Interpretacja indywidualna z dnia 7 lipca 2023 r., Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej, sygn. 0114-KDIP4-3.4012.240.2023.1.RK

Uznanie nabywanych wierzytelności za czynność niepodlegającą opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

Interpretacja indywidualna – stanowisko prawidłowe

Szanowni Państwo,

stwierdzam, że Państwa stanowisko w sprawie oceny skutków podatkowych opisanego stanu faktycznego w podatku od towarów i usług jest prawidłowe.

Zakres wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej

11 maja 2023 r. wpłynął Państwa wniosek o wydanie interpretacji indywidualnej, który dotyczy uznania nabywanych wierzytelności za czynności niepodlegającą opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

Treść wniosku jest następująca:

Opis stanu faktycznego

Wnioskodawca prowadzi działalność gospodarczą w formie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, której przedmiotem jest działalność w zakresie pośrednictwa w obrocie nieruchomościami (wg klasyfikacji PKD – 68.31.Z). Wnioskodawca zajmuje się również kupnem i sprzedażą nieruchomości na własny rachunek (wg klasyfikacji PKD – 68.10.Z), a także realizacją robót budowlanych (wg klasyfikacji PKD – 41.10.Z).

Poza prowadzoną działalnością gospodarczą, której zakres został przedstawiony powyżej, Wnioskodawca w sposób nieregularny nabywa wierzytelności kredytowe w celu ich windykacji na własne ryzyko. W związku z tym, powstała wątpliwość czy nabycie wierzytelności w przedstawionym niżej stanie faktycznym powinno być opodatkowane podatkiem VAT.

Wierzytelność będąca przedmiotem zapytania została nabyta 18 października 2022 r. od Funduszu Inwestycyjnego Zamkniętego Niestandaryzowanego Sekurytyzacyjnego dalej jako „Zbywca”, który 23 listopada 2020 r. nabył przedmiotową wierzytelność od Banku, dalej jako „Wierzyciel pierwotny”.

Przedmiotem wierzytelności nabytej przez Wnioskodawcę była umowa kredytu budowlanego z dofinansowaniem wkładu własnego z 24 kwietnia 2014 r. wraz ze wszystkimi zabezpieczeniami (lokalem mieszkalnym), należnościami ubocznymi i innymi prawami.

Zadłużenie na dzień nabycia wierzytelności wynosiło 114 225,83 PLN, z czego: kapitał 91 766,00 PLN, odsetki 17 707,75 PLN, koszty 4 752,08 PLN. Wierzytelność została zabezpieczona hipoteką umowną w kwocie 143 159,30 PLN. Wierzytelność jest objęta treścią nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym z dnia 21 grudnia 2018 roku wydanego przez Sąd Okręgowy opatrzonego klauzulą wymagalności w dniu 19 maja 2019 r. zgodnie z którym Sąd zasądził od Dłużnika na rzecz Wierzyciela Pierwotnego kwotę 96 524,61 zł tytułem należności głównej wraz z dalszymi odsetkami w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie, liczonymi od kwoty 91 766,00 zł od 6 listopada 2018 r. do dnia całkowitej spłaty oraz kwotę 4 764,25 zł tytułem kosztów procesu oraz kwotę 6,00 zł tytułem kosztów postępowania klauzulowego. Na podstawie Postanowienia Sądu Rejonowego z 18 października 2021 r. wobec Dłużnika prowadzone jest postępowanie upadłościowe, które do dnia dzisiejszego nie zostało zakończone.

Wierzytelność wraz ze wszelkimi prawami i zabezpieczeniami została nabyta przez Wnioskodawcę za łączną kwotę 85 000,00 PLN. Różnica pomiędzy wartością nominalną nabywanej wierzytelności, a ceną jej sprzedaży odzwierciedla ekonomiczną wartość wierzytelności w chwili jej nabycia. Podejmując decyzję o nabyciu wierzytelności po jej cenie rynkowej oraz ustalając tę cenę Wnioskodawca kalkuluje możliwość odzyskania jej wartości nominalnej. Jedynym przewidywanym zyskiem, na osiągnięciu którego zależy Wnioskodawcy, jest różnica między wartością nominalną nabywanej wierzytelności, a ceną jej nabycia.

Odpowiedzialność Zbywcy wobec Wnioskodawcy w odniesieniu do przenoszonej Wierzytelności została wyłączona, w szczególności nie zachodzi odpowiedzialność Zbywcy z tytułu rękojmi, o której mowa w art. 556 i nast. k.c. w odniesieniu do jakichkolwiek wad, w tym prawnych, przenoszonych Wierzytelności oraz zostaje wyłączona odpowiedzialność kontraktowa, poza wynikającą z winy umyślnej Zbywcy.

Z chwilą zawarcia Umowy na Wnioskodawcę przeszły wszelkie pożytki, lecz również ryzyka finansowe i prawne związane z przenoszoną Wierzytelnością, dochodzeniem praw z tych Wierzytelności i kontaktem z Dłużnikiem, postępowaniami i windykacją polubowną (pod warunkiem zapłaty Ceny).

Po dokonaniu zbycia wierzytelności Zbywcy nie przysługują roszczenia względem Wnioskodawcy. Zbycie wierzytelności miało bowiem charakter definitywny, a Zbywca wyzbył się praw do wierzytelności z chwilą przