Interpretacja indywidualna z dnia 20 lipca 2023 r., Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej, sygn. 0112-KDIL1-2.4012.218.2023.2.AS

Wynagrodzenie wypłacone Gminie za bezumowne korzystanie z nieruchomości będzie stanowiło wynagrodzenie za świadczoną usługę, podlegającą opodatkowaniu podatkiem VAT.

Interpretacja indywidualna– stanowisko prawidłowe

Szanowni Państwo,

stwierdzam, że Państwa stanowisko w sprawie oceny skutków podatkowych opisanego zdarzenia przyszłego w podatku od towarów i usług– jest prawidłowe.

Zakres wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej

17 maja 2023 r. wpłynął Państwa wniosek z 15 maja 2023 r. o wydanie interpretacji indywidualnej, który dotyczy podlegania opodatkowaniu bezumownego korzystania z nieruchomości przez "A".

Uzupełnili go Państwo – w odpowiedzi na wezwanie – pismem z 17 lipca 2023 r. (wpływ 17 lipca 2023 r.).

Treść wniosku jest następująca:

Opis zdarzenia przyszłego

Gmina (...) (dalej, „Gmina”, „Wnioskodawca”) jest czynnym, zarejestrowanym podatnikiem podatku od towarów i usług. Od 1 stycznia 2017 r. Gmina rozlicza podatek od towarów i usług łącznie z jednostkami budżetowymi, które podlegają centralizacji tego podatku. Gmina jest podmiotem prawa publicznego o charakterze określonym przepisami w ustawie z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (t. j. Dz. U. z 2023 r. poz. 40 ze zm.) i wykonuje zadania w imieniu własnym i na własną odpowiedzialność. Zadania te są realizowane przez Gminę jako czynności stanowiące działalność statutową, jak i na podstawie umów cywilnoprawnych stanowiących działalność gospodarczą w rozumieniu ustawy o podatku od towarów i usług (t. j. Dz. U. z 2022 r. poz. 931 ze zm.). Gmina jest właścicielem nieruchomości położonych na jej terenie. W Gminie wystąpił przypadek bezumownego korzystania nieruchomości bez tytułu prawnego.

"A" prowadząc działalność (...) na terenie Gminy, zajęła bez tytułu prawnego (...) grunty o pow. (...) ha, będące przedmiotem własności Gminy, stanowiące drogi, rowy oraz inne nieruchomości.

Na skutek powołanej powyżej działalności nastąpiło przerwanie istniejącego układu komunikacyjno-drogowego na terenie Gminy.

Od roku 2013 Gmina prowadziła rozmowy z "A" dotyczące uregulowania kwestii naprawienia szkód(...), zajęcia dróg, rowów, placów gminnych oraz rekompensaty za bezumowne korzystanie z gruntu. Przez wiele lat strony nie doszły do porozumienia, które rozstrzygałoby powyższe kwestie.

Dopiero w roku 2021 przedstawiciele "A" oraz przedstawiciele Gminy podpisali porozumienie określające zasady współdziałania stron przy realizacji obowiązku naprawienia szkód wynikających z zajęcia dróg i rowów gminnych, o których mowa powyżej w Gminie (...) na terenie Gminy.

W ramach tego porozumienia "A" na podstawie przepisów z dnia (...), a w szczególności (...) tej ustawy, zobowiązała się do naprawienia szkody polegającej na naruszeniu układu komunikacyjnego, w ten sposób, że tytułem naprawienia szkód wynikających z zajęcia dróg i rowów na działkach gruntu o łącznej powierzchni (...) ha wypłaci Gminie odszkodowanie oraz zobowiąże się do nabycia, na podstawie (...), gruntów o łącznej powierzchni (...) ha, zajętych (...).

Efektem powyższego było zbycie przez Gminę(...)2021 r. gruntów gminnych o łącznej powierzchni (...) ha, o których mowa powyżej, zajętych pod działalność (...) na rzecz "A".

Natomiast w dalszym ciągu nierozwiązana pozostała sprawa bezumownego korzystania przez "A" z powyższych nieruchomości gminnych o łącznej pow. (...) ha w okresie od 8 lutego 2008 r. do 9 marca 2021 r. (...) oraz od 8 lutego 2008 r. do 20 sierpnia 2014 r. (...), w związku z czym Gmina zleciła wykonanie operatu szacunkowego w sprawie określenia wartości wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z rzeczonych nieruchomości, położonych w obrębach geodezyjnych (...), które stanowiły przedmiot własności Gminy, a zajęte zostały przez ówczesną "B" (…) pod działalność związaną z (...). Wycena o której mowa powyżej opiewa na kwotę (…) zł i jest to kwota niezawierająca podatku — kwota netto.

Gmina zamierza wystąpić do "A" z pismem wzywającym do zapłaty powyższej kwoty.

Doprecyzowanie opisu zdarzenia przyszłego

1.Poniżej numery działek będące przedmiotem bezumownego korzystania:

Wykaz nr 1

(...)

Wykaz nr 2

(...)

2.Na pytanie: „Czy przed stwierdzeniem bezumownego korzystania z gruntów przez "A", ww. grunty były przedmiotem jakiegokolwiek stosunku prawnego (np. umowy najmu, dzierżawy) pomiędzy Gminą a "A"? Jeżeli tak, to czy wszystkie grunty były objęte jedną umową? Z jakiego powodu ten stosunek prawny ustał? Prosimy szczegółowo opisać”.

Wnioskodawca odpowiedział: „Przed stwierdzeniem bezumownego korzystania z gruntów ww. działki nie były przedmiotem jakiegokolwiek stosunku prawnego pomiędzy Gminą a "A"”.

3.Na pytanie: „W jaki sposób doszło do bezumownego korzystania z opisanych we wniosku nieruchomości przez "A"? Kiedy doszło do ujawnienia faktu bezumownego korzystania z gruntów przez "A"”?

Wnioskodawca odpowiedział: „"A" prowadząc działalność (...) na terenie Gminy zajęła na ten cel bezumownie od roku 1991 gminny układ drogowy oraz inne nieruchomości, w tym rowy, w miejscowościach (...). Od roku 2003 Gmina prowadziła rozmowy z "A" dotyczące uregulowania kwestii naprawienia szkód (...) spowodowanych (...) na gminnych drogach i innych gminnych nieruchomościach.

Wniosek roszczeniowy w przedmiocie bezumownego korzystania przez "A" z gruntów gminnych został przedstawiony przez Gminę podczas spotkania obu stron (...)2018 r.”.

4.Na pytanie: „Czy Gmina po ujawnieniu faktu bezumownego korzystania z gruntów przez "A", zaakceptowała zaistniałą sytuację i zmierzała do prawnego uregulowania ujawnionego stanu, tj. np. podpisania stosownej umowy najmu lub dzierżawy, czy dążyła do odzyskania nieruchomości”?

Wnioskodawca odpowiedział: „Tak, po ujawnieniu faktu bezumownego korzystania Gmina zaakceptowała zaistniałą sytuację, jednocześnie zmierzając do prawnego uregulowania ujawnionego stanu, prowadząc rozmowy w sprawie odtworzenia przez "A" częściowego układu komunikacyjnego, ewentualnej dzierżawy, zamiany bądź sprzedaży gruntów na rzecz "A". Efektem rozmów było podpisanie w roku 2021 umowy sprzedaży gruntów na rzecz "A"”.

5.Na pytanie: „Czy Gmina podjęła jakiekolwiek czynności mające na celu odzyskanie nieruchomości zajętych przez "A"? Jeśli tak, to kiedy i jakie to były czynności”?

Wnioskodawca odpowiedział: „Tak, jak w odpowiedzi powyżej”.

6.Na pytanie: „Czy Gmina skierowała sprawę na drogę postępowania sądowego występując przeciwko "A" o wydanie nieruchomości, które były przedmiotem bezumownego korzystania i/1ub przywrócenie terenu do stanu pierwotnego”?

Wnioskodawca odpowiedział: „Nie, Gmina nie wystąpiła na drogę sądową z powództwem o wydanie nieruchomości”.

7.Na pytanie: „Z wniosku wynika, że część gruntów (24 działki) była przedmiotem bezumownego korzystania przez "A" do 20 sierpnia 2014 r. Z jakiego powodu zakończyło się bezumowne korzystanie z tych nieruchomości? Prosimy szczegółowo wskazać”.

Wnioskodawca odpowiedział: „We wskazanej dacie "A" wyszła z posiadania części gruntów zajętych na powyżej wskazanych terenach (...), zbywając je na rzecz innego podmiotu”.

Pytanie

Czy wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z nieruchomości będzie czynnością podlegającą opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług w świetle przepisów ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (t. j. Dz. U. z 2022 r. poz. 931 ze zm.)?

Państwa stanowisko w sprawie

Zgodnie z przepisem art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (t. j. Dz. U. z 2022 r. poz. 931 ze zm.) – zwanej dalej ustawą, opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlegają odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju.

Jak wynika z art. 5 ust. 2 ustawy, wskazane czynności określone w ust. 1 podlegają opodatkowaniu niezależnie od tego, czy zostały wykonane z zachowaniem warunków oraz form określonych przepisami prawa.

Powyższe oznacza, że istotny jest przede wszystkim faktyczny przebieg danej czynności i osiągnięty rezultat zgodny z zamiarem umawiających się stron.

W myśl art. 7 ust. 1 ustawy, przez dostawę towarów, o której mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel.

Natomiast przez świadczenie usług – w świetle art. 8 ust. 1 ustawy – rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7, w tym również:

1.przeniesienie praw do wartości niematerialnych i prawnych, bez względu na formę, w jakiej dokonano czynności prawnej;

2.zobowiązanie do powstrzymania się od dokonania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji;

3.świadczenie usług zgodnie z nakazem organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w jego imieniu lub nakazem wynikającym z mocy prawa.

W zakresie odpłatności za ww. świadczenie, ustawa o podatku od towarów i usług nie definiuje co należy rozumieć przez czynność odpłatną. Jednak dla uznania, że dostawa towarów oraz świadczenie usługi podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, bezwzględnym warunkiem jest „odpłatność” za daną czynność, co wynika z ww. przepisu art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy. Odpłatność oznacza wykonanie czynności dostawy towarów oraz świadczenia usług za wynagrodzeniem. W konsekwencji uznać należy, że w okresie bezumownego korzystania z nieruchomości przez Korzystającego, Wnioskodawca świadczył usługi w rozumieniu art. 8 ust. 1 ustawy, które ze względu na ich odpłatny charakter podlegają opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług w myśl art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy. Świadczenie pieniężne za korzystanie z ww. nieruchomości bez tytułu prawnego i bez zgody właściciela stanowi bowiem w rzeczywistości wynagrodzenie za świadczoną usługę i bezpośrednie korzyści w postaci możliwości korzystania z nieruchomości w oznaczonym zakresie.

Tym samym środki z wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości jakie otrzyma Gmina w opisanych okolicznościach stanowią należności za wykonane czynności wymienione w art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy. Gmina uważa że bezumowne korzystanie z nieruchomości w opisanym stanie faktycznym podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług stawką 23%.

Ocena stanowiska

Stanowisko, które przedstawili Państwo we wniosku– jest prawidłowe.

Uzasadnienie interpretacji indywidualnej

Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (t. j. Dz. U. z 2022 r. poz. 931 ze zm.), zwanej dalej „ustawą”:

Stosownie do art. 5 ust. 2 ustawy:

Powyższe oznacza, że istotny jest przede wszystkim faktyczny przebieg danej czynności i osiągnięty rezultat zgodny z zamiarem umawiających się stron.

W myśl art. 7 ust. 1 ustawy:

Stosownie do art. 8 ust. 1 ustawy:

Z cytowanych wyżej przepisów ustawy wynika, że przez usługę należy rozumieć każde świadczenie na rzecz danego podmiotu niebędące dostawą towarów.

Z uwagi na powyższe unormowania, pod pojęciem usługi (świadczenia) należy rozumieć każde zachowanie się na rzecz innej osoby, na które składać się może zarówno działanie (uczynienie, wykonanie czegoś na rzecz innej osoby), jak i zaniechanie (nieczynienie, bądź też tolerowanie, znoszenie określonych stanów rzeczy).

Przy ocenie charakteru świadczenia jako usługi należy mieć na względzie, że ustawa zalicza do grona usług każde świadczenie. Zauważyć jednak należy, że usługą będzie tylko takie świadczenie, w przypadku którego istnieje bezpośredni konsument, odbiorca świadczenia odnoszący korzyść o charakterze majątkowym.

W związku z powyższym, czynność podlega opodatkowaniu jedynie wówczas, gdy wykonywana jest w ramach umowy zobowiązaniowej, a jedna ze stron transakcji może zostać uznana za bezpośredniego beneficjenta tej czynności. Przy czym związek pomiędzy otrzymywaną płatnością a świadczeniem na rzecz dokonującego płatności musi mieć charakter bezpośredni i na tyle wyraźny, aby można powiedzieć, że płatność następuje w zamian za to świadczenie.

Pojęcie świadczenia – składającego się na istotę usługi – należy interpretować zgodnie z jego cywilistycznym rozumieniem.

Zgodnie z art. 353 § 1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (t. j. Dz. U. z 2022 r. poz. 1360 ze zm.), zwanej dalej Kodeksem cywilnym:

W świetle art. 353 § 2 Kodeksu cywilnego:

Należy zauważyć, że pojęcie usługi zostało zdefiniowane bardzo szeroko. Powyższa definicja jest niewątpliwie szersza niż zakres tego pojęcia w potocznym jego rozumieniu. Taka konstrukcja definicji usług pozwala na objęcie zakresem przedmiotowym podatku VAT wszelkich transakcji wykonywanych w ramach działalności gospodarczej.

Stosownie do art. 24 ust. 1 dyrektywy 2006/112/WE Rady z dnia 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (Dz. Urz. UE L 347 z 11.12.2006 s. 1 ze zm.), zwanej dalej Dyrektywą:

Zgodnie z art. 25 Dyrektywy:

W tym miejscu warto podkreślić, że nie każde zaniechanie działania lub tolerowanie czynności uważane jest za świadczenie usług. Dla stwierdzenia, czy dana czynność albo brak podejmowania czynności stanowi świadczenie usług podlegające opodatkowaniu podatkiem od wartości dodanej, należy ocenić przedmiotową transakcję w kontekście całego systemu podatku VAT, a w szczególności jego głównych założeń i celów, które zostały wyrażone w artykule 1 Dyrektywy. W myśl tego artykułu, podatek od wartości dodanej jest z założenia podatkiem nałożonym na konsumpcję towarów i usług. Chociaż płatnikiem podatku są wszystkie osoby zaangażowane w kolejne stadia transakcji gospodarczych, faktyczny i ostateczny ciężar podatku spoczywa jedynie na ostatecznym konsumencie. W świetle powyższych założeń opodatkowaniu podlegają tylko takie transakcje, w ramach których występuje możliwy do zidentyfikowania konsument towarów lub usług. W związku z powyższym, zaniechanie działania lub tolerowanie czynności lub sytuacji podlega opodatkowaniu jedynie wówczas, gdy wykonywane jest w ramach umowy zobowiązaniowej, a jedna ze stron transakcji może zostać uznana za bezpośredniego beneficjenta usługi.

Ustawa nie definiuje co należy rozumieć przez czynność odpłatną. Jednak dla uznania, że dostawa towarów oraz świadczenie usługi podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, bezwzględnym warunkiem jest „odpłatność” za daną czynność, co wynika z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy.

Odpłatność oznacza wykonanie czynności (dostawy towarów oraz świadczenia usług) za wynagrodzeniem. W znaczeniu potocznym wynagrodzenie to zapłata za pracę, należność, a także odszkodowanie. Natomiast odpłatny to taki, który wymaga zapłacenia, zwrotu kosztów, płatny.

Powyższa analiza prowadzi do wniosku, że istotną cechą wynagrodzenia jest istnienie bezpośredniego związku pomiędzy dostawą towarów lub świadczeniem usług i otrzymaną zapłatą.

Można w tym miejscu wskazać, że kwestia odpłatności była wielokrotnie przedmiotem rozstrzygnięć Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej.

W wyroku z 1 kwietnia 1982 r. w sprawie C-89/81 Hong-Kong Trade Development Council, TSUE stwierdził, że wskazane w sprawie czynności podlegają opodatkowaniu jedynie wtedy, gdy zostały wykonane odpłatnie. Analizując głębiej ten problem Trybunał Sprawiedliwości UE w wyroku z 8 marca 1988 r. w sprawie C-102/86 Apple and Pear Development Council stwierdził, że czynność można uznać za dokonaną odpłatnie, gdy istnieje bezpośrednia i jasno zindywidualizowana korzyść po stronie dostawcy towaru lub usługi, a ponadto odpłatność za otrzymane świadczenie (towar lub usługę) pozostaje w bezpośrednim związku z czynnością, która miałaby być opodatkowana tym podatkiem.

Na uwagę zasługuje także orzeczenie w sprawie C-16/93 pomiędzy R. J. Tolsma a Inspecteur der Omzetbelasting Leeuwarden (Holandia), gdzie Trybunał zauważył, że czynność „podlega opodatkowaniu wyłącznie wtedy, gdy istnieje związek prawny między usługodawcą i usługobiorcą, w ramach którego następuje świadczenie wzajemne, przy czym wynagrodzenie otrzymane przez usługodawcę stanowi wartość faktycznie przekazaną w zamian za usługi świadczone na rzecz usługobiorcy”.

Wobec powyższego należy wskazać, że dostawa towarów lub świadczenie usług podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług wtedy, gdy są wykonane odpłatnie oraz gdy pomiędzy dostawcą towaru lub świadczącym usługę i ich beneficjentem (odbiorcą) istnieje jawny lub dorozumiany stosunek prawny (umowa), w ramach którego spełniane są świadczenia wzajemne.

Zauważyć należy, że przepisy podatkowe nie zawierają definicji odszkodowania.

Kwestię odszkodowania reguluje Kodeks cywilny.

Stosownie do art. 415 Kodeksu cywilnego:

Zgodnie z treścią art. 471 Kodeksu cywilnego:

Na gruncie prawa cywilnego odszkodowanie za doznaną szkodę majątkową lub niemajątkową uzależnione jest od zaistnienia zdarzenia, z którym przepisy łączą obowiązek naprawienia szkody. Ponadto, między zdarzeniem a zaistniałą w jego wyniku szkodą musi istnieć związek przyczynowy. Kodeks cywilny rozróżnia dwa podstawowe rodzaje odpowiedzialności: kontraktową, która powstaje z mocy umowy i odnosi się do przypadków niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania (art. 471 Kodeksu cywilnego) oraz deliktową, czyli wynikającą z czynów niedozwolonych (art. 415 Kodeksu cywilnego).

W świetle wyżej przytoczonych przepisów, na gruncie stosunków cywilnoprawnych szkoda polega na nienależytym wykonaniu bądź niewykonaniu zobowiązania przez dłużnika, istnieniu adekwatnego związku przyczynowego pomiędzy działaniem lub zaniechaniem, a szkodą. Brak tych przesłanek powoduje, że nie mamy do czynienia ze szkodą, za powstanie której dłużnik zobowiązany jest do wypłaty odszkodowania.

Przepisy Kodeksu cywilnego regulują również kwestie bezumownego korzystania z cudzej rzeczy.

Zgodnie z art. 222 § 1 i § 2 Kodeksu cywilnego:

Przeciwko osobie, która narusza własność w inny sposób aniżeli przez pozbawienie właściciela faktycznego władztwa nad rzeczą, przysługuje właścicielowi roszczenie o przywrócenie stanu zgodnego z prawem i o zaniechanie naruszeń.

Na podstawie art. 224 § 1 Kodeksu cywilnego:

W myśl art. 224 § 2 Kodeksu cywilnego:

Stosownie do art. 225 Kodeksu cywilnego:

Z ww. regulacji wynika, że w sytuacji wytoczenia powództwa – przeciwko samoistnemu posiadaczowi w złej wierze – jest on obowiązany do wynagrodzenia za korzystanie z rzeczy oraz jest odpowiedzialny za jej stan. Ponadto, spoczywa na nim obowiązek zwrotu pobranych od powyższej chwili pożytków, których nie zużył, jak również winny jest uiścić wartość tych, które zużył.

Zgodnie z art. 230 Kodeksu cywilnego:

Stosownie do art. 336 Kodeksu cywilnego:

O tym, czy bezumowne korzystanie z nieruchomości podlega opodatkowaniu na podstawie art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy, decydować muszą w każdym przypadku konkretne okoliczności.

Zauważyć należy, że z cytowanych wyżej przepisów ustawy wynika, że przy określeniu, czy miała miejsce czynność podlegająca opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, istotne jest określenie, czy wykonywano świadczenie i czy wynagrodzenie z tytułu wykonywania tego świadczenia miało być wypłacone. Analiza ww. przepisów ustawy prowadzi do wniosku, że istotną cechą wynagrodzenia jest istnienie bezpośredniego związku pomiędzy usługą i otrzymaną zapłatą. Kolejnym czynnikiem decydującym o tym, czy mamy do czynienia z wynagrodzeniem jest ustalenie, czy wynagrodzenie takie było należne z tytułu danego świadczenia. Czynność opodatkowana powstaje w związku z zaistnieniem stosunku prawnego określonego umową między stronami. Zatem, wystąpić musi bezpośredni związek pomiędzy wykonywanymi czynnościami i wysokością otrzymanego wynagrodzenia, oparty o relacje cywilnoprawne pomiędzy podmiotami.

W związku z powyższym, czynność podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług wówczas, gdy wykonywana jest w ramach umowy zobowiązaniowej, a jedna ze stron transakcji może zostać uznana za bezpośredniego beneficjenta tej czynności.

Kluczowym elementem dla rozstrzygnięcia, czy czynność bezumownego korzystania z nieruchomości podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, jest fakt istnienia zgody, chociażby nieformalnej, na korzystanie z przedmiotu, bądź wystąpienie przez jego właściciela na drogę sądową.

W przypadku, gdy rzecz (np. nieruchomość) została objęta w posiadanie przez podmiot nieuprawniony, a właściciel wytoczy przeciwko niemu powództwo o wydanie rzeczy, zasadne jest przyjęcie, że pomiędzy właścicielem i korzystającym bezumownie z tej rzeczy nie istnieje żaden jawny lub dorozumiany stosunek prawny (umowa), w ramach którego spełnione są świadczenia wzajemne. W tej sytuacji świadczenie podatnika, nieoparte na tytule prawnym, wskazującym obowiązek świadczenia usług oraz wysokość wynagrodzenia – nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. Odszkodowanie wypłacone w takich okolicznościach z tego tytułu nie jest płatnością za świadczenie usługi, lecz rekompensatą za pozbawienie właściciela prawa do swobodnego dysponowania rzeczą i wynikłe z tego tytułu szkody.

Inaczej należy jednak oceniać sytuację, gdy korzystający z nieruchomości użytkuje ją za zgodą właściciela (nawet dorozumianą) płacąc z tego tytułu określone kwoty, a także sytuację, kiedy właściciel rzeczy (np. nieruchomości) – z różnych względów – toleruje sytuację, w której przy braku formalnego stosunku prawnego, inny podmiot korzysta z należącej do niego rzeczy. W tych okolicznościach wynagrodzenie otrzymane przez właściciela z tytułu bezumownego korzystania z rzeczy stanowi wynagrodzenie za świadczenie usług w rozumieniu art. 8 ust. 1 ustawy i na podstawie art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

W konsekwencji należy stwierdzić, że decydujące znaczenie dla opodatkowania lub nieopodatkowania bezumownego korzystania z nieruchomości bez zawiązywania stosunku zobowiązaniowego mają okoliczności faktyczne. Co do zasady, sytuacja ta pozostaje poza podleganiem opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. Jeżeli jednak okoliczności wskazują na dorozumianą, milczącą zgodę właściciela nieruchomości na jej użytkowanie przez dotychczasowego użytkownika – czynność ta podlega opodatkowaniu jako świadczenie usług.

Zatem stwierdzić należy, że w zakresie, w jakim otrzymana należność stanowi wynagrodzenie za świadczoną usługę podlega ona opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, w sytuacji zaś, gdy otrzymano świadczenie będące odszkodowaniem, to nie podlega ono regulacjom ustawy, a tym samym nie podlega opodatkowaniu tym podatkiem.

W tym miejscu wskazać należy, że opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlega konkretna czynność (dostawa towaru lub usługa), a nie zapłata.

Z opisu sprawy wynika, że Gmina jest czynnym, zarejestrowanym podatnikiem podatku VAT. W Gminie wystąpił przypadek bezumownego korzystania z nieruchomości bez tytułu prawnego. "A" prowadząc działalność (...) na terenie Gminy, zajęła bez tytułu prawnego (...) grunty o pow. (…) ha, będące przedmiotem własności Gminy, stanowiące drogi, rowy oraz inne nieruchomości. Gmina prowadziła rozmowy z "A" dotyczące uregulowania kwestii naprawienia szkód (...), zajęcia dróg, rowów, placów gminnych oraz rekompensaty za bezumowne korzystanie z gruntu. W roku 2021 przedstawiciele "A" oraz przedstawiciele Gminy podpisali porozumienie określające zasady współdziałania stron przy realizacji obowiązku naprawienia szkód wynikających z zajęcia dróg i rowów gminnych o których mowa powyżej. W ramach tego porozumienia "A" zobowiązała się do naprawienia szkody polegającej na naruszeniu układu komunikacyjnego, w ten sposób, że tytułem naprawienia szkód wynikających z zajęcia dróg i rowów na działkach gruntu wypłaci Gminie odszkodowanie oraz zobowiąże się do nabycia gruntów o łącznej powierzchni (...) ha, zajętych pod (...). Efektem powyższego było zbycie przez Gminę 9 marca 2021 r. gruntów gminnych o łącznej powierzchni (…) ha, o których mowa powyżej, zajętych pod działalność (...) na rzecz "A". W kwestii bezumownego korzystania przez "A" z powyższych nieruchomości gminnych o łącznej pow. (…) ha w okresie od 8 lutego 2008 r. do 9 marca 2021 r. (97 działek) oraz od 8 lutego 2008 r. do 20 sierpnia 2014 r. (24 inne działki) Gmina zamierza wystąpić do "A" z pismem wzywającym do zapłaty wartości wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z rzeczonych nieruchomości, w kwocie (…) zł. Przed stwierdzeniem bezumownego korzystania z gruntów ww. działki nie były przedmiotem jakiegokolwiek stosunku prawnego pomiędzy Gminą a "A". "A" prowadząc działalność (...) na terenie Gminy zajęła na ten cel bezumownie od roku 1991 gminny układ drogowy oraz inne nieruchomości, w tym rowy. Od roku 2003 Gmina prowadziła rozmowy z "A" dotyczące uregulowania kwestii naprawienia szkód (...) na gminnych drogach i innych gminnych nieruchomościach. Wniosek roszczeniowy w przedmiocie bezumownego korzystania przez "A" z gruntów gminnych został przedstawiony przez Gminę podczas spotkania obu stron (...)2018 r. Po ujawnieniu faktu bezumownego korzystania Gmina zaakceptowała zaistniałą sytuację, jednocześnie zmierzając do prawnego uregulowania ujawnionego stanu, prowadząc rozmowy w sprawie odtworzenia przez "A" częściowego układu komunikacyjnego, ewentualnej dzierżawy, zamiany bądź sprzedaży gruntów na rzecz "A". Efektem rozmów było podpisanie w roku 2021 umowy sprzedaży gruntów na rzecz "A". Gmina nie wystąpiła na drogę sądową z powództwem o wydanie nieruchomości. 20 sierpnia 2014 r. "A" wyszła z posiadania części gruntów zajętych na powyżej wskazanych terenach (...), zbywając je na rzecz innego podmiotu.

Wątpliwości Wnioskodawcy dotyczą podlegania opodatkowaniu bezumownego korzystania z nieruchomości przez "A".

W analizowanej sprawie, kluczowe dla rozstrzygnięcia wątpliwości Wnioskodawcy jest ustalenie, czy w zaistniałej sytuacji Wnioskodawca wyrażał zgodę (również dorozumianą) na korzystanie przez "A" z nieruchomości stanowiących własność Gminy oraz czy podjęła ona jakiekolwiek kroki celem odzyskania nieruchomości, w przypadku braku takiej zgody (umowy).

W przedmiotowej sprawie – jak wskazał Wnioskodawca – Gmina zaakceptowała zaistniałą sytuację, jednocześnie zmierzając do prawnego uregulowania ujawnionego stanu, prowadząc rozmowy w sprawie odtworzenia przez "A" częściowego układu komunikacyjnego, ewentualnej dzierżawy, zamiany bądź sprzedaży gruntów na rzecz "A". W efekcie tych rozmów, "A" nabyła od Gminy przedmiotowe grunty. Co więcej, Gmina nie wystąpiła na drogę sądową z powództwem o wydanie nieruchomości, a obecnie zamierza wystąpić do "A" z pismem wzywającym do zapłaty wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z nieruchomości.

Zatem jak wynika z wniosku, Gmina nie dążyła do wydania przedmiotowych nieruchomości. Ponadto, Gmina na skutek prowadzonych z "A" rozmów zbyła na jej rzecz przedmiotowe grunty. Całokształt zachowania Gminy potwierdza, że choć Wnioskodawca zmierzał do prawnego uregulowania korzystania z nieruchomości przez "A", to w analizowanej sytuacji, mamy do czynienia z nieformalną zgodą na korzystanie z nieruchomości.

W konsekwencji, w kontekście przedstawionego opisu sprawy i powołanych powyżej przepisów uznać należy, że w odniesieniu do zaistniałej sytuacji, w okresie bezumownego korzystania z nieruchomości przez "A", Gmina świadczyła usługi w rozumieniu art. 8 ust. 1 ustawy, które ze względu na ich odpłatny charakter podlegają opodatkowaniu podatkiem VAT, w myśl art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy. Świadczenie pieniężne za korzystanie z ww. nieruchomości bez tytułu prawnego stanowi bowiem w rzeczywistości wynagrodzenie za świadczoną usługę, dającą korzystającemu z nieruchomości wyraźne i bezpośrednie korzyści w postaci możliwości korzystania z niej w oznaczonym zakresie.

Zatem wynagrodzenie z tytułu bezumownego korzystania z ww. nieruchomości będzie należnością za wykonanie czynności wymienionych w art. 5 ustawy, które to czynności podlegają opodatkowaniu tym podatkiem.

Podsumowując, wynagrodzenie wypłacone Gminie za bezumowne korzystanie z nieruchomości będzie stanowiło wynagrodzenie za świadczoną usługę, podlegającą opodatkowaniu podatkiem VAT.

Tym samym, stanowisko Wnioskodawcy należało uznać za prawidłowe.

Dodatkowe informacje

Informacja o zakresie rozstrzygnięcia

Interpretacja dotyczy zdarzenia przyszłego, które Państwo przedstawili i stanu prawnego, który obowiązuje w dniu wydania interpretacji.

Zgodnie z art. 14b § 1 Ordynacji podatkowej:

W związku z powyższym, wydana interpretacja dotyczy tylko sprawy będącej przedmiotem Państwa wniosku (pytania). Inne kwestie przedstawione w opisie zdarzenia przyszłego, bądź we własnym stanowisku, które nie zostały objęte pytaniem nie mogą być, zgodnie z art. 14b § 1 Ordynacji podatkowej, rozpatrzone.

Należy zauważyć, że zgodnie z art. 14b § 3 ustawy Ordynacja podatkowa:

Jestem ściśle związany przedstawionym we wniosku opisem zdarzenia przyszłego, Państwo ponoszą ryzyko związane z ewentualnym błędnym lub nieprecyzyjnym ich przedstawieniem. Zatem, wydając przedmiotową interpretację oparłem się na wynikającym z treści wniosku opisie zdarzenia przyszłego. W przypadku, gdy w toku postępowania podatkowego, kontroli podatkowej, bądź celno-skarbowej zostanie określony odmienny stan sprawy, interpretacja nie wywoła w tym zakresie skutków prawnych. Ponadto, w sytuacji zmiany któregokolwiek elementu przedstawionego w opisie sprawy, udzielona odpowiedź traci swoją aktualność.

W myśl art. 14b § 1a Ordynacji podatkowej:

Tym samym, kwestia ustalenia wysokości stawki podatku VAT dla dostawy towarów lub świadczenia usług od 1 lipca 2020 r. może być rozstrzygnięta tylko w ramach wydania wiążącej informacji stawkowej określonej w art. 42a ustawy.

W związku z powyższym należy podkreślić, że niniejsza interpretacja nie rozstrzyga kwestii tego, jaka stawka podatku VAT jest właściwa dla świadczonej usługi.

Pouczenie o funkcji ochronnej interpretacji

·Funkcję ochronną interpretacji indywidualnych określają przepisy art. 14k-14nb ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2022 r. poz. 2651 ze zm.). Interpretacja będzie mogła pełnić funkcję ochronną, jeśli: Państwa sytuacja będzie zgodna (tożsama) z opisem stanu faktycznego lub zdarzenia przyszłego i zastosują się Państwo do interpretacji.

·Zgodnie z art. 14na § 1 Ordynacji podatkowej:

·Zgodnie z art. 14na § 2 Ordynacji podatkowej:

Pouczenie o prawie do wniesienia skargi na interpretację

Mają Państwo prawo do zaskarżenia tej interpretacji indywidualnej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego. Zasady zaskarżania interpretacji indywidualnych reguluje ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t. j. Dz. U. z 2023 r. poz. 259 ze zm.; dalej jako „PPSA”).

Skargę do Sądu wnosi się za pośrednictwem Dyrektora KIS (art. 54 § 1 PPSA). Skargę należy wnieść w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia interpretacji indywidualnej (art. 53 § 1 PPSA):

·w formie papierowej, w dwóch egzemplarzach (oryginał i odpis) na adres: Krajowa Informacja Skarbowa, ul. Warszawska 5, 43-300 Bielsko-Biała (art. 47 § 1 PPSA), albo

· w formie dokumentu elektronicznego, w jednym egzemplarzu (bez odpisu), na adres Elektronicznej Skrzynki Podawczej Krajowej Informacji Skarbowej na platformie ePUAP: /KIS/SkrytkaESP (art. 47 § 3 i art. 54 § 1a PPSA).

Skarga na interpretację indywidualną może opierać się wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną (art. 57a PPSA).

Podstawa prawna dla wydania interpretacji

Podstawą prawną dla wydania tej interpretacji jest art. 13 § 2a oraz art. 14b § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2022 r. poz. 2651 ze zm.).