Interpretacja indywidualna z dnia 11 sierpnia 2023 r., Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej, sygn. 0113-KDIPT1-2.4012.422.2023.1.JS

Uznanie otrzymanej od nabywcy kwoty za odszkodowanie w związku z nieodebraniem zamówionych towarów i tym samym brak obowiązku jej opodatkowania podatkiem VAT oraz udokumentowania fakturą.

Interpretacja indywidualna – stanowisko prawidłowe

Szanowni Państwo

stwierdzam, że Państwa stanowisko w sprawie oceny skutków podatkowych opisanego stanu faktycznego w podatku od towarów i usług jest prawidłowe.

Zakres wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej

12 czerwca 2023 r. wpłynął Państwa wniosek z 12 czerwca 2023 r. o wydanie interpretacji indywidualnej, który dotyczy uznania otrzymanej od nabywcy kwoty za odszkodowanie w związku z nieodebraniem zamówionych towarów i tym samym braku obowiązku jej opodatkowania podatkiem VAT oraz udokumentowania fakturą.

Treść wniosku jest następująca:

Opis stanu faktycznego

...Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w ..., będąca czynnym podatnikiem VAT, prowadzi działalność gospodarczą w zakresie sprzedaży hurtowej sprzętu elektronicznego i telekomunikacyjnego oraz części takiego sprzętu (PKD: 45.52.Z - przedmiot przeważającej działalności przedsiębiorcy).

W ramach prowadzonej działalności Spółka dokonuje odpłatnych dostaw towarów (w rozumieniu art. 7 ust. 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. z 2017 r. poz. 1221 z późn. zm.; dalej: ustawa o VAT), które to podlegają opodatkowaniu VAT (transakcje te po spełnieniu warunków określonych przepisami ustawy o VAT, kwalifikowane są odpowiednio jako dostawy krajowe lub wewnątrzwspólnotowe dostawy towarów - WDT lub eksport towarów), według właściwych stawek VAT.

Kontrahenci są podmiotami prowadzącymi działalność gospodarczą, podatnikami VAT, podatku od wartości dodanej lub podatku o podobnym charakterze w swoich krajach.

Jednocześnie Spółka realizuje również dostawy krajowe oraz zagraniczne (wewnątrzwspólnotowe oraz eksportowe) na rzecz osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej.

Osoby fizyczne nieprowadzące działalności gospodarczej oraz opisane powyżej podmioty prowadzące działalność gospodarczą, nabywające towary z oferty handlowej Spółki, zwane są w dalszej części łącznie „nabywcami” lub „kontrahentami”.

W praktyce biznesowej Spółki zdarzają się i będą się zdarzać niekiedy sytuacje, w których kontrahenci Spółki z różnych przyczyn nie odbierają wysłanych przez Spółkę towarów. Sytuacje takie dotyczą również eksportu towarów, kiedy Spółka wysyła zamówione towary do krajów spoza Unii Europejskiej.

W sytuacji, gdy nabywca nie odbiera zamówionego towaru w uzgodnionym terminie, Spółka zamierza obciążać kontrahentów kosztami zwrotu zamówionych towarów (dalej: Koszt zwrotu nieodebranych towarów). W związku z powyższym Spółka każdorazowo poinformuje nabywcę w formie korespondencji mailowej o odstąpieniu od umowy oraz o poniesionych przez Spółkę Kosztach zwrotu nieodebranych towarów, którymi obciążony zostanie nabywca.

Jednocześnie wskazać należy, iż powyższa klauzula dotycząca obciążenia kontrahenta Kosztami zwrotu nieodebranych przesyłek dotyczyć będzie jedynie transakcji stanowiących eksport towarów, w których Spółka otrzymała od nabywców przedpłaty za zamówiony towar.

Na Koszty zwrotu nieodebranych towarów składać będą się natomiast koszty powrotnego transportu towaru do Polski, opłaty za powrotną odprawę celną oraz ewentualne dodatkowe koszty, które Spółka zobligowana będzie ponieść na rzecz spedytora. Na Koszty zwrotu nieodebranych towarów nie będzie składać się wartość samego nieodebranego towaru.

Jak wskazano powyżej Kosztami zwrotu nieodebranych towarów obciążani będą jedynie kontrahenci spoza UE. Jednocześnie Spółka będzie obciążać nabywców Kosztami nieodebranych towarów jedynie dla transakcji stanowiących eksport towarów, w których nabywcy uiścili przedpłatę na zamówiony towar. W związku z otrzymaną przedpłatą Spółka dokonywać będzie potrącenia kosztów poniesionych z tytułu zwrotu nieodebranych towarów z wierzytelnością nabywcy o zwrot dokonanej przedpłaty. W sytuacji, w której kwota Kosztów poniesionych z tytułu zwrotu nieodebranych towarów będzie niższa niż kwota otrzymanej przedpłaty Spółka będzie zwracać kontrahentom różnicę na wskazany przez nich rachunek bankowy. Jednocześnie Koszty zwrotu nieodebranych towarów będą limitowane do maksymalnej wysokości każdorazowej przedpłaty dokonanej przez kontrahenta (tj. Spółka nie będzie żądać od kontrahentów dopłaty w sytuacji, gdy kwota Kosztów zwrotu nieodebranych towarów przekroczy kwotę dokonanej przez kontrahenta przedpłaty).

Pytanie

Czy kwoty, które Spółka otrzyma od nabywcy, w związku z niewywiązaniem się przez Niego z warunków umowy i nieodebraniem zamówionych towarów (zwrot Kosztów nieodebranych towarów), stanowić będą odszkodowanie, które nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, w konsekwencji zaś Spółka nie będzie zobowiązana do wystawiania faktury VAT w związku z otrzymaniem ww. kwot?

Państwa stanowisko w sprawie

Zdaniem Wnioskodawcy, kwoty które Spółka otrzyma od nabywcy, w związku z niewywiązaniem się przez Niego z warunków umowy i nieodebraniem zamówionych towarów (zwrot Kosztów nieodebranych towarów), nie podlegają opodatkowaniu VAT, gdyż nie stanowią wynagrodzenia za dostawę towarów czy też wynagrodzenia za świadczenie usług. Zdaniem Spółki, kwoty, które otrzyma ona od nabywcy, w związku z nieodebraniem przez Niego zamówionych towarów, stanowią odszkodowanie za poniesione przez Spółkę szkody będące następstwem niewywiązania się przez nabywcę z warunków umowy. W efekcie Spółka nie będzie zobowiązana do wystawiania faktur VAT w związku z otrzymaniem ww. kwot.

Należy wskazać, że zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług (...) podlegają: odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju. Powołany przepis stanowi implementację art. 2 pkt 1 lit. a i c) dyrektywy 112, zgodnie z którymi opodatkowaniu VAT podlegają następujące transakcje: odpłatna dostawa towarów na terytorium państwa członkowskiego przez podatnika działającego w takim charakterze oraz odpłatne świadczenie usług na terytorium państwa członkowskiego przez podatnika działającego w takim charakterze. Definicję "świadczenia usług" precyzuje przepis art. 8 ust. 1 ustawy o VAT, zgodnie z którym przez świadczenie usług, o którym mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7, w tym również:

1)przeniesienie praw do wartości niematerialnych i prawnych, bez względu na formę, w jakiej dokonano czynności prawnej;

2)zobowiązanie do powstrzymania się od dokonania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji;

3)świadczenie usług zgodnie z nakazem organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w jego imieniu lub nakazem wynikającym z mocy prawa.

Powołany przepis art. 8 ust. 1 ustawy o VAT stanowi implementację art. 24 ust. 1 dyrektywy 112, zgodnie z którym "świadczenie usług" oznacza każdą transakcję, która nie stanowi dostawy towarów.

Z powołanych regulacji wynika zatem, że dla uznania danej czynności za dostawę towarów/WDT/eksport towarów musi przede wszystkim dojść do wydania/sprzedaży towarów za wynagrodzeniem. Tak więc, odnosząc powyższe do opisu sprawy stwierdzić należy, że kwoty otrzymywane przez Spółkę nie mieszczą się w definicji art. 5 ustawy o VAT, bowiem są otrzymywane w związku z brakiem dostawy towarów na skutek nieprawidłowego wykonania umowy przez nabywcę.

Natomiast jak wskazano powyżej, usługą jest każde świadczenie wykonane przez podatnika w ramach działalności, które nie jest dostawą towarów, w tym m.in. zobowiązanie do powstrzymania się od dokonania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji. Zatem, na zachowanie to składać się może zarówno działanie (uczynienie, wykonanie czegoś na rzecz innej osoby), jak i zaniechanie (nieczynienie, bądź też tolerowanie, znoszenie określonych stanów rzeczy). W przypadku uznania danego świadczenia za usługę w rozumieniu art. 8 ust. 1 ustawy o VAT, winien istnieć bezpośredni konsument, beneficjent świadczenia, odnoszący wymierną korzyść na skutek zachowania dostawcy/usługodawcy jak również dokonujący świadczenia, w związku z którym należna i otrzymywana jest płatność (wynagrodzenie).

Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. z 2017 r., poz. 459) (dalej: KC) rozróżnia dwa podstawowe rodzaje odpowiedzialności: kontraktową, która powstaje z mocy umowy i odnosi się do przypadków niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania (art. 471 KC) oraz deliktową, czyli wynikającą z czynów niedozwolonych (art. 415 KC).

W myśl postanowień art. 471 KC, dłużnik zobowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba, że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi.

Art. 483 § 1 KC stanowi, że można zastrzec w umowie, że naprawienie szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego nastąpi przez zapłatę określonej sumy (kara umowna).

Przepis art. 483 KC jest bezwzględnie obowiązującym przepisem prawa. Kara umowna ma charakter czynności jednostronnej i nie wiąże się z otrzymaniem jakiegokolwiek świadczenia wzajemnego. Zapłata kary umownej nie jest związana również z zobowiązaniem otrzymującego zapłatę do wykonania czynności, powstrzymania się od dokonania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji. Kara umowna ma w tym wypadku charakter odszkodowawczy. Co do zasady kara umowna jest rodzajem sankcji cywilnoprawnej zastrzeżonej na wypadek szkód powstałych w wyniku niewłaściwego wykonania umowy. W przypadku kar umownych, które Kodeks cywilny definiuje jako zastrzeżenie naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego, zadośćuczynienie następuje poprzez zapłatę określonej sumy i w związku z powyższym takie wynagrodzenie nie będzie zawierało ekwiwalentności w postaci świadczenia.

