Możliwość kwestionowania przez ZUS samozatrudnienia i uznania go za stosunek pracy

W pewnych okolicznościach ZUS może uznać samozatrudnienie za stosunek pracy. W ramach kontroli ZUS może bowiem badać, czy w określonym przypadku dana osoba powinna być faktycznie zgłoszona do ubezpieczeń jako osoba prowadząca działalność gospodarczą czy jako pracownik. Jeśli ZUS stwierdzi, że współpraca dwóch podmiotów odbywa się na innej podstawie, niż wynika to ze zgłoszenia do ubezpieczeń, i w konsekwencji są naruszone obowiązki w zakresie opłacania składek, to może wydać decyzję o podleganiu ubezpieczeniom z umowy o pracę.

Niektóre czynności mogą być wykonywane zarówno na podstawie stosunku pracy, jak i w ramach umowy cywilnoprawnej (umowy o świadczenie usług) zawartej z przedsiębiorcą. Decydujące znaczenie ma faktyczny sposób realizacji umowy, który przesądza o tym, czy dana osoba będzie objęta ubezpieczeniami jako pracownik czy jako osoba prowadząca działalność gospodarczą.

Pracowniczy tytuł do ubezpieczeń a działalność gospodarcza

Obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają osoby fizyczne, które są m.in.:

– pracownikami,

– osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność oraz osobami z nimi współpracującymi.

Za pracownika uważa się osobę pozostającą w stosunku pracy. Jeżeli jednak pracownik spełnia kryteria określone dla osób współpracujących z osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność, to dla celów ubezpieczeń społecznych jest traktowany jako osoba współpracująca.

Natomiast osobą prowadzącą pozarolniczą działalność jest m.in. osoba wykonująca pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie przepisów ustawy z 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców lub innych przepisów szczególnych (poza działalnością nierejestrową).

Sąd Najwyższy w postanowieniu z 1 lutego 2023 r. (III USK 176/22) wskazał: