Wyszukaj po identyfikatorze keyboard_arrow_down
Wyszukiwanie po identyfikatorze Zamknij close
ZAMKNIJ close
account_circle Jesteś zalogowany jako:
ZAMKNIJ close
Powiadomienia
keyboard_arrow_up keyboard_arrow_down znajdź
removeA addA insert_drive_fileWEksportuj printDrukuj assignment add Do schowka

Interpretacja indywidualna z dnia 25 lipca 2023 r., Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej, sygn. 0111-KDIB1-3.4010.380.2023.1.JG

- Czy w związku z opisanym stanem faktycznym/zdarzeniem przyszłym w świetle art. 4a pkt 26-28 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, działalność Spółki w zakresie realizacji projektów nowych, istotnie zmienionych, ulepszonych produktów linii, maszyn, urządzeń i pieców (…), spełnia definicję działalności badawczo-rozwojowej w rozumieniu art. 4a pkt 26-28 ustawy o CIT, a w związku z tym Wnioskodawcy przysługiwało/przysługuje/będzie przysługiwać prawo do tzw. ulgi badawczo-rozwojowej, o której mowa w art. 18d ust. 1ustawy o CIT; - Czy wynagrodzenie za czas pracy Pracowników umysłowych oraz Pracowników fizycznych realizujących działalność wskazaną w pkt 2, opisaną w stanie faktycznym/zdarzeniu przyszłym, których czas pracy na poszczególne projekty badawczo-rozwojowe był/jest/i będzie ewidencjonowany stanowią koszty kwalifikowane o których mowa w art. 18d ust. 2 pkt 1 ustawy o CIT; - Czy koszty wszystkich materiałów wykorzystywanych w procesie produkcji nowych produktów, istotnie zmienionych produktów, ulepszonych produktów mogą zostać uznane za koszty kwalifikowane prac badawczo-rozwojowych w rozumieniu art. 18d ust. 2 pkt 2 ustawy o CIT.

Interpretacja indywidualna – stanowisko prawidłowe

Szanowni Państwo,

stwierdzam, że Państwa stanowisko w sprawie oceny skutków podatkowych opisanego stanu faktycznego i zdarzenia przyszłego w podatku dochodowym od osób prawnych jest prawidłowe.

Zakres wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej

4 lipca 2023 r. wpłynął Państwa wniosek z tego samego dnia o wydanie interpretacji indywidualnej w zakresie podatku dochodowego od osób prawnych, który dotyczy ulgi badawczo-rozwojowej.

Treść wniosku jest następująca:

Opis stanu faktycznego/zdarzenia przyszłego

Wnioskodawca jest spółką z ograniczoną odpowiedzialnością i jest polskim rezydentem podatkowym podlegającym nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu (dalej: „Wnioskodawca” „Spółka”, „Firma”).

Wnioskodawca jest przedsiębiorcą będącym (…). Spółka zajmuje się opracowywaniem oraz dostarczaniem zaawansowanych rozwiązań w formie wyspecjalizowanych linii, maszyn i urządzeń, (…) dla klientów Spółki (dalej: „Klient” lub zbiorczo „Klienci”). Przedmiotem działalności Wnioskodawcy zgodnie z Polską Klasyfikacją Działalności oprócz m.in. produkcji maszyn urządzeń stosowanych w przetwórstwie żywności i instalowania maszyn, konstrukcji przemysłowych, jest działalność związana z oprogramowaniem. Spółka oferuje elektryczne piece (…).

Piece (…) Wnioskodawcy produkowane są w Polsce (…). W 2013 r. powstała hala produkcyjno-magazynowa wraz z biurami o powierzchni 799 m2. Spółka stworzyła w pełni zmechanizowany zakład, w którym tworzy maszyny, urządzenia (…). Powstające na terenie Firmy produkty są wytwarzane od początku do końca, dzięki staraniom specjalistów - pracowników Spółki. Dynamiczny rynek i zmieniająca się technologia - wpływa na działania Spółki, która starając się sprostać tym zmianom, podejmuje inwestycje związane z zaawansowanymi maszynami do obróbki stali, ze sprzętem niezbędnym do projektowania i automatyzowania oraz optymalizacji procesu (…). W swojej działalności Wnioskodawca stawia sobie za cel spełnianie indywidualnych potrzeb i oczekiwań klientów uzyskując ich pełną satysfakcję z dostarczanych na najwyższym poziomie produktów i usług. Wnioskodawca tworzy wspólnie ze swoimi klientami produkty na ich indywidualne zamówienie. Proces produkcji w pełnym zakresie odbywa się wewnątrz firmy. Wnioskodawca pracuje z klientem przy realizacji zamówienia od wstępnej koncepcji do finalnej realizacji, zapewniając pełną obsługę projektowania wyrobów i procesów wytwórczych. Wnioskodawca nieustannie doskonali swoje procesy produkcyjne, zapewnia wysokie standardy jakościowe, podnosi kwalifikacje kadry, zwiększa efektywność prowadzonych działań, poszukuje inspiracji, tworzy nowe rozwiązania, poszerza swoją ofertę o innowacyjne wyroby, tworzy wspólnie ze swoimi klientami produkty na ich indywidualne potrzeby. Spółka sprzedała i wyremontowała ponad xxx urządzeń (…) na całym świecie. Kontakt z klientami pozwala Spółce na wyeliminowanie wszelkich usterek lub wprowadzenie niezbędnych innowacji już w trakcie tworzenia nowych projektów. W związku z dynamicznym rozwojem Spółki, Wnioskodawca stale rozbudowuje zakład.

W ramach prowadzonej działalności, Spółka może wyróżnić dwa obszary działalności:

1) Działalność podstawowa o charakterze rutynowym, obejmującym sprzedaż linii i pieców (…), usługi remontowe starych maszyn, głównie marki (…), wsparcie i serwis, transport wyposażenia, szkolenia z działania i obsługi urządzeń. Przykładowo Firma zapewnia całkowitą renowację (…). Piaskowanie i malowanie konstrukcji, wymianę łożysk, silników, uszczelek.

2) Działalność w zakresie tworzenia nowych produktów, istotnie zmienionych produktów, ulepszonych produktów tj. linii, maszyn, urządzeń i pieców (…).

Przedmiotem wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej jest tylko działalność opisana w punkcie 2).

Prowadzona działalność w zakresie tworzenia nowych produktów, istotnie zmienionych produktów, ulepszonych produktów tj. (…). W ramach prowadzonej działalności Wnioskodawca realizuje działalność, która w myśl art. 4a ust. 26-28 ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (t. j. Dz.U. z 2022 r., poz. 2587 ze zm.; dalej: „ustawa o CIT”) stanowi działalność badawczo-rozwojową.

Wnioskodawca jest przedsiębiorstwem stale pracującym nad nowymi jak również istotnie zmienionymi oraz ulepszonymi, zmienionymi produktami, procesami. Tworzone produkty są prototypami. Wnioskodawca prowadzi prace polegające na samodzielnym opracowaniu, rozwijaniu, unowocześnianiu, ulepszaniu, tworzeniu prowadzonych przez siebie nowych, oryginalnych zastosowań, rozwiązań w zakresie oferowanych produktów. W zdecydowanej większości prowadzone prace Wnioskodawca wykonuje na indywidualne zamówienia klienta, jak również potrzeby wewnętrzne w celu ulepszenia własnej technologii, wydajności produkcji co zawsze jest związane z dostarczaniem co raz lepszych produktów na rzecz klientów.

Największe projekty Spółki w zakresie działalności, której celem jest/było/będzie tworzenie nowych produktów, istotnie zmienionych produktów, ulepszonych produktów tj. linii, maszyn, urządzeń i pieców (…) realizowane w okresie 2017 r. do 2022 r. to:

1) Linia (…). Projekt realizowany w okresie od września 2021 r. do kwietnia 2022 r. Celem projektu było zaprojektowanie i wykonanie zdalnego serwisu i diagnostyki systemu sterowania. W pierwszej kolejności wprowadzono nowy palnik wraz z recyrkulacją spalin wpływając na zużycie gazu. Zaprojektowano urządzenie w sposób umożliwiający standardowy transport drogowy, kontenerowy morski. Następnie przygotowano interfejs komunikacyjny do sterowania pieca, zapewniając kompatybilność z programami zewnętrznymi (…). Projekt polegał na opracowaniu nowego produktu (…). Projekt posiada dokumentację techniczną i instrukcję obsługi. Projekt od początku do końca był realizowany wyłącznie przez pracowników Spółki. W projekcie zastosowano nowe rozwiązania dotychczas niestosowane w firmie oraz rozwiązania, które odróżniały się znacząco od wcześniej stosowanych. W projekcie zastosowano nową konstrukcję. W celu sprawdzenia otrzymanego produktu projekt wymagał wykonania testów, prób, walidacji. W wyniku przeprowadzonych prac badawczo-rozwojowych został stworzony prototyp, który stał się podstawą dla produkcji powtarzalnej.

2) Linia (…). Projekt realizowany w okresie od marca 2018 r. do marca 2019 r. Celem projektu było zaprojektowanie i wykonanie - sterowania urządzeniami zewnętrznymi typu smartfon, tablet. Dostosowano konstrukcję do łatwiejszego serwisu umożliwiającego samodzielne naprawy przez klienta. Następnie przygotowano interfejs komunikacyjny do sterowania pieca, zapewniając kompatybilność z programami zewnętrznymi (…). Projekt polegał na opracowaniu nowego produktu – (…). Projekt posiada dokumentację techniczną i instrukcję obsługi. Projekt od początku do końca był realizowany wyłącznie przez pracowników Spółki. W projekcie zastosowano rozwiązania, które odróżniały się znacząco od wcześniej stosowanych. W projekcie zastosowano nową koncepcję i nową konstrukcję. W celu sprawdzenia otrzymanego produktu projekt wymagał wykonania testów, prób, walidacji. W wyniku przeprowadzonych prac badawczo-rozwojowych został stworzony prototyp, który stał się podstawą dla produkcji powtarzalnej.

3) Linia (…). Projekt realizowany w okresie od czerwca 2021 r. do września 2021 r. Celem projektu było zaprojektowanie i wykonanie projektu pieca (…) pod wymogi stawiane przez klientów. Projekt polegał na opracowaniu nowego produktu – (…). Projekt posiada dokumentację techniczną i instrukcję obsługi. Projekt od początku do końca był realizowany wyłącznie przez pracowników Spółki. W projekcie zastosowano nowe rozwiązania dotychczas niestosowane w firmie oraz rozwiązania, które odróżniały się znacząco od wcześniej stosowanych. W projekcie zastosowano nową konstrukcję. W celu sprawdzenia otrzymanego produktu projekt wymagał wykonania testów, prób, walidacji. W wyniku przeprowadzonych prac badawczo-rozwojowych został stworzony prototyp, który stał się podstawą dla produkcji powtarzalnej.

4) Linia (…). Projekt realizowany w okresie od września 2019 r. do sierpnia 2020 r. Celem projektu było zaprojektowanie i wykonanie zdalnego serwisu i diagnostyki systemu sterowania piecem. Równomierne rozprowadzenie ziaren w bębnie pieca podczas procesu palenia. Wprowadzenie chłodzenia ziarna natryskiem wody. Zastosowanie systemów przeciwpożarowych. Przygotowanie interfejsu komunikacyjnego do sterowania pieca, zapewniającego kompatybilność z programami zewnętrznymi (…). Projekt polegał na opracowaniu nowego produktu (…). Projekt posiada dokumentację techniczną i instrukcję obsługi. Projekt od początku do końca był realizowany wyłącznie przez pracowników Spółki. W projekcie zastosowano nowe rozwiązania dotychczas niestosowane w firmie oraz rozwiązania, które odróżniały się znacząco od wcześniej stosowanych. W projekcie zastosowano nową konstrukcję. W celu sprawdzenia otrzymanego produktu projekt wymagał wykonania testów, prób, walidacji. W wyniku przeprowadzonych prac badawczo-rozwojowych został stworzony prototyp, który stał się podstawą dla produkcji powtarzalnej.

5) Linia (…). Projekt realizowany w okresie od maja 2021 r. do lipca 2021 r. Celem projektu było przeprojektowanie pieca, poprzez jego dostosowanie do potrzeb klienta. Lustrzane odbicie umożliwiło jednemu operatorowi kontrolowanie procesu na dwóch piecach jednocześnie. Projekt posiada dokumentację techniczną i instrukcję obsługi. Projekt od początku do końca był realizowany wyłącznie przez pracowników Spółki. W projekcie zastosowano nowe rozwiązania dotychczas niestosowane w firmie oraz rozwiązania, które odróżniały się znacząco od wcześniej stosowanych. W projekcie zastosowano nową konstrukcję. W celu sprawdzenia otrzymanego produktu projekt wymagał wykonania testów, prób, walidacji. W wyniku przeprowadzonych prac badawczo-rozwojowych został stworzony prototyp, który stał się podstawą dla produkcji powtarzalnej.

6) Linia (…). Projekt realizowany w okresie od czerwca 2021 r. do lipca 2021 r. Celem projektu było przeprojektowanie pieca, poprzez jego dostosowanie do potrzeb klienta. Lustrzane odbicie umożliwiło jednemu operatorowi kontrolowanie procesu na dwóch piecach jednocześnie. Projekt posiada dokumentację techniczną i instrukcję obsługi. Projekt od początku do końca był realizowany wyłącznie przez pracowników Spółki. W projekcie zastosowano nowe rozwiązania dotychczas niestosowane w firmie oraz rozwiązania, które odróżniały się znacząco od wcześniej stosowanych. W projekcie zastosowano nową konstrukcję. W celu sprawdzenia otrzymanego produktu projekt wymagał wykonania testów, prób, walidacji. W wyniku przeprowadzonych prac badawczo-rozwojowych został stworzony prototyp, który stał się podstawą dla produkcji powtarzalnej.

7) Linia (…) - projekt przeniesiony aportem do Spółki z jednoosobowej działalności gospodarczej - koszty projektu stanowiące koszty uzyskania przychodu Spółki poprzez odpisy amortyzacyjne wartości niematerialnych i prawnych (WNIP). Projekt realizowany w okresie od lipca 2016 r. do marca 2017 r. Celem projektu było zaprojektowanie i wykonanie spójnego interfejsu użytkownika dla pieców automatycznych. Przygotowanie interfejsu komunikacyjnego do sterowania pieca, zapewniającego kompatybilność z programami zewnętrznymi (…). Projekt posiada dokumentację techniczną i instrukcję obsługi. Projekt od początku do końca był realizowany wyłącznie przez pracowników Spółki. W projekcie zastosowano nowe rozwiązania dotychczas niestosowane w firmie oraz rozwiązania, które odróżniały się znacząco od wcześniej stosowanych. W projekcie zastosowano nową konstrukcję. W celu sprawdzenia otrzymanego produktu projekt wymagał wykonania testów, prób, walidacji.

W wyniku przeprowadzonych prac badawczo-rozwojowych został stworzony prototyp, który stał się podstawą dla produkcji powtarzalnej (…). Wnioskodawca wspólnie z (…). Spółka specjalizuje się w tworzeniu zaawansowanych narzędzi (…). Działalność Spółki bazuje w tym zakresie na najnowszych technologiach informatycznych oraz na samodzielnym opracowywaniu i rozwijaniu przez Spółkę wysoce innowacyjnych, kompleksowych rozwiązań oprogramowania. Wnioskodawca dokonuje innowacyjnych zmian produktów, procesów niewystępujących dotychczas w praktyce gospodarczej, jak również na tyle innowacyjnych, że w znacznym stopniu odróżniają się one od rozwiązań już funkcjonujących.

Przykładem mogą być innowacyjne działania mające bezpośredni wpływ na pracę maszyn poprzez dodanie licznika odczytu temperatur, sterowania obrotem bębna, mocą palnika czy prędkością wentylatora wyciągowego, dając pełną automatyzację procesu.

Wnioskodawca wskazuje, że prace przy Produktach nie stanowią zadań rutynowych i nie mają charakteru okresowych zmian wprowadzanych do istniejących już produktów. Prace prowadzone są w systematyczny i zorganizowany sposób przy użyciu dedykowanego w tym celu zaplecza sprzętowo-osobowego i ukierunkowane są na zwiększenie zasobów posiadanej wiedzy oraz wykorzystanie jej do tworzenia nowych zastosowań, w szczególności poprzez wykorzystanie wiedzy i umiejętności do projektowania i tworzenia nowych, zmienionych lub ulepszonych części i rozwiązań technologicznych. Każdy projekt, który jest wykonywany jest na indywidualne zamówienie klienta, co charakteryzuje się, tym, iż każdy wyrób wykonywany wymaga od Wnioskodawcy nowej koncepcji, nowego podejścia, dostosowania do indywidualnych potrzeb klienta. Rozwiązania stosowane w projekcie za każdym razem są nowymi rozwiązaniami bądź w istotny sposób różniącymi się od wcześniej wykonywanych. Wykonywane prace wymagają prób, testów, walidacji. W taki sposób prowadzone prace wymagają od Wnioskodawcy działalności twórczej. Prowadzone prace nie mają charakteru rutynowego. Działalność badawczo-rozwojowa prowadzona jest w trybie projektowym. Każdy projekt stanowi odrębne zadanie i ma on jasno określony cel jaki Wnioskodawca chce osiągnąć. Do każdego projektu badawczo-rozwojowego przypisywani są pracownicy posiadający wykształcenie, wiedzę i doświadczenie niezbędne i odpowiednie do jego przeprowadzenia, również w ramach założonego harmonogramu, terminu i budżetu. Za każdym razem projekt prowadzony jest według opisanego systemu, w sposób uporządkowany, metodyczny, co świadczy o tym, że prowadzona działalność realizowana jest w sposób systematyczny. W ramach realizacji projektów Wnioskodawca wykorzystuje nowo zdobytą, uprzednio wytworzoną oraz dostępną wiedzę i umiejętności, bezustannie zwiększa te zasoby wiedzy w celu ich wykorzystania do tworzenia nowych, istotnie zmienionych, ulepszonych, zmienionych oferowanych przez siebie produktów, jak również z nimi związanych procesów. Prowadzona przez Wnioskodawcę działalność badawczo-rozwojowa obejmuje badania naukowe aplikacyjne o których mowa w art. 4a pkt 27 ustawy o CIT, które nastawione są na opracowanie nowych lub istotnie zmienionych produktów, procesów, wymagają od Wnioskodawcy zdobywania nowej wiedzy i umiejętności. Prowadzone prace badawczo-rozwojowe przez Wnioskodawcę polegają również na nabywaniu, łączeniu, kształtowaniu i wykorzystaniu dostępnej wiedzy i umiejętności z dziedziny nauki, technologii i działalności gospodarczej oraz innej wiedzy i umiejętności do planowania produkcji oraz tworzenia i projektowania nowych, zmienionych i ulepszonych produktów, procesów.

Mając na uwadze powyższe, Wnioskodawca obok badań naukowych aplikacyjnych (w stanie obowiązującym od stycznia 2016 r. do 30 października 2018 r. badań przemysłowych) prowadzi również prace rozwojowe o których mowa w art. 4a pkt 28 ustawy o CIT. Wnioskodawca wskazuje, że prace przy Produktach nie stanowią zadań rutynowych i nie mają charakteru okresowych zmian wprowadzanych do istniejących już produktów. Prace prowadzone są w systematyczny i zorganizowany sposób przy użyciu dedykowanego w tym celu zaplecza sprzętowo-osobowego i ukierunkowane są na zwiększenie zasobów posiadanej wiedzy oraz wykorzystanie jej do tworzenia nowych zastosowań, w szczególności poprzez wykorzystanie wiedzy i umiejętności do projektowania i tworzenia nowych, istotnie zmienionych lub ulepszonych części i rozwiązań technologicznych. W przypadku zapytań ofertowych klientów Spółka zakłada, że klienci określać będą wymagania, funkcje danego produktu (tj. założenia dot. samej funkcjonalności) oraz cele jakie chcą osiągnąć Klienci poprzez dany produkt. Prace dotyczące Projektów wykonywane są w sposób systematyczny i w zależności od konkretnego projektu.

Realizowane przez Spółkę Projekty są prowadzone w sposób systematyczny - planowo, w oparciu o przyjętą metodykę i określony harmonogram dla poszczególnych czynności podejmowanych w ramach prac projektowych zgodnie z wewnętrznymi procedurami. Dodatkowo, Spółka nie zamierza korzystać z tzw. ulgi B+R, w zakresie w jakim dany pracownik wykonywał pracę związaną z etapem po wdrożeniu produktu - tj. etap związany z zainstalowaniem i serwisowaniem Produktu. Przez wdrożenie rozumiany jest moment, w którym wdrożony produkt jest udostępniony do użytku, przetestowany, sprawdzony i zaakceptowany przez finalnych odbiorców - Klientów. Poprzez utrzymanie należy natomiast rozumieć utrzymanie oraz obsługę już wdrożonych rozwiązań i produktów. Celem tego typu projektów jest wprowadzenie okresowych zmian i ulepszeń do rozwiązań i produktów, które zostały wcześniej opracowane przez Spółkę (np. obejmują naprawę i serwis), a prace te mają w istotnej części charakter rutynowy.

W przyszłości kolejne tworzone przez Spółkę nowe produkty/istotne zmiany produktów/ulepszenia produktów będą charakteryzować się podobnym poziomem innowacyjności. Rozwiązania oparte będą na autorskich koncepcjach, bez wątpienia mających twórczy charakter. Wykorzystywane w tym celu będą posiadane zasoby wiedzy w celu zwiększenia jej zasobów oraz wykorzystania do tworzenia nowych zastosowań. Działania podejmowane przez pracowników Spółki w ramach Projektów ukierunkowane będą na nowe odkrycia, będą mieć określony cel i zaplanowane do osiągnięcia rezultatu. Prace realizowane w ramach Projektów mają również charakter twórczy. Zaangażowani pracownicy wykonują działalność prowadzoną systematycznie, której rezultaty mają w założeniu indywidualny i innowacyjny charakter. Jednocześnie prowadzone przez Spółkę Projekty nie obejmują wprowadzania rutynowych i okresowych zmian do produktów, niepociągających za sobą postępu technologicznego.

Koszty kwalifikowane.

Wnioskodawca ponosi wydatki związane z prowadzoną działalnością w zakresie tworzenia nowych produktów, istotnie zmienionych produktów, ulepszonych produktów tj. linii, maszyn, urządzeń (…) do których należą:

a. wynagrodzenia Pracowników umysłowych oraz Pracowników fizycznych realizujących działalność opisaną w pkt 2), o których mowa w art. 18d ust. 2 pkt 1 ustawy o CIT,

b. oraz koszty nabycia materiałów bezpośrednio związanych z prowadzoną działalnością badawczo-rozwojową o których mowa w art. 18d ust. 2 pkt 2 ustawy o CIT.

Koszty osobowe

Spółka w celu opracowania nowych, istotnie zmienionych, ulepszonych produktów pieców, maszyn, urządzeń i linii (…) zatrudnia pracowników - specjalistów, konstruktorów, inżynierów mechaników do Działu B+R, którzy biorą udział w realizacji projektów opisanych powyżej. Pracownicy posiadają specjalistyczną wiedzę, kompetencje oraz doświadczenie. Poprzez Pracowników biorących udział w ramach realizacji działań w zakresie tworzenia nowych produktów, istotnie zmienionych produktów, ulepszonych produktów tj. (…) należy rozumieć także pracowników odpowiedzialnych za przygotowanie niezbędnej dokumentacji, wytycznych, projektów, konstrukcji etc. danego produktu. Zadania te są realizowane przez 2 osoby kadry inżynieryjno-technicznej (dalej: „Pracowników umysłowych”) oraz ponad 10 osób realizujących procesy produkcji (dalej: „Pracowników fizycznych”).

Wnioskodawca zatrudnia pracowników na podstawie umów o pracę. Wnioskodawca podkreśla, że pracownicy Spółki, nie realizują i nie będą realizować wyłącznie prac w zakresie tworzenia nowych produktów, istotnie zmienionych produktów, ulepszonych produktów tj. linii, maszyn, urządzeń i pieców (…). Wszyscy pracownicy prowadzą w formie ręcznej - godzinowo/procentowo, ewidencję czasu pracy poświęcanego na poszczególne zadania przypisane pracownikom w ramach projektów (dalej: „Ewidencja”). Ewidencja pozwala określić czasochłonność opracowywania poszczególnych elementów produktu (tj. ilość czasu pracy poszczególnych pracowników poświęconego nad rozwijaniem Produktu). Ewidencja nakłada na pracownika obowiązek bieżącego raportowania ilości czasu pracy (ilość godzin) poświęcanego w danym okresie na poszczególne zadania w ramach wykonywania swoich obowiązków, w tym w ramach tworzenia produktu.

Ponadto, w przypadku gdy pracownicy Spółki są nieobecni w pracy z powodu choroby czy urlopu, a na Spółce ciąży obowiązek wypłaty należnego wynagrodzenia, w Ewidencji czas ten jest wykazywany odpowiednio jako zwolnienie chorobowe/urlop. Tym samym, taka Ewidencja pozwala ustalić ilość czasu pracy poświęconego przez poszczególnych pracowników Spółki na realizację prac rozwojowych nad Projektem linii, maszyn, urządzeń (…), w całkowitym czasie pracy wykonywanej przez nich w trakcie danego miesiąca.

Spółka alokuje koszty związane z prowadzoną działalnością na kontach rodzajowych, takich jak wynagrodzenia pracowników czy materiały. Takie wyodrębnienie pozwala to na wyodrębnienie, w ewidencji pomocniczej, wydatków związanych z pracami rozwojowymi nad nowymi Produktami. Co więcej, w celu dokładnego określenia kosztów pracowniczych, pracownicy Spółki prowadzą wspomnianą wcześniej Ewidencję. Wskazuje ona dokładną liczbę godzin pracy w danym okresie każdego pracownika, poświęconą na konkretne zadania związane z tworzeniem nowych, istotnie zmienionych, ulepszonych produktów, co pozwala na określenie wysokości kosztów pracowniczych związanych z tworzeniem nowych produktów, istotnie zmienionych produktów, ulepszonych produktów tj. linii, maszyn, urządzeń (…).

W konsekwencji powyższego, możliwe jest dokładne przypisanie kosztów ponoszonych przez Spółkę do projektów rozwojowych związanych z pracami nad nowymi, istotnie zmienionymi, ulepszonymi produktami.

- Jednocześnie, jak wskazano powyżej, koszt wynagrodzeń przypisywany do danego projektu obejmuje wynagrodzenie wyłącznie za czas przepracowany.

- Koszt wynagrodzeń Pracowników umysłowych (specjaliści) obejmuje następujące składniki: płaca zasadnicza.

- Koszt wynagrodzeń pracowników fizycznych obejmuje następujące składniki: płaca zasadnicza.

- Dodatkowo Wnioskodawca ponosi koszty diet, delegacji oraz wydatków ponoszonych podczas podróży służbowych m.in. koszty hoteli, które związane są z prowadzoną działalnością badawczo-rozwojową. Koszty te stanowią po stronie pracowników należności w związku z zatrudnieniem na podstawie umowy o pracę.

- Koszt wynagrodzeń wyliczany jest na bazie czasu pracy poświęconego przez każdego pracownika na dany projekt oraz wynagrodzeń na podstawie listy płac za dany miesiąc tj. koszt wynagrodzenia danego pracownika zaksięgowany na projekt (produkt).

Koszty nabycia materiałów i surowców.

Ponadto, Spółka ponosi także koszty związane z zakupem materiałów.

Zgodnie z art. 18d ust. 2 pkt 2 ustawy o CIT, za koszty kwalifikowane podlegające odliczeniu od podstawy opodatkowania uznaje się wydatki na nabycie materiałów i surowców bezpośrednio związanych z prowadzoną działalnością badawczo-rozwojową. Wnioskodawca ponosi koszty materiałów bezpośrednio związanych z opracowywaniem, tworzeniem prototypów - nowych, istotnie zmienionych, ulepszonych produktów na rzecz klientów. Opracowywane i tworzone przez Wnioskodawcę produkty w ramach działalności badawczo-rozwojowej sprzedawane są klientom. W celu realizacji projektu badawczo-rozwojowego Wnioskodawca nabywa materiały, następnie pobiera materiały z magazynu poprzez dokumenty RW, dzięki czemu Wnioskodawca ewidencjonuje koszt materiałów bezpośrednio związanych zdanym projektem badawczo-rozwojowym. Wnioskodawca szczegółowo wyodrębnia koszty każdego projektu w tym celu tworzone są odrębne zapisy księgowe, na którym ewidencjonowany jest w szczególności koszt materiałów zużytych w trakcie prac poprzez dokumenty RW pobranie z magazynu. W odniesieniu do zużytych materiałów bezpośrednio związanych z realizacją nowego, istotnie zmienionego produktu, ulepszonego produktu, Wnioskodawca nabywa materiały zakupione takie jak: blachy, farby, palniki gazowe zawory, głowica, płomienne czujniki ciśnienia, armatura, podkładki, pręty kolana profile, siatki tkane, uszczelki, zaczepy, zapięcia, mata z włókna ceramicznego, akcesoria metalowe, kątownik, płaskownik, nakrętki, śruby, elektrozawory, mufa, śrubunek, wodomierz, rury, opaski, króciec, przyłączki, nakrętki, szafa sterownicza z elementami elektronicznymi oraz elementy elektryczne.

Dodatkowo Wnioskodawca zaznacza że:

- Spółka nie prowadzi działalności na terenie specjalnej strefy ekonomicznej na podstawie zezwolenia, jak i również nie korzysta ze zwolnienia podatkowego, o którym mowa art. 17 ust. 1 pkt 34a ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych;

- nie posiada statusu centrum badawczo-rozwojowego o którym mowa w art. 17 ustawy z dnia 30 maja 2008 r. o niektórych formach wspierania działalności innowacyjnej;

- koszty prowadzenia prac rozwojowych przez Spółkę jako koszty poniesione na działalność badawczo-rozwojową nie będą zawracane podatnikowi w jakiejkolwiek formie;

- Koszty kwalifikowane nie zostały odliczone od podstawy opodatkowania podatkiem dochodowym zgodnie z art. 18d ust. 5 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych;

- Wnioskodawca podlega nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu w Polsce;

- Wnioskodawca wyodrębnia koszty działalności B+R (koszty kwalifikowane) w prowadzonej dokumentacji księgowej, zgodnie z art. 9 ust 1 ustawy o CIT;

- Wydatki, które Wnioskodawca zamierza odliczyć w ramach ulgi badawczo-rozwojowej stanowią dla Wnioskodawcy koszt uzyskania przychodu w rozumieniu ustawy o podatku od osób prawnych;

- koszty stanowią należności pracowników z tytułów, o których mowa w art. 12 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych;

- w skład wynagrodzeń za pracę, pracowników zatrudnionych w celu realizacji prac badawczo-rozwojowych nie wchodzą świadczenia za czas choroby i urlopu;

- Działalność Spółki obejmuje nabywanie, łączenie, kształtowanie i wykorzystanie dostępnej aktualnie wiedzy i umiejętności, do planowania produkcji oraz projektowania i tworzenia zmienionych, ulepszonych lub nowych produktów, procesów;

- w ramach prowadzonej działalności badawczo-rozwojowej Wnioskodawca opracowuje nowe, ulepszone produkty, procesy niewystępujące dotychczas w praktyce gospodarczej, jak również na tyle innowacyjne, że w znacznym stopniu odróżniające się one od rozwiązań już funkcjonujących;

- Wykonywane przez Spółkę czynności uznawane przez nią za badawczo-rozwojowe nie stanowiły/nie stanowią/ nie będą stanowić:

a) rutynowych i okresowych zmian,

b) czynności wdrożeniowych w zakresie opracowanych już produktów i usług,

c) produkcji seryjnej,

d) działalności wspomagającej/pomocniczej, wykraczającej poza zakres prac B+R,

e) czynności dokonanych już po zakończeniu prac B+R w ramach danego Projektu:

i. testowania produktu/produktów,

ii. wykonywania badań produktu/produktów,

iii. oceny produktu/produktów,

iv. innych tego typu prac.

Pytania

1. Czy w związku z opisanym stanem faktycznym/zdarzeniem przyszłym w świetle art. 4a pkt 26-28 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, działalność Spółki w zakresie realizacji projektów nowych, istotnie zmienionych, ulepszonych produktów linii, maszyn, urządzeń i pieców (…), spełnia definicję działalności badawczo-rozwojowej w rozumieniu art. 4a pkt 26-28 ustawy o CIT, a w związku z tym Wnioskodawcy przysługiwało/przysługuje/będzie przysługiwać prawo do tzw. ulgi badawczo-rozwojowej, o której mowa w art. 18d ust. 1ustawy o CIT?

2. Czy wynagrodzenie za czas pracy Pracowników umysłowych oraz Pracowników fizycznych realizujących działalność wskazaną w pkt 2, opisaną w stanie faktycznym/zdarzeniu przyszłym, których czas pracy na poszczególne projekty badawczo-rozwojowe był/jest/i będzie ewidencjonowany stanowią koszty kwalifikowane o których mowa w art. 18d ust. 2 pkt 1 ustawy o CIT?

3. Czy koszty wszystkich materiałów wykorzystywanych w procesie produkcji nowych produktów, istotnie zmienionych produktów, ulepszonych produktów mogą zostać uznane za koszty kwalifikowane prac badawczo-rozwojowych w rozumieniu art. 18d ust. 2 pkt 2 ustawy o CIT?

Państwa stanowisko w sprawie

1. Zdaniem Wnioskodawcy, w związku z opisanym stanem faktycznym/zdarzeniem przyszłym w świetle art. 4a pkt 26-28 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, działalność Spółki w zakresie realizacji projektów nowych, istotnie zmienionych, ulepszonych produktów, linii, maszyn, urządzeń i pieców (…), spełnia definicję działalności badawczo-rozwojowej w rozumieniu art. 4a pkt 26-28 ustawy o CIT, a w związku z tym Wnioskodawcy przysługiwało/przysługuje/będzie przysługiwać prawo do tzw. ulgi badawczo-rozwojowej, o której mowa w art. 18d ust. 1 ustawy o CIT.

2. Zdaniem Wnioskodawcy, wynagrodzenie za czas pracy Pracowników umysłowych oraz Pracowników fizycznych realizujących działalność wskazaną w pkt 2, opisaną w stanie faktycznym/zdarzeniu przyszłym, których czas pracy na poszczególne projekty badawczo-rozwojowe był/jest/i będzie ewidencjonowany, stanowią koszty kwalifikowane o których mowa w art. 18d ust. 2 pkt 1 ustawy o CIT.

3. Zdaniem Wnioskodawcy, koszty wszystkich materiałów wykorzystywanych w procesie produkcji nowych produktów, istotnie zmienionych produktów, ulepszonych produktów, mogą zostać uznane za koszty kwalifikowane prac badawczo-rozwojowych w rozumieniu art. 18d ust. 2 pkt 2 ustawy o CIT.

Uzasadnienie stanowiska Wnioskodawcy:

Uzasadnienie w zakresie pytania nr 1.

Zgodnie z brzmieniem art. 4a pkt 26 ustawy z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (t. j. Dz. U. z 2022 r., poz. 2587 ze zm., dalej: „updop”, „uCIT’), przez działalność badawczo-rozwojową należy rozumieć działalność twórczą obejmującą badania naukowe lub prace rozwojowe, podejmowaną w sposób systematyczny w celu zwiększenia zasobów wiedzy oraz wykorzystania zasobów wiedzy do tworzenia nowych zastosowań.

W myśl art. 4a pkt 27 updop, ilekroć w ustawie jest mowa o badaniach naukowych, oznacza to:

a) badania podstawowe w rozumieniu art. 4 ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia 20 lipca 2018 r. - Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce,

b) badania aplikacyjne w rozumieniu art. 4 ust. 2 pkt 2 ustawy z dnia 20 lipca 2018 r. - Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce.

W myśl art. 4 ust. 2 ustawy z dnia 20 lipca 2018 r. - Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (dalej: „Ustawa SWIN”), badania naukowe są działalnością obejmującą:

a) badania podstawowe rozumiane jako prace empiryczne lub teoretyczne mające przede wszystkim na celu zdobywanie nowej wiedzy o podstawach zjawisk i obserwowalnych faktów bez nastawienia na bezpośrednie zastosowanie komercyjne;

b) badania aplikacyjne rozumiane jako prace mające na celu zdobycie nowej wiedzy oraz umiejętności, nastawione na opracowywanie nowych produktów, procesów lub usług lub wprowadzanie do nich znaczących ulepszeń.

Stosownie do treści art. 4a pkt 28 updop, ilekroć w ustawie jest mowa o pracach rozwojowych - oznacza to prace rozwojowe w rozumieniu art. 4 ust. 3 ustawy z dnia 20 lipca 2018 r. - Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce.

W myśl art. 4 ust. 3 Ustawy SWIN, prace rozwojowe są działalnością obejmującą nabywanie, łączenie, kształtowanie i wykorzystywanie dostępnej aktualnie wiedzy i umiejętności, w tym w zakresie narzędzi informatycznych lub oprogramowania, do planowania produkcji oraz projektowania i tworzenia zmienionych, ulepszonych lub nowych produktów, procesów lub usług, z wyłączeniem działalności obejmującej rutynowe i okresowe zmiany wprowadzane do nich, nawet jeżeli takie zmiany mają charakter ulepszeń.

W rozumieniu tego przepisu określona działalność spełnia definicję działalności badawczo-rozwojowej, jeżeli łącznie zachodzą następujące przesłanki:

- działalność ma charakter twórczy,

- działalność jest podejmowana w sposób systematyczny,

- działalność ma na celu zwiększenie zasobów wiedzy oraz wykorzystania zasobów wiedzy do tworzenia nowych zastosowań.

Wnioskodawca wskazuje, że kryteria te zostały wyróżnione oraz omówione przez Ministra Finansów w Objaśnieniach podatkowych z dnia 15 lipca 2019 r. dotyczących preferencyjnego opodatkowania dochodów wytwarzanych przez prawa własności intelektualnej (dalej: „Objaśnienia MF”), które w części 3.2.1. poświęcone są pojęciu działalności badawczo-rozwojowej. Ustawodawca wprowadził definicję działalności badawczo-rozwojowej w art. 4a pkt 26 updop, zgodnie z którą (jak już wyżej wskazano) przez działalność badawczo-rozwojową, należy rozumieć działalność twórczą obejmującą badania naukowe lub prace rozwojowe, podejmowaną w sposób systematyczny w celu zwiększenia zasobów wiedzy oraz wykorzystania zasobów wiedzy do tworzenia nowych zastosowań. Kluczowe jest zawarte w definicji działalności badawczo-rozwojowej rozróżnienie, które wskazuje, że taka działalność obejmuje dwa rodzaje aktywności - badania naukowe i badania aplikacyjne zdefiniowane w art. 4 ust. 2 pkt 1 i 2 ustawy - Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce oraz prace rozwojowe, o których mowa w art. 4 ust. 3 tej ustawy. Należy zwrócić uwagę na podkreślone wyłączenie w art. 4a pkt 28 updop, mogące odnosić się do wielu przejawów aktywności podatnika.

Zastrzeżenie zostało wprowadzone w celu wyeliminowania z zakresu ulgi na działalność badawczo-rozwojową tych przejawów aktywności podatnika, które pomimo ulepszenia istniejących procesów lub usług z uwagi na brak innowacyjnego charakteru (rutynowość) nie mogą stanowić prac rozwojowych.

Jak podkreślono m.in.: w interpretacji indywidualnej z 19 listopada 2020 r., nr 0111-KDIB1-3.4010.439.2020.2.JKT z ustawowej definicji prac badawczo-rozwojowych wynika, że taka działalność musi mieć charakter twórczy. Posłużenie się tym sformułowaniem wskazuje, że działalność badawczo-rozwojowa to taka aktywność, która nastawiona jest na tworzenie nowych i oryginalnych rozwiązań, często o charakterze unikatowym, które nie mają odtwórczego charakteru. Jak podaje słownik języka polskiego PWN, działalność twórcza to zespół działań podejmowanych w kierunku tworzenia (działalność - zespół działań podejmowanych w jakimś celu), powstania czegoś (twórczy - mający na celu tworzenie, tworzyć - powodować powstanie czegoś). W doktrynie prawa autorskiego podkreśla się natomiast, że cecha twórczości związana jest przede wszystkim z rezultatem działalności człowieka o charakterze kreacyjnym i jest spełniona wówczas, gdy istnieje nowy wytwór intelektu. Działalność twórcza oznacza, że „ustawodawca za przedmiot prawa autorskiego uznaje tylko rezultat (przejaw) takiego działania, który choćby w minimalnym stopniu odróżnia się od innych rezultatów takiego samego działania, a zatem, że posiada cechę nowości, której stopień nie ma znaczenia”. Zatem, twórczość działalności badawczo- rozwojowej może przejawiać się opracowywaniem nowych koncepcji, narzędzi, rozwiązań niewystępujących dotychczas w praktyce gospodarczej podatnika lub na tyle innowacyjnych, że w znacznym stopniu odróżniają się od rozwiązań już funkcjonujących u podatnika. Po drugie, z art. 4a pkt 26 updop wynika, że działalność badawczo-rozwojowa musi być podejmowana w systematyczny sposób. Zgodnie ze słownikiem języka polskiego PWN słowo systematyczny oznacza (i) robiący coś regularnie i starannie, (ii) o procesach: zachodzący stale od dłuższego czasu, (iii) o działaniach: prowadzony w sposób uporządkowany, według pewnego systemu; też: o efektach takich działań; planowy, metodyczny. W związku z tym, że w definicji działalności badawczo-rozwojowej słowo „systematyczny” występuje w sformułowaniu „podejmowaną (działalność) w sposób systematyczny”, a więc odnosi się do „działalności”, czyli zespołu działań podejmowanych w jakimś celu, najbardziej właściwą definicją systematyczności w omawianym zakresie jest definicja obejmująca prowadzenie działalności w sposób uporządkowany, według pewnego systemu. Zatem, słowo systematycznie odnosi się również do działalności prowadzonej w sposób metodyczny, zaplanowany i uporządkowany. To oznacza, że działalność badawczo-rozwojowa jest prowadzona systematycznie niezależnie od tego, czy podatnik stale prowadzi prace badawczo-rozwojowe, czy tylko od czasu do czasu, a nawet incydentalnie, co wynika z charakteru prowadzonej przez niego działalności oraz potrzeb rynku, klientów, sytuacji mikro i makroekonomicznej. Z powyższego wynika, że spełnienie kryterium „systematyczności” danej działalności nie jest uzależnione od ciągłości tej działalności, w tym od określonego czasu przez jaki działalność taka ma być prowadzona ani też od istnienia planu co do prowadzenia przez podatnika podobnej działalności w przyszłości. Wystarczające jest, aby podatnik zaplanował i przeprowadził chociażby jeden projekt badawczo-rozwojowy, przyjmując dla niego określone cele do osiągnięcia, harmonogram i zasoby. Taka działalność może być uznana za działalność systematyczną, tj. prowadzoną w sposób metodyczny, zaplanowany i uporządkowany. Po trzecie, taka działalność musi mieć określony cel, tj. powinna być nakierowana na zwiększenie zasobów wiedzy oraz ich wykorzystanie do tworzenia nowych zastosowań.

Prowadząc działalność badawczo-rozwojową, przedsiębiorca rozwija specjalistyczną wiedzę oraz umiejętności, które może wykorzystać w ramach bieżących albo przyszłych projektów. W tym miejscu wskazać należy, że w ramach prac rozwojowych następuje połączenie wyników prac badawczych z wiedzą techniczną w celu wprowadzenia do produkcji nowego lub zmodernizowanego wyrobu, nowej technologii czy nowego systemu organizacji. Innymi słowy, prowadzone systematyczne prace opierają się na istniejącej wiedzy, uzyskanej w wyniku działalności badawczej oraz/lub doświadczeń praktycznych i mają na celu wytworzenie nowych materiałów, produktów lub urządzeń, inicjowanie nowych i znaczące udoskonalenie już istniejących procesów, systemów i usług. Prace rozwojowe mogą obejmować nabywanie, łączenie, kształtowanie i wykorzystywanie dostępnej aktualnie wiedzy i umiejętności, w tym w zakresie narzędzi informatycznych lub oprogramowania, do planowania produkcji oraz projektowania i tworzenia zmienionych, ulepszonych lub nowych produktów, procesów lub usług. Prace rozwojowe nie obejmują rutynowych i okresowych zmian wprowadzanych do istniejących produktów linii produkcyjnych, procesów wytwórczych, usług, nawet jeśli takie zmiany mają charakter ulepszeń.

Wnioskodawca w zakresie prowadzenia działalności mającej na celu tworzenie nowych, istotnie zmienionych czy ulepszonych produktów tj. linii, maszyn, urządzeń i pieców do (…), wypełnia przesłanki definicji działalności badawczo-rozwojowej. Prace polegające na opracowaniu i zaprojektowaniu linii, maszyn, urządzeń i pieców (…) mają charakter twórczy, podejmowane były/są/będą w sposób systematyczny oraz miały/mają/będą mieć na celu zwiększenie zasobów wiedzy oraz wykorzystania zasobów wiedzy do tworzenia nowych zastosowań.

Reasumując, w związku z opisanym stanem faktycznym/zdarzeniem przyszłym w świetle art. 4a pkt 26-28 ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, działalność Spółki w zakresie realizacji projektów nowych, istotnie zmienionych, ulepszonych produktów linii, maszyn, urządzeń i pieców (…), spełnia definicję działalności badawczo- rozwojowej w rozumieniu art. 4a pkt 26-28 ustawy o CIT, a w związku z tym Wnioskodawcy przysługiwało/przysługuje/będzie przysługiwać prawo do tzw. ulgi badawczo-rozwojowej, o której mowa w art. 18d ust. 1 ustawy o CIT.

Uzasadnienie w zakresie pytania 2.

Stosownie do treści art. 18d ust. 1 updop, podatnik uzyskujący przychody inne niż przychody z zysków kapitałowych odlicza od podstawy opodatkowania, ustalonej zgodnie z art. 18, koszty uzyskania przychodów poniesione na działalność badawczo-rozwojową, zwane dalej „kosztami kwalifikowanymi”. Kwota odliczenia nie może w roku podatkowym przekraczać kwoty dochodu uzyskanego przez podatnika z przychodów innych niż przychody z zysków kapitałowych.

Zgodnie z art. 18d ust. 2 ustawy o CIT, za koszty kwalifikowane uznaje się:

1. poniesione w danym miesiącu należności z tytułów, o których mowa w art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych, oraz sfinansowane przez płatnika składki z tytułu tych należności określone w ustawie z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, w takiej części, w jakiej czas przeznaczony na realizację działalności badawczo-rozwojowej pozostaje w ogólnym czasie pracy pracownika w danym miesiącu;

1a. poniesione w danym miesiącu należności z tytułów, o których mowa w art. 13 pkt 8 lit. a ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych, oraz sfinansowane przez płatnika składki z tytułu tych należności określone w ustawie z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, w takiej części, w jakiej czas przeznaczony na wykonanie usługi w zakresie działalności badawczo-rozwojowej pozostaje w całości czasu przeznaczonego na wykonanie usługi na podstawie umowy zlecenia lub umowy o dzieło w danym miesiącu;

2. nabycie materiałów i surowców bezpośrednio związanych z prowadzoną działalnością badawczo-rozwojową;

2a. nabycie niebędącego środkami trwałymi sprzętu specjalistycznego wykorzystywanego bezpośrednio w prowadzonej działalności badawczo-rozwojowej, w szczególności naczyń i przyborów laboratoryjnych oraz urządzeń pomiarowych;

3. ekspertyzy, opinie, usługi doradcze i usługi równorzędne, świadczone lub wykonywane na podstawie umowy przez podmiot, o którym mowa w art. 7 ust. 1 pkt 1, 2 i 4-8 ustawy z dnia 20 lipca 2018 r. - Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce, a także nabycie od takiego podmiotu wyników prowadzonych przez niego badań naukowych, na potrzeby działalności badawczo-rozwojowej;

4. odpłatne korzystanie z aparatury naukowo-badawczej wykorzystywanej wyłącznie w prowadzonej działalności badawczo-rozwojowej, jeżeli to korzystanie nie wynika z umowy zawartej z podmiotem powiązanym z podatnikiem w rozumieniu art. 11a ust. 1 i 4;

4a. nabycie usługi wykorzystania aparatury naukowo-badawczej wyłącznie na potrzeby prowadzonej działalności badawczo- rozwojowej, jeżeli zakup usługi nie wynika z umowy zawartej z podmiotem powiązanym z podatnikiem w rozumieniu art. 11a ust. 1 i 4;

5. koszty uzyskania i utrzymania patentu, prawa ochronnego na wzór użytkowy, prawa z rejestracji wzoru przemysłowego, poniesione na:

a) przygotowanie dokumentacji zgłoszeniowej i dokonanie zgłoszenia do Urzędu Patentowego Rzeczypospolitej Polskiej lub odpowiedniego zagranicznego organu, łącznie z kosztami wymaganych tłumaczeń na język obcy;

b) prowadzenie postępowania przez Urząd Patentowy Rzeczypospolitej Polskiej lub odpowiedni zagraniczny organ, poniesione do momentu zgłoszenia do tych organów, w szczególności opłaty urzędowe i koszty zastępstwa prawnego i procesowego;

c) odparcie zarzutów niespełnienia warunków wymaganych do uzyskania patentu, prawa ochronnego na wzór użytkowy lub prawa z rejestracji wzoru przemysłowego zarówno w postępowaniu zgłoszeniowym, jak i po jego zakończeniu, w szczególności koszty zastępstwa prawnego i procesowego, zarówno w Urzędzie Patentowym Rzeczypospolitej Polskiej, jak i w odpowiednim zagranicznym organie;

d) opłaty okresowe, opłaty za odnowienie, tłumaczenia oraz dokonywanie innych czynności koniecznych dla nadania lub utrzymania ważności patentu, prawa ochronnego na wzór użytkowy oraz prawa rejestracji wzoru przemysłowego, w szczególności koszty walidacji patentu europejskiego.

Ponoszone przez Spółkę koszty spełniają opisane w ustawie kryteria i są wykazane w ewidencji, o której mowa w art. 9 ust. 1b ustawy o CIT.

Stosownie do art. 18d ust. 4 updop, koszty kwalifikowane ponoszone w ramach badań podstawowych podlegają odliczeniu wyłącznie pod warunkiem, że badania te są prowadzone na podstawie umowy lub porozumienia z podmiotem, o którym mowa w art. 7 ust. 1 pkt 1, 2 i 4-8 ustawy z dnia 20 lipca 2018 r. - Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce.

Zgodnie z art. 18d ust. 5 updop, koszty kwalifikowane podlegają odliczeniu, jeżeli nie zostały podatnikowi zwrócone w jakiejkolwiek formie lub nie zostały odliczone od podstawy opodatkowania podatkiem dochodowym.

Natomiast zgodnie z treścią art. 18d ust. 6 updop, podatnikowi, który w roku podatkowym prowadził działalność na terenie specjalnej strefy ekonomicznej na podstawie zezwolenia, prawo do odliczenia przysługuje jedynie w odniesieniu do kosztów kwalifikowanych, które nie są przez podatnika uwzględniane w kalkulacji dochodu zwolnionego z podatku na podstawie zezwolenia. Jak stanowi art. 18d ust. 7 updop, w brzmieniu obowiązującym od 1 stycznia 2018 r. do 29 kwietnia 2018 r., kwota kosztów kwalifikowanych nie może przekroczyć:

1) w przypadku gdy podatnik, o którym mowa w ust. 3a, jest mikroprzedsiębiorcą, małym lub średnim przedsiębiorcą, w rozumieniu przepisów o swobodzie działalności gospodarczej - 150% kosztów, o których mowa w ust. 2-3a;

2) w przypadku pozostałych podatników, o których mowa w ust. 3a - 150% kosztów, o których mowa w ust. 2 pkt 1-4a i ust. 2a-3a, oraz 100% kosztów, o których mowa w ust. 2 pkt 5;

3) w przypadku pozostałych podatników - 100% kosztów, o których mowa w ust. 2-3.

Stosownie do art. 18d ust. 7 ustawy o CIT, obowiązującym od 30 kwietnia 2018 r. kwota kosztów kwalifikowanych nie może przekroczyć:

1) w przypadku gdy podatnik, o którym mowa w ust. 3a, jest mikroprzedsiębiorcą małym lub średnim przedsiębiorcą, w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 6 marca 2018 r. - Prawo przedsiębiorców - 150% kosztów, o których mowa w ust. 2-3a;

2) w przypadku pozostałych podatników, o których mowa w ust. 3a - 150% kosztów, o których mowa w ust. 2 pkt 1-4a i ust. 2a-3a, oraz 100% kosztów, o których mowa w ust. 2 pkt 5;

3) w przypadku pozostałych podatników - 100% kosztów, o których mowa w ust. 2-3.

Z art. 18d ust. 7 updop obowiązującym od 2022 r. wynika, że kwota kosztów kwalifikowanych nie może przekroczyć:

1) w przypadku gdy podatnik, o którym mowa w ust. 3a, jest mikroprzedsiębiorcą, małym lub średnim przedsiębiorcą, w rozumieniu przepisów ustawy z dnia 6 marca 2018 r. - Prawo przedsiębiorców - 200% kosztów, o których mowa w ust. 2-3a;

2) w przypadku pozostałych podatników, o których mowa w ust. 3a - 200% kosztów, o których mowa w ust. 2 pkt 1-4a i ust. 2a-3a, oraz 100% kosztów, o których mowa w ust. 2 pkt 5; 3. w przypadku pozostałych podatników - 100% kosztów, o których mowa w ust. 2 pkt 2-5, ust. 2a i 3, oraz 200% kosztów, o których mowa w ust. 2 pkt 1 i 1a.

Według brzmienia art. 18d ust. 8 updop, odliczenia dokonuje się w zeznaniu za rok podatkowy, w którym poniesiono koszty kwalifikowane. W przypadku gdy podatnik poniósł za rok podatkowy stratę albo wielkość dochodu podatnika jest niższa od kwoty przysługujących mu odliczeń, odliczenia - odpowiednio w całej kwocie lub w pozostałej części - dokonuje się w zeznaniach za kolejno następujące po sobie sześć lat podatkowych następujących bezpośrednio po roku, w którym podatnik skorzystał lub miał prawo skorzystać z odliczenia. Dokonując odliczenia, o którym mowa w zdaniu drugim, uwzględnia się kwoty pomniejszeń, o których mowa w art. 18db ust. 1.

Należy także zwrócić uwagę na brzmienie przepisu art. 9 ust. 1b updop, zgodnie z którym podatnicy prowadzący działalność badawczo- rozwojową, którzy zamierzają skorzystać z odliczenia, o którym mowa w art. 18d, są obowiązani w ewidencji, o której mowa w ust. 1, wyodrębnić koszty działalności badawczo-rozwojowej.

Mając na uwadze powołane powyżej przepisy należy stwierdzić, że aby podatnikowi podatku dochodowego od osób prawnych przysługiwało prawo odliczenia w zeznaniu podatkowym kosztów kwalifikowanych poniesionych w danym roku podatkowym powinny być łącznie spełnione następujące warunki:

1. podatnik poniósł koszty na działalność badawczo-rozwojową,

2. koszty na działalność badawczo-rozwojową stanowiły dla podatnika koszty uzyskania przychodów w rozumieniu updop,

3. koszty na działalność badawczo-rozwojową mieszczą się w zamkniętym katalogu kosztów kwalifikowanych określonym przepisami art. 18d ust. 2-3 updop,

4. ww. koszty uzyskania przychodów stanowiły koszty kwalifikowane w rozumieniu updop, przy czym, jeżeli koszty kwalifikowane zostały poniesione w ramach badań podstawowych, badania te były prowadzone na podstawie umowy lub porozumienia z jednostką naukową w rozumieniu odrębnych przepisów,

5. jeżeli w roku podatkowym prowadził działalność na terenie specjalnej strefy ekonomicznej na podstawie zezwolenia/decyzji o wsparciu, prawo do odliczenia przysługuje jedynie w odniesieniu do kosztów kwalifikowanych, które nie są przez podatnika uwzględniane w kalkulacji dochodu zwolnionego z podatku na podstawie zezwolenia/decyzji o wsparciu,

6. w ewidencji, o której mowa w art. 9 ust. 1b updop, podatnik wyodrębnił koszty działalności badawczo-rozwojowej,

7. podatnik wykazał w zeznaniu podatkowym koszty kwalifikowane podlegające odliczeniu,

8. kwota odliczonych kosztów kwalifikowanych nie przekroczyła limitów określonych w updop,

9. koszty kwalifikowane nie zostały zwrócone podatnikowi w jakiejkolwiek formie lub nie zostały odliczone od podstawy opodatkowania podatkiem dochodowym.

Koszty wynagrodzeń za pracę pracowników realizujących prace badawczo- rozwojowe. Koszty wynagrodzeń pracowników ponoszone z tytułu stosunków pracy dotyczą pracowników Spółki realizujących prace badawczo-rozwojowe i stanowią po ich stronie należności ze stosunku pracy, o których mowa w art. 12 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych (zwanej dalej: „PIT”).

Przepisy podatkowe dają możliwość uznania za koszty kwalifikowane m.in. należności z tytułu wynagrodzeń pracownika, który realizuje wskazany cel, tj. wykonuje prace badawczo-rozwojowe. Istotne jest aby pracownik faktycznie wykonywał zadania będące realizacją prac badawczo-rozwojowych, wówczas wynagrodzenie takiego pracownika oraz koszty świadczeń poniesionych na jego rzecz będą mogły stanowić dla Wnioskodawcy koszt kwalifikowany w całości.

Zatem, w przypadku gdy pracownik w ramach świadczonej pracy wykonuje obowiązki nie tylko związane z działalnością badawczo-rozwojową, zasadnym jest wyodrębnienie (wyłączenie z ulgi badawczo-rozwojowej) tej części wynagrodzenia oraz świadczeń wypłaconych pracownikom zajmującym się działalnością badawczo-rozwojową, a także składek od tych przychodów, określonych w ustawie z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, która nie jest związana z realizacją działalności badawczo-rozwojowej.

Stosownie do art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t. j. Dz.U. z 2022 poz. 2647 ze zm., dalej: „updof”): za przychody ze stosunku służbowego, stosunku pracy, pracy nakładczej oraz spółdzielczego stosunku pracy uważa się wszelkiego rodzaju wypłaty pieniężne oraz wartość pieniężną świadczeń w naturze bądź ich ekwiwalenty, bez względu na źródło finansowania tych wypłat i świadczeń, a w szczególności: wynagrodzenia zasadnicze, wynagrodzenia za godziny nadliczbowe, różnego rodzaju dodatki, nagrody, ekwiwalenty za niewykorzystany urlop i wszelkie inne kwoty niezależnie od tego, czy ich wysokość została z góry ustalona, a ponadto świadczenia pieniężne ponoszone za pracownika, jak również wartość innych nieodpłatnych świadczeń lub świadczeń częściowo odpłatnych. W tym miejscu zauważyć należy, że wynagrodzenia zasadnicze, wynagrodzenia za godziny nadliczbowe, różnego rodzaju dodatki i nagrody zostały wymienione wprost w art. 12 ust. 1 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, jako przychody ze stosunku pracy, a zatem mieszczą się w katalogu kosztów kwalifikowanych, o których mowa w art. 18d ust. 2 pkt 1 updop.

Natomiast, użyty w art. 12 ust. 1 updof, zwrot „w szczególności” oznacza, że poszczególne kategorie przychodów zostały wymienione jedynie przykładowo. Zatem, ww. katalog jest katalogiem otwartym. Przychodem ze stosunku pracy i stosunków pokrewnych są więc wszelkiego rodzaju wy płaty i świadczenia skutkujące u podatnika powstaniem przysporzenia majątkowego, mające swoje źródło w łączącym pracownika z pracodawcą stosunku pracy lub stosunku pokrewnym. Jak wynika z interpretacji indywidualnej wydanej w dniu 10 marca 2023 r. przez Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej znak: 0111-KDIB1-3.4010.915.2022.3.ZK - ustawodawca nie narzucił przedsiębiorcom formy podziału/wyodrębnienia wydatków. Wybór sposobu udokumentowania tych wydatków pozostawiony został podatnikom, którzy prowadzą działalność badawczo-rozwojową. Dlatego, wskazane jest, aby dla celów dowodowych, ewidencja czasu pracy, poświęconego przez pracowników na działalność badawczo-rozwojową, była prowadzona przez podatnika korzystającego z ulgi.

Zauważyć należy, że pojęcie czasu pracy przeznaczonego na realizację działalności badawczo-rozwojowej, o którym mowa w art. 18d ust. 2 pkt 1 updop, odnosi się do czasu faktycznie poświęconego. Zatem, odliczeniu nie będą podlegały kwoty wynagrodzeń oraz składek proporcjonalnie przypisanych do dni nieobecności pracownika tj. wynagrodzeń za czas choroby/innej usprawiedliwionej absencji, czy też urlopu wypoczynkowego oraz wynagrodzenie za inne zwolnienia od pracy. W takiej sytuacji zasadnym jest wyodrębnienie (wyłączenie z ulgi badawczo-rozwojowej) tej części wynagrodzenia oraz świadczeń wypłaconych pracownikom zajmującym się działalnością badawczo-rozwojową, a także składek od tych należności, określonych w ustawie z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, które nie są związane z realizacją działalności badawczo-rozwojowej.

Jak podkreślił Wnioskodawca w opisie stanu faktycznego/zdarzenia przyszłego pracownicy Spółki, nie realizują/nie będą realizować wyłącznie prac B+R. Zatem, Spółka w przypadku gdy pracownik w ramach świadczonej pracy wykonuje obowiązki nie tylko związane z działalnością badawczo-rozwojową, wyodrębnia (wyłącza z ulgi badawczo-rozwojowej) tą część wynagrodzenia oraz świadczeń wypłaconych pracownikom zajmującym się działalnością badawczo-rozwojową, a także składki od tych przychodów, określonych w ustawie z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, które nie są związane z realizacją działalności badawczo-rozwojowej. Wnioskodawca dodatkowo wskazał w opisie stanu faktycznego/zdarzenia przyszłego, że w skład wynagrodzeń zaliczanych do kosztów kwalifikowanych nie wchodzą świadczenia za czas choroby oraz urlopu, które jak wyżej wskazano, nie mogą zostać zaliczone się do kosztów kwalifikowanych. Dlatego, wynagrodzenie za czas nieobecności pracownika oraz składki od tych należności, określone w ustawie z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, Wnioskodawca wyodrębnia tj. wyłącza z ulgi badawczo-rozwojowej.

Zatem, Wnioskodawca stoi na stanowisku, że wynagrodzenie za czas pracy Pracowników umysłowych oraz Pracowników fizycznych realizujących działalność wskazaną w pkt 2, opisaną w stanie faktycznym/zdarzeniu przyszłym, których czas pracy na poszczególne projekty badawczo-rozwojowe był/jest/i będzie ewidencjonowany stanowią koszty kwalifikowane o których mowa w art. 18d ust. 2 pkt 1 ustawy o CIT.

Uzasadnienie w zakresie pytania 3.

Przechodząc do kolejnych, ponoszonych przez Spółkę kosztów, tj. kosztów zakupu materiałów i surowców niezbędnych do tworzenie nowych, istotnie zmienionych czy ulepszonych produktów tj. linii, maszyn, urządzeń i pieców (…), należy przytoczyć art. 18d ust. 2 pkt 2 uCIT, zgodnie z którym, do kosztów kwalifikowanych zalicza się nabycie materiałów i surowców bezpośrednio związanych z prowadzoną działalnością badawczo-rozwojową.

Zgodnie z treścią art. 18d ust. 2 pkt 2 CIT, koszt kwalifikowany stanowi nabycie materiałów i surowców bezpośrednio związanych z prowadzoną działalnością badawczo-rozwojową. W odniesieniu do zużytych materiałów bezpośrednio związanych z realizacją nowego, istotnie zmienionego produktu, ulepszonego produktu, Wnioskodawca nabywa materiały zakupione takie: jak: blachy, farby, palniki gazowe zawory, głowica, płomienne czujniki ciśnienia, armatura, podkładki, pręty kolana profile, siatki tkane, uszczelki, zaczepy, zapięcia, mata z włókna ceramicznego, akcesoria metalowe, kątownik, płaskownik, nakrętki, śruby, elektrozawory, mufa, śrubunek, wodomierz, rury, opaski, króciec, przyłączki, nakrętki, szafa sterownicza z elementami elektronicznymi oraz elementy elektryczne. Spółka w ramach działalności B+R może zużywać różnego rodzaju materiały i surowce konieczne do realizacji projektów. Jednocześnie, należy wskazać, że warunkiem uznania wydatków na nabycie materiałów i surowców jest ich bezpośredni związek z prowadzoną działalnością badawczo-rozwojową. Przepisy omawianej ustawy podatkowej nie precyzują także, co należy rozumieć pod pojęciem materiałów i surowców. Interpretując zatem znaczenie pojęcia „surowce” konieczne jest odniesienie się do definicji słownikowych oraz znaczenia funkcjonującego na gruncie języka powszechnego. I tak, sformułowanie „surowce” oznacza „materiały naturalne pochodzenia zwierzęcego, roślinnego lub mineralnego, służące do wytwarzania jakichś produktów lub energii” (www.sjp.pwn.pl).

Z kolei, w zakresie interpretacji pojęcia „materiały”, odwołać należy się do interpretacji przedmiotowego pojęcia funkcjonującej na gruncie przepisów ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (t. j. Dz. U. z 2023 r., poz. 120 ze zm.).

W świetle art. 3 ust. 1 pkt 19 ustawy o rachunkowości, materiały to składniki majątku zużywane na własne potrzeby. Powyższy pogląd znajduje również potwierdzenie w doktrynie, gdzie podkreśla się, że „materiały” to „składniki majątku inicjujące realizację całego cyklu operacyjnego, które jednostka nabywa w celu ich całkowitego zużycia na własne potrzeby, tym m.in.: na potrzeby wytwarzania produktów, świadczenia usług czy realizacji działalności ogólnoadministracyjnej. Do materiałów zaliczyć można także pewne składniki majątkowe wytwarzane przez jednostkę we własnym zakresie (zazwyczaj w ramach działalności pomocniczej), a także różnego rodzaju odzyski, posiadające wartość użytkową, a pochodzące np. z likwidowanych środków trwałych, inwentarz żywy przeznaczony do uboju, części zamienne, półfabrykaty obcej produkcji, paliwa, opakowania itp.” (Walińska Ewa (red.), Bek-Gaik Bogusława, Bojanowski Witold, Czajor Agnieszka, Czajor Przemysław, Gad Jacek, Idzikowska Gabriela, Janicka Anna, Jurewicz Anna, Kalinowski Jacek, Kuczyńska Iga, Mariański Adam. Michalak Marcin, Turzyński Mikołaj. Walińska Anna. Wencel Agnieszka, Wiatr Michał, Ustawa o rachunkowości. Komentarz, Wolters Kluwer, 2016).

Zdaniem Spółki, koszty wszystkich materiałów wykorzystywanych w procesie produkcji nowych produktów, istotnie zmienionych produktów, ulepszonych produktów, mogą zostać uznane za koszty kwalifikowane prac badawczo-rozwojowych w rozumieniu art. 18d ust. 2 pkt 2 ustawy o CIT.

Reasumując, wskazane w opisie sprawy, koszty uzyskania przychodu ponoszone przez Spółkę na prowadzoną bezpośrednio przez Wnioskodawcę, działalność badawczo-rozwojową, stanowią koszty kwalifikowane zgodnie z art. 18d ust. 2 ustawy o CIT.

Ocena stanowiska

Stanowisko, które przedstawili Państwo we wniosku jest prawidłowe.

Odstępuję od uzasadnienia prawnego tej oceny.

Dodatkowe informacje

Informacja o zakresie rozstrzygnięcia

Interpretacja indywidualna wywołuje skutki prawnopodatkowe tylko wtedy, gdy rzeczywisty stan sprawy będącej przedmiotem interpretacji pokrywał się będzie z opisem stanu faktycznego/zdarzenia przyszłego podanym przez Wnioskodawcę w złożonym wniosku. W związku z powyższym, w przypadku zmiany któregokolwiek elementu przedstawionego we wniosku opisu sprawy, udzielona odpowiedź traci swoją aktualność.

Interpretacja dotyczy stanu faktycznego oraz zdarzenia przyszłego przedstawionego przez Wnioskodawcę i stanu prawnego obowiązującego w dacie zaistnienia zdarzenia w przedstawionym stanie faktycznym, a w części dotyczącej zdarzenia przyszłego – stanu prawnego obowiązującego w dniu wydania interpretacji.

Pouczenie o funkcji ochronnej interpretacji

Funkcję ochronną interpretacji indywidualnych określają przepisy art. 14k-14nb ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2022 r. poz. 2651 ze zm.). Interpretacja będzie mogła pełnić funkcję ochronną, jeśli Państwa sytuacja będzie zgodna (tożsama) z opisem stanu faktycznego lub zdarzenia przyszłego i zastosują się Państwo do interpretacji.

Zgodnie z art. 14na § 1 Ordynacji podatkowej:

Przepisów art. 14k-14n Ordynacji podatkowej nie stosuje się, jeśli stan faktyczny lub zdarzenie przyszłe będące przedmiotem interpretacji indywidualnej jest elementem czynności, które są przedmiotem decyzji wydanej:

1) z zastosowaniem art. 119a;

2) w związku z wystąpieniem nadużycia prawa, o którym mowa w art. 5 ust. 5 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług;

3) z zastosowaniem środków ograniczających umowne korzyści.

Zgodnie z art. 14na § 2 Ordynacji podatkowej:

Przepisów art. 14k-14n nie stosuje się, jeżeli korzyść podatkowa, stwierdzona w decyzjach wymienionych w § 1, jest skutkiem zastosowania się do utrwalonej praktyki interpretacyjnej, interpretacji ogólnej lub objaśnień podatkowych.

Pouczenie o prawie do wniesienia skargi na interpretację

Mają Państwo prawo do zaskarżenia tej interpretacji indywidualnej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego (...). Zasady zaskarżania interpretacji indywidualnych reguluje ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t. j. Dz. U. z 2023 r. poz. 259 ze zm., dalej jako „PPSA”).

Skargę do Sądu wnosi się za pośrednictwem Dyrektora KIS (art. 54 § 1 PPSA).

Skargę należy wnieść w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia interpretacji indywidualnej (art. 53 § 1 PPSA):

- w formie papierowej, w dwóch egzemplarzach (oryginał i odpis) na adres: Krajowa Informacja Skarbowa, ul. Warszawska 5, 43-300 Bielsko-Biała (art. 47 § 1 PPSA), albo

- w formie dokumentu elektronicznego, w jednym egzemplarzu (bez odpisu), na adres Elektronicznej Skrzynki Podawczej Krajowej Informacji Skarbowej na platformie ePUAP: /KIS/SkrytkaESP (art. 47 § 3 i art. 54 § 1a PPSA).

Skarga na interpretację indywidualną może opierać się wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną (art. 57a PPSA).

Podstawa prawna dla wydania interpretacji

Podstawą prawną dla wydania tej interpretacji jest art. 13 § 2a oraz art. 14b § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2022 r. poz. 2651 ze zm.).

Podstawą prawną dla odstąpienia od uzasadnienia interpretacji jest art. 14c § 1 Ordynacji podatkowej.

close POTRZEBUJESZ POMOCY?
Konsultanci pracują od poniedziałku do piątku w godzinach 8:00 - 17:00