Tak więc, analiza powołanych przepisów prawa prowadzi do stwierdzenia, że zapłata przez nabywcę określonej kwoty, stanowiącej zwrot kosztów poniesionych przez Spółkę w związku z niewywiązaniem się przez nabywcę z warunków umowy, nie stanowi ekwiwalentu za świadczenie usług przez Spółkę (ani też za dostawę towarów).

Kwoty te bowiem są wypłacane nie w związku z zachowaniem/zaniechaniem dostawcy lecz nabywcy (tj. brakiem odbioru zamówionego towaru), a tym samym działanie nabywcy nie jest respektowane przez Spółkę i nie może być uznane za wynagrodzenie za usługę. Nie ulega wątpliwości, iż pomimo szerokiej definicji pojęcia świadczenia usług, jakie zawarte zostało w ustawie o VAT, nie każda czynność, jaką realizuje podmiot posiadający status podatnika VAT, podlega pod system opodatkowania wartości dodanej. Aby uznać dane świadczenie za świadczenie odpłatne:

-musi istnieć stosunek prawny pomiędzy świadczącym usługę a beneficjentem, zaś w zamian za wykonanie usługi powinno zostać wypłacone wynagrodzenie;

-musi istnieć bezpośredni związek pomiędzy świadczoną usługą i przekazanym za nią wynagrodzeniem, tzn. z danego stosunku prawnego, na podstawie którego wykonywana jest usługa, musi wynikać wyraźna, bezpośrednia korzyść na rzecz świadczącego usługę;

-wreszcie, musi istnieć konsument rezultatu czynności, tj., odbiorca świadczenia odnoszący z niego choćby potencjalną korzyść.

Ze względu na brak spełnienia wszystkich ww. przesłanek, opodatkowaniu VAT nie podlega chociażby sam transfer pieniędzy między dwoma podmiotami, czy też wypłata odszkodowania mającego na celu naprawienie szkód poniesionych przez podmiot je otrzymujący.

Odnosząc natomiast powyższe do przedmiotowej sprawy należy zauważyć, że ww. przesłanki kwalifikacji zdarzenia jako świadczenia usług nie zostały spełnione - kwoty stanowiące zwrot Kosztów nieodebranych towarów wypłacone Spółce nie stanowią wynagrodzenia za jakiekolwiek świadczenie wykonane przez tę Spółkę na rzecz podmiotu przekazującego ww. kwoty. Kwoty te stanowią odszkodowanie za szkody poniesione przez Spółkę w związku z nieodebraniem towarów przez nabywcę.

Wskazać w tym miejscu należy, iż zawarcie umowy sprzedaży, a co za tym idzie, istnienie związku prawnego pomiędzy stronami, zazwyczaj nie zależy od zapłaty kwoty, w związku z niewywiązaniem się przez nabywcę z warunków umowy i nieodebraniem zamówionych przez Niego towarów. Co więcej do podniesienia roszczenia o zapłatę przedmiotowej kwoty dochodzi wyłącznie wówczas, kiedy zakontraktowane towary nie zostaną nabyte przez nabywcę. Dopiero wtedy, wobec zaistnienia zachowania strony umowy (nabywcy), które jest sprzeczne z treścią zobowiązania, na kontrahencie Spółki zaczyna ciążyć zobowiązanie, którego treść sprowadza się do obowiązku zapłaty Kosztów zwrotu nieodebranych towarów.

Uwzględniając powyższe uwagi, w ocenie Wnioskodawcy, nie wykonał on świadczeń, które mogłyby być uznane na gruncie ustawy VAT za wykonanie usług. Poza tym, jak już wcześniej wykazano, musi istnieć bezpośredni beneficjent świadczenia (nabywca usług) aby w ogóle mówić o wykonanej usłudze w rozumieniu ustawy o VAT. W przedmiotowym stanie faktycznym, podmiot wypłacający Koszty zwrotu nieodebranych towarów nie może być uznany za adresata jakichkolwiek usług, przekazał on tylko środki pieniężne tytułem rekompensaty za powstałą u Wnioskodawcy szkodę, nie otrzymując żadnego świadczenia wzajemnego. Podmiot ten poniósł jedynie ekonomiczne skutki swojego niezgodnego z wcześniejszymi ustaleniami działaniami (tj. braku odbioru zamówionych towarów).

Na analogiczne stanowisko na tle zbliżonego stanu faktycznego wskazał również Naczelny Sąd Administracyjny Wyrokiem w wyroku z dnia 11 maja 2022 r., sygn. I FSK 1627/18.

Przedmiotowa kwota stanowi niewątpliwie odszkodowanie, mając charakter ściśle kompensacyjny, co potwierdza jej wysokość, która odpowiada wartości wyrządzonej szkody, tj. poniesionymi przez Spółkę Kosztami zwrotu nieodebranych towarów, na które to koszty składają się:

-koszty powrotnego transportu towaru do Polski,

-opłaty za powrotną odprawę celną oraz

-ewentualne dodatkowe koszty, które Spółka zobligowana będzie do poniesienia na rzecz spedytora.

