresie wakacji, np. lipiec – sierpień, to wymiar można ustalić na ogólnych zasadach, biorąc pod uwagę obniżone normy: dobową i tygodniową, ponieważ nie ma zajęć szkolnych. Wówczas nie ma też problemu z wyznaczeniem kwoty wolnej od potrąceń. Natomiast w okresie trwania roku szkolnego kwotę wolną należałoby ustalić proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy określonego przez pracodawcę. 

Z wynagrodzenia za pracę - po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne, zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych oraz wpłat dokonywanych do pracowniczego planu kapitałowego, jeżeli pracownik nie zrezygnował z ich dokonywania - podlegają potrąceniu tylko następujące należności:

1) sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na zaspokojenie świadczeń alimentacyjnych;

2) sumy egzekwowane na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne;

3) zaliczki pieniężne udzielone pracownikowi;

4) kary pieniężne przewidziane w art. 108 Kodeksu pracy

Wolna od potrąceń jest kwota wynagrodzenia za pracę w wysokości:

1) minimalnego wynagrodzenia za pracę, przysługującego pracownikom zatrudnionym w pełnym wymiarze czasu pracy, po odliczeniu składek na ubezpieczenia społeczne, zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych oraz wpłat dokonywanych do pracowniczego planu kapitałowego, jeżeli pracownik nie zrezygnował z ich dokonywania - przy potrącaniu sum egzekwowanych na mocy tytułów wykonawczych na pokrycie należności innych niż świadczenia alimentacyjne;

2) 75% wynagrodzenia określonego w pkt 1 - przy potrącaniu zaliczek pieniężnych udzielonych pracownikowi;

3) 90% wynagrodzenia określonego w pkt 1 - przy potrącaniu kar pieniężnych przewidzianych w art. 108.

Jeżeli pracownik jest zatrudniony w niepełnym wymiarze czasu pracy, kwoty określone wyżej ulegają zmniejszeniu proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy.

W przypadku zatrudniania pracowników młodocianych można wyróżnić dwie formy:

- umowę o pracę w celu przygotowania zawodowego

- umowę o pracę przy wykonywaniu lekkich prac

W pierwszym przypadku, w okresie nauki zawodu przysługuje wynagrodzenie obliczane w stosunku procentowym do przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w gospodarce narodowej w poprzednim kwartale, obowiązującego od pierwszego dnia następnego miesiąca po ogłoszeniu przez Prezesa GUS w "Monitorze Polskim", w zależności od roku nauki lub klasy w szkole branżowej.

Natomiast w razie zatrudnienia przy pracach lekkich obowiązują ogólne reguły czyli gwarancja minimalnego wynagrodzenia za pracę.

Kodeks pracy, w zakresie czasu pracy pracownika młodocianego wykonującego prace lekkie, przewiduje, że pracodawca ustala wymiar i rozkład czasu pracy młodocianego zatrudnionego przy lekkiej pracy, uwzględniając tygodniową liczbę godzin nauki wynikającą z programu nauczania, a także z rozkładu zajęć szkolnych młodocianego.

Tygodniowy wymiar czasu pracy młodocianego w okresie odbywania zajęć szkolnych nie może przekraczać 12 godzin. W dniu uczestniczenia w zajęciach szkolnych wymiar czasu pracy młodocianego nie może przekraczać 2 godzin.

Wymiar czasu pracy młodocianego w okresie ferii szkolnych nie może przekraczać 7 godzin na dobę i 35 godzin w tygodniu. Dobowy wymiar czasu pracy młodocianego w wieku do 16 lat nie może jednak przekraczać 6 godzin.

Zatem, to pracodawca musi określić wymiar czasu pracy takiego pracownika uwzględniając powyższe ograniczenia i zastrzeżenia.

W opinii autora, jeżeli prace lekkie przypadają w okresie wakacji np. lipiec – sierpień, to wymiar można ustalić na ogólnych zasadach, biorąc pod uwagę obniżone normy: dobową i tygodniową, ponieważ nie ma zajęć szkolnych. Wówczas nie ma też problemu z wyznaczeniem kwoty wolnej od potrąceń.

Natomiast w okresie trwania roku szkolnego – zdaniem autora – kwotę wolną należałoby ustalić proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy określonego przez pracodawcę.

Załóżmy dla przykładu, że pracownik–uczeń ma lekcje przez cały tydzień i może pracować tylko po 2 godziny. We wrześniu jego wymiar wynosi 52 godziny, a wymiar ogólny, obliczony zgodnie z art. 130 Kodeksu pracy, z uwzględnieniem norm obniżonych – 154 godziny (22 dni x 7 godzin).

Wymiar czasu pracy pracownika we wrześniu to 52/154 czyli 0,34 etatu.

Kwota wolna : 2 783,86 zł x 0,34 = 946,51 zł.

Warto jednak, by w tej sprawie zajęła stanowisko Państwowa Inspekcja Pracy.

Izabela Nowacka

ekonomista, specjalizuje się w prawie pracy, ubezpieczeniach społecznych i prawie podatkowym, autor licznych publikacji z zakresu rozliczania płac