Wobec powyższego, w opinii Wnioskodawcy należy przyjąć, że kwoty stanowiące zwrot Kosztów nieodebranych towarów uzyskiwane przez Spółkę od kontrahentów w sytuacjach niewywiązania się z odbioru zamówionych towarów nie stanowi świadczenia usług ani dostawy towarów, podlegającego opodatkowaniu VAT. Kwoty te stanowią w istocie odszkodowanie za poniesione przez Spółkę szkody (tj. poniesione przez Spółkę koszty zwrotu nieodebranych towarów) będące następstwem niewywiązania się przez nabywcę z warunków umowy. W efekcie Spółka nie będzie zobowiązana do wystawiania faktur VAT w związku z otrzymaniem ww. kwot.

Ocena stanowiska

Stanowisko, które przedstawili Państwo we wniosku jest prawidłowe.

Uzasadnienie interpretacji indywidualnej

Zgodnie z przepisem art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (t. j. Dz. U. z 2023 r. poz. 1570), zwanej dalej „ustawą”:

W myśl art. 7 ust. 1 ustawy:

Stosownie natomiast do art. 8 ust. 1 ustawy:

Dostawa towarów i świadczenie usług na terytorium kraju, co do zasady podlegają opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. Świadczenie usług na gruncie podatku od towarów i usług ma szersze znaczenie niż świadczenie usług w rozumieniu potocznym. Stosownie do treści powołanych przepisów, każde świadczenie na rzecz osób fizycznych, osób prawnych lub jednostek organizacyjnych niemających osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7 ustawy, uznawane jest na gruncie ustawy za usługę.

Zatem, pod pojęciem usługi (świadczenia) należy rozumieć każde zachowanie, na które składać się może zarówno działanie (uczynienie, wykonanie czegoś na rzecz innej osoby), jak i zaniechanie (nieczynienie bądź też tolerowanie). Przy ocenie charakteru świadczenia jako usługi należy mieć na względzie, że ustawa zalicza do grona usług każde świadczenie.

Zgodnie z artykułem 25 Dyrektywy 2006/112/WE Rady z dnia 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (Dz. Urz. UE. L 347 z 11.12.2006, str. 1, z późn. zm.), świadczeniem usług jest każde zachowanie się podmiotu w wykonaniu stosunku zobowiązaniowego, które niekoniecznie polega na fizycznym wykonaniu jakiejkolwiek czynności lub podjęciu działania. Dyrektywa obejmuje definicją świadczenia usług również zobowiązanie do zaniechania działania bądź do tolerowania czynności lub sytuacji.

W tym miejscu warto podkreślić, że nie każde zaniechanie działania lub tolerowanie czynności uważane jest za świadczenie usług. Dla stwierdzenia, czy dana czynność albo brak podejmowania czynności stanowi świadczenie usług podlegające opodatkowaniu podatkiem od wartości dodanej, należy ocenić przedmiotową transakcję w kontekście całego systemu podatku VAT, a w szczególności jego głównych założeń i celów, które zostały wyrażone w artykule 1 Dyrektywy VAT. W myśl tego artykułu, podatek od wartości dodanej jest z założenia podatkiem nałożonym na konsumpcję towarów i usług. Chociaż płatnikiem podatku są wszystkie osoby zaangażowane w kolejne stadia transakcji gospodarczych, faktyczny i ostateczny ciężar podatku spoczywa jedynie na ostatecznym konsumencie.

W świetle powyższych założeń opodatkowaniu podlegają tylko takie transakcje, w ramach których występuje możliwy do zidentyfikowania konsument towarów lub usług. W związku z powyższym zaniechanie działania lub tolerowanie czynności lub sytuacji podlega opodatkowaniu jedynie wówczas, gdy wykonywane jest w ramach umowy zobowiązaniowej, a jedna ze stron transakcji może zostać uznana za bezpośredniego beneficjenta usługi.

Co się tyczy odpłatności za ww. świadczenie to ustawa nie definiuje co należy rozumieć przez czynność odpłatną. Jednak dla uznania, że dostawa towarów oraz świadczenie usługi podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, bezwzględnym warunkiem jest „odpłatność” za daną czynność, co wynika z ww. przepisu art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy.

Odpłatność oznacza wykonanie czynności (dostawy towarów oraz świadczenia usług) za wynagrodzeniem. W znaczeniu potocznym wynagrodzenie to zapłata za pracę, należność, a także odszkodowanie. Natomiast odpłatny to taki, który wymaga zapłacenia, zwrotu kosztów, płatny.

Powyższa analiza prowadzi do wniosku, że istotną cechą wynagrodzenia jest istnienie bezpośredniego związku pomiędzy dostawą towarów lub świadczeniem usług i otrzymaną zapłatą.

Można w tym miejscu wskazać, że kwestia odpłatności była wielokrotnie przedmiotem rozstrzygnięć Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej.

I tak, w wyroku z dnia 15 lipca 1982 r. w sprawie Hong-Kong Trade Development Council, TSUE stwierdził, że wskazane w sprawie czynności podlegają opodatkowaniu jedynie wtedy, gdy zostały wykonane odpłatnie. Analizując głębiej ten problem TSUE w wyroku z dnia 8 marca 1988 r. w sprawie C-102/86 Apple and Pear Development Council stwierdził, że czynność można uznać za dokonaną odpłatnie, gdy istnieje bezpośrednia i jasno zindywidualizowana korzyść po stronie dostawcy towaru lub usługi, a ponadto odpłatność za otrzymane świadczenie (towar lub usługę) pozostaje w bezpośrednim związku z czynnością, która miałaby być opodatkowana tym podatkiem.

Pojęcie „odpłatności” pojawiło się również w orzeczeniu z dnia 5 lutego 1981 r. C-154/80, które zapadło na tle przepisów I Dyrektywy VAT z dnia 11 kwietnia 1967 r. w sprawie harmonizacji przepisów Państw Członkowskich w zakresie podatków obrotowych (67/227/EWEC). Trybunał wskazał, że termin „zapłata” stanowi integralną część przepisów prawa wspólnotowego, które nie odwołuje się do prawa państw członkowskich dla ustalenia jego znaczenia i zakresu. Stąd też wykładnia tego wyrażenia nie może być pozostawiona dyskrecjonalnemu władztwu każdego państwa członkowskiego. Ponadto Trybunał przypomniał, że świadczenie podlega opodatkowaniu jedynie w wypadku, gdy podstawę opodatkowania stanowi świadczenie wzajemne otrzymane przez świadczącego usługę. Musi również istnieć możliwość wyrażenia w pieniądzu wartości tego świadczenia wzajemnego. W końcu – jak wskazał Trybunał – świadczenie wzajemne musi stanowić pewną wartość subiektywną, gdyż podstawą opodatkowania jest świadczenie wzajemne rzeczywiście otrzymane, nie natomiast wartość otrzymana według kryteriów obiektywnych.

Na uwagę zasługuje tutaj orzeczenie z dnia 3 marca 1994 r. w sprawie C-16/93 pomiędzy R. J. Tolsma a Inspecteur der Omzetbelasting Leeuwarden (Holandia), gdzie Trybunał zauważył, że czynność „podlega opodatkowaniu wyłącznie wtedy, gdy istnieje związek prawny między usługodawcą i usługobiorcą, w ramach którego następuje świadczenie wzajemne, przy czym wynagrodzenie otrzymane przez usługodawcę stanowi wartość faktycznie przekazaną w zamian za usługi świadczone na rzecz usługobiorcy”.

W związku z powyższym, czynność podlega opodatkowaniu jedynie wówczas, gdy wykonywana jest w ramach umowy zobowiązaniowej, a jedna ze stron transakcji może zostać uznana za bezpośredniego beneficjenta tej czynności.

Bezpośredni związek pomiędzy dostawą towarów lub świadczeniem usług, a otrzymanym wynagrodzeniem istnieje wówczas, gdy jest możliwe zidentyfikowanie bezpośredniej i jasno zindywidualizowanej korzyści na rzecz dostawcy towaru lub świadczącego usługę oraz gdy świadczenie wzajemne pozostaje w bezpośrednim związku ze świadczeniem dokonanej czynności.

Mając powyższe na uwadze należy stwierdzić, że czynność uznaje się za odpłatną gdy są spełnione następujące warunki:

-istnieje związek prawny między usługodawcą i usługobiorcą, w ramach którego następuje świadczenie wzajemne;

-wynagrodzenie otrzymane przez usługodawcę stanowi wartość faktycznie przekazaną w zamian za usługi świadczone na rzecz usługobiorcy;

-istnieje bezpośrednia i jasno zindywidualizowana korzyść po stronie dostawcy towaru lub usługi;

-odpłatność za otrzymane świadczenie (towar lub usługę) pozostaje w bezpośrednim związku z czynnością, która miałaby być opodatkowana tym podatkiem istnieje możliwość wyrażenia w pieniądzu wartości tego świadczenia wzajemnego.

Z kolei zgodnie z art. 106b ust. 1 pkt 1 i pkt 4 ustawy:

Jak wynika z okoliczności sprawy jesteście Państwo czynnym podatnikiem VAT i prowadzicie działalność gospodarczą w zakresie sprzedaży hurtowej sprzętu elektronicznego i telekomunikacyjnego oraz części takiego sprzętu (PKD: 45.52.Z - przedmiot przeważającej działalności przedsiębiorcy). W ramach prowadzonej działalności dokonujecie odpłatnych dostaw towarów (w rozumieniu art. 7 ust. 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług, które to podlegają opodatkowaniu VAT (transakcje te po spełnieniu warunków określonych przepisami ustawy o VAT, kwalifikowane są odpowiednio jako dostawy krajowe lub wewnątrzwspólnotowe dostawy towarów - WDT lub eksport towarów), według właściwych stawek VAT. Kontrahenci są podmiotami prowadzącymi działalność gospodarczą, podatnikami VAT, podatku od wartości dodanej lub podatku o podobnym charakterze w swoich krajach. Jednocześnie realizujecie Państwo również dostawy krajowe oraz zagraniczne na rzecz osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej. Osoby fizyczne nieprowadzące działalności gospodarczej oraz opisane powyżej podmioty prowadzące działalność gospodarczą, nabywające towary z oferty handlowej Państwa Spółki, zwane są w dalszej części łącznie „nabywcami” lub „kontrahentami”.

W praktyce biznesowej zdarzają się i będą się zdarzać niekiedy sytuacje, w których kontrahenci z różnych przyczyn nie odbierają wysłanych przez Państwa towarów. Sytuacje takie dotyczą również eksportu towarów, kiedy wysyłacie zamówione towary do krajów spoza Unii Europejskiej. W sytuacji, gdy nabywca nie odbiera zamówionego towaru w uzgodnionym terminie, zamierzacie Państwo obciążać kontrahentów kosztami zwrotu zamówionych towarów (dalej: Koszt zwrotu nieodebranych towarów). W związku z powyższym każdorazowo poinformujecie Państwo nabywcę w formie korespondencji mailowej o odstąpieniu od umowy oraz o poniesionych przez Spółkę Kosztach zwrotu nieodebranych towarów, którymi obciążony zostanie nabywca. Powyższa klauzula dotycząca obciążenia kontrahenta Kosztami zwrotu nieodebranych przesyłek dotyczyć będzie jedynie transakcji stanowiących eksport towarów, w których otrzymaliście Państwo od nabywców przedpłaty za zamówiony towar.

Na Koszty zwrotu nieodebranych towarów składać będą się natomiast koszty powrotnego transportu towaru do Polski, opłaty za powrotną odprawę celną oraz ewentualne dodatkowe koszty, które Spółka zobligowana będzie ponieść na rzecz spedytora. Na Koszty zwrotu nieodebranych towarów nie będzie składać się wartość samego nieodebranego towaru. W związku z otrzymaną przedpłatą będą Państwo dokonywali potrącenia kosztów poniesionych z tytułu zwrotu nieodebranych towarów z wierzytelnością nabywcy o zwrot dokonanej przedpłaty. W sytuacji, w której kwota Kosztów poniesionych z tytułu zwrotu nieodebranych towarów będzie niższa niż kwota otrzymanej przedpłaty będziecie Państwo zwracać kontrahentom różnicę na wskazany przez nich rachunek bankowy. Jednocześnie Koszty zwrotu nieodebranych towarów będą limitowane do maksymalnej wysokości każdorazowej przedpłaty dokonanej przez kontrahenta (tj. nie będziecie Państwo żądać od kontrahentów dopłaty w sytuacji, gdy kwota Kosztów zwrotu nieodebranych towarów przekroczy kwotę dokonanej przez kontrahenta przedpłaty).

Wątpliwości Państwa dotyczą uznania, czy kwoty, które otrzymacie Państwo od Nabywcy, w związku z niewywiązaniem się przez Niego z warunków Umowy i nieodebraniem zamówionych towarów, należy traktować jako odszkodowanie, które nie podlega opodatkowaniu podatkiem VAT, w konsekwencji czego nie są Państwo zobowiązani do wystawienia faktury z tytułu otrzymania ww. kwoty.

W rozpatrywanej sprawie kwestią wymagającą wyjaśnienia jest ustalenie, czy otrzymane kwoty (które w ocenie Państwa stanowią odszkodowanie), z związku z niewywiązaniem się przez Nabywcę z warunków Umowy i nieodebraniem zamówionych towarów, podlegają opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

Przy określeniu, czy miała miejsce czynność podlegająca opodatkowaniu istotne jest określenie, czy wykonano świadczenie i czy wynagrodzenie z tytułu wykonywania tego świadczenia miało być wypłacone. Niemniej muszą być przy tym spełnione następujące warunki:

-w następstwie zobowiązania, w wykonaniu którego usługa jest świadczona, druga strona (nabywca) jest bezpośrednim beneficjentem świadczenia,

-świadczonej usłudze odpowiada świadczenie wzajemne ze strony nabywcy (wynagrodzenie).

Należy przy tym podkreślić, że oba ww. warunki powinny być spełnione łącznie, aby świadczenie podlegało – jako usługa – opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

Przystępując do rozstrzygnięcia ww. kwestii należy wyjaśnić w kontekście Państwa wątpliwości, że przepisy podatkowe nie definiują pojęcia odszkodowania. W tym zakresie należy zatem posiłkować się przepisami prawa cywilnego. Na gruncie tego ostatniego, odszkodowanie za doznaną szkodę majątkową lub niemajątkową uzależnione jest od zaistnienia zdarzenia, z którym przepisy łączą obowiązek naprawienia szkody. Ponadto między zdarzeniem, a zaistniałą w jego wyniku szkodą musi istnieć związek przyczynowy.

Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. z 2022, poz. 1360, z późn. zm.), zwana dalej Kodeksem cywilnym, rozróżnia dwa podstawowe rodzaje odpowiedzialności: kontraktową, która powstaje z mocy umowy i odnosi się do przypadków niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania (art. 471 Kodeksu cywilnego) oraz deliktową, czyli wynikającą z czynów niedozwolonych (art. 415 Kodeksu cywilnego).

W myśl art. 471 Kodeksu cywilnego:

W świetle wyżej przytoczonych przepisów Kodeksu cywilnego szkoda polega na nienależytym wykonaniu bądź niewykonaniu zobowiązania przez dłużnika oraz na istnieniu adekwatnego związku przyczynowego pomiędzy działaniem lub zaniechaniem a szkodą. Brak tych przesłanek powoduje, że nie mamy do czynienia ze szkodą, za powstanie której dłużnik zobowiązany jest do wypłaty odszkodowania.

Z treści art. 361 § 1 i § 2 Kodeksu cywilnego, wynika, że:

Na podstawie art. 363 § 1 i § 2 Kodeksu cywilnego:

Istotą odszkodowań nie jest zatem płatność za świadczenie, lecz rekompensata za szkodę. W takim przypadku nie mamy do czynienia z transakcją ekwiwalentną – świadczenie w zamian za wynagrodzenie – co oznacza, że otrzymane odszkodowanie nie wiąże się z żadnym świadczeniem ze strony podatnika. Zapłata ta nie jest też związana z zobowiązaniem się otrzymującego daną kwotę do wykonania czynności, powstrzymania się od dokonania czynności lub tolerowania czynności lub sytuacji.

Zagadnienie dotyczące kar umownych regulują natomiast przepisy Działu II Kodeksu cywilnego – „Skutki niewykonania zobowiązań”.

Zgodnie z art. 483 § 1 Kodeksu cywilnego:

Przepis art. 483 Kodeksu cywilnego jest bezwzględnie obowiązującym przepisem prawa, tzn. kary umowne mogą być wyłącznie sankcją za niewykonanie lub niewłaściwe wykonanie zobowiązań niepieniężnych.

Z cytowanego wyżej art. 483 § 1 Kodeksu cywilnego wynika, że kara umowna jest dodatkowym zastrzeżeniem umownym, wprowadzanym do umowy w ramach swobody kontraktowania, mającym na celu wzmocnienie skuteczności więzi powstałej między stronami w wyniku zawartej przez nie umowy i służy realnemu wykonaniu zobowiązań (wyrok SN z dnia 8 sierpnia 2008 r., V CSK 85/08). Przewidziany umową obowiązek zapłaty kary umownej ma w stosunku do zasadniczego obowiązku dłużnika wynikającego z tej umowy charakter uboczny (akcesoryjny).

Zastrzeżenie kary umownej można zatem traktować jako formę uproszczoną redakcji warunków umowy, która pozwala na przyjęcie przez strony, że wypadki niewykonania lub nienależytego wykonania umowy, stanowią jednocześnie podstawę do domagania się zapłaty kary umownej. Istotą kary umownej jest bowiem rekompensata, zadośćuczynienie. Nie jest to płatność za świadczenie, lecz wyrównanie wyrządzonej szkody. Brak jest zatem ekwiwalentności, wzajemności jaka zachodzi pomiędzy świadczeniem usługi a wynagrodzeniem za te usługi. Otrzymana kara umowna nie wiąże się z żadnym świadczeniem ze strony podmiotu, który je otrzymuje. Z uwagi na powyższe regulacje prawne należy wskazać, że kary umowne mogą być wyłącznie sankcją za niewykonanie lub niewłaściwe wykonanie zobowiązań.

Ustalanie statusu wypłaconego odszkodowania, jako podlegającej bądź niepodlegającej opodatkowaniu VAT, należy więc oceniać w kontekście związku z konkretnym świadczeniem.

TSUE w sprawie o sygnaturze C-277/05 Societe Thermale D`Eugenie - Les - Bains stwierdził, że: „Artykuły 2 ust. 1 i 6 ust. 1 Szóstej Dyrektywy Rady 77/388/EWG z dnia 17 maja 1977 r. w sprawie harmonizacji ustawodawstw państw członkowskich w odniesieniu do podatków obrotowych - wspólny system podatku od wartości dodanej: ujednolicona podstawa wymiaru podatku, powinny być interpretowane w ten sposób, że kwoty zapłacone tytułem zadatku w ramach umów dotyczących świadczenia usług hotelarskich podlegających podatkowi VAT, w przypadku, gdy klient skorzysta z uprawnienia do odwołania rezerwacji, a kwoty te są zatrzymywane przez przedsiębiorstwo hotelarskie, należy uznać za odszkodowanie ryczałtowe płacone w celu naprawienia szkody poniesionej w następstwie niewykonania umowy przez klienta, bez bezpośredniego związku z jakąkolwiek odpłatnie świadczoną usługą, które jako takie nie podlega opodatkowaniu”.

Podkreślić należy, że o opodatkowaniu danej czynności podatkiem od towarów i usług decyduje istota i charakter wykonanej czynności wynikającej z treści zawartej umowy, a nie nazwa umowy, na podstawie której czynność jest wykonywana. Tak więc o charakterze stosunku prawnego łączącego dwie strony decyduje m.in. cel oraz okoliczności zawarcia umowy. Istotnym jest natomiast, czy stanowi ona zapłatę za konkretne świadczenie czy też jest odszkodowaniem.

Zatem, jeżeli płatność o charakterze odszkodowawczym nie będzie miała bezpośredniego związku z żadną czynnością mającą charakter świadczenia ze strony wnioskodawcy, wówczas kwota otrzymanych odszkodowań nie będzie mieściła się w katalogu czynności wymienionych w art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od towarów i usług i jako taka nie będzie podlegała opodatkowaniu tym podatkiem.

Odnosząc powyższe do przedstawionej przez Państwa sytuacji, należy stwierdzić, że nie zostały spełnione przesłanki do uznania otrzymanej przez Państwa kwoty, w związku z niewywiązaniem się przez kontrahenta z warunków zawartej umowy i nieodebraniem przez Niego zamówionych towarów, za zapłatę za konkretne czynności, a tym samym jej opodatkowania podatkiem VAT.

W okolicznościach niniejszej sprawy uznać należy, że przedmiotowa kwota stanowi odszkodowanie otrzymane w celu naprawienia szkody poniesionej w następstwie niewywiązania się przez kontrahenta z warunków zawartej umowy i nie wiąże się z żadnym świadczeniem z Państwa strony. Tym samym ww. kwota nie stanowi wynagrodzenia za dostawę towarów lub świadczenie usług, o których mowa w art. 5 ust. 1 ustawy.

Podsumowując, w analizowanej sprawie otrzymane przez Państwa określone kwoty od nabywcy stanowiące zwrot kosztów poniesionych przez Państwa w związku z niewywiązaniem się przez kontrahenta z warunków zawartej umowy i nieodebraniem przez Niego zamówionych towarów spełniają funkcje odszkodowawczą i tym samym nie stanowią wynagrodzenia za czynności mieszczące się w katalogu czynności podlegających opodatkowaniu wymienionych w art. 5 ust. 1 ustawy. W konsekwencji nie jesteście Państwo obowiązani do wystawienia faktury celem udokumentowania otrzymanych ww. kwot stanowiących odszkodowanie.

Tym samym Państwa stanowisko należało uznać za prawidłowe.

Dodatkowe informacje

Informacja o zakresie rozstrzygnięcia

Interpretacja dotyczy stanu faktycznego przedstawionego przez Państwa i stanu prawnego obowiązującego w dacie zaistnienia zdarzenia.

Wydana interpretacja dotyczy tylko sprawy będącej przedmiotem Państwa wniosku (zapytania). Inne kwestie, które nie zostały objęte pytaniami, nie mogą być – zgodnie z art. 14b § 1 Ordynacji podatkowej – rozpatrzone.

Podkreślić należy, iż Organ wydając interpretację przepisów prawa podatkowego nie prowadzi postępowania podatkowego w rozumieniu tej ustawy. Niniejsza interpretacja indywidualna ogranicza się wyłącznie do udzielenia pisemnej informacji co do zakresu i sposobu zastosowania prawa podatkowego w okolicznościach przedstawionego przez Państwa opisu sprawy. Organ jest ściśle związany przedstawionym we wniosku opisem sprawy. Ponoszą Państwo ryzyko związane z ewentualnym błędnym lub nieprecyzyjnym przedstawieniem we wniosku opisu stanu faktycznego. Interpretacja indywidualna wywołuje skutki prawnopodatkowe tylko wtedy, gdy rzeczywisty stan faktyczny sprawy będącej przedmiotem interpretacji pokrywał się będzie ze stanem faktycznym podanym przez Państwa w złożonym wniosku. W związku z powyższym, w przypadku zmiany któregokolwiek elementu przedstawionego we wniosku opisu sprawy, wydana interpretacja traci swą aktualność.

Pełna weryfikacja przedstawionych we wniosku okoliczności możliwa jest jedynie w toku postępowania podatkowego, kontroli podatkowej bądź kontroli celno-skarbowej, prowadzonej przez uprawnione do tego organy, będących poza zakresem instytucji interpretacji indywidualnej.

Pouczenie o funkcji ochronnej interpretacji

·Funkcję ochronną interpretacji indywidualnych określają przepisy art. 14k-14nb ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2022 r. poz. 2651 ze zm.). Interpretacja będzie mogła pełnić funkcję ochronną, jeśli Państwa sytuacja będzie zgodna (tożsama) z opisem stanu faktycznego i zastosują się Państwo do interpretacji.

·Zgodnie z art. 14na § 1 ustawy Ordynacja podatkowa:

·Zgodnie z art. 14na § 2 ustawy Ordynacja podatkowa:

Pouczenie o prawie do wniesienia skargi na interpretację

Mają Państwo prawo do zaskarżenia tej interpretacji indywidualnej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego. Zasady zaskarżania interpretacji indywidualnych reguluje ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi – t. j. Dz. U. z 2023 r. poz. 259 ze zm.; dalej jako „PPSA”.

Skargę do Sądu wnosi się za pośrednictwem Dyrektora KIS (art. 54 § 1 PPSA). Skargę należy wnieść w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia interpretacji indywidualnej (art. 53 § 1 PPSA):

·w formie papierowej, w dwóch egzemplarzach (oryginał i odpis) na adres: Krajowa Informacja Skarbowa, ul. Warszawska 5, 43-300 Bielsko-Biała (art. 47 § 1 PPSA),

albo

·w formie dokumentu elektronicznego, w jednym egzemplarzu (bez odpisu), na adres Elektronicznej Skrzynki Podawczej Krajowej Informacji Skarbowej na platformie ePUAP: /KIS/SkrytkaESP (art. 47 § 3 i art. 54 § 1a PPSA).

Skarga na interpretację indywidualną może opierać się wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną (art. 57a PPSA).

Podstawa prawna dla wydania interpretacji

Podstawą prawną dla wydania tej interpretacji jest art. 13 § 2a oraz art. 14b § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2022 r. poz. 2651 ze zm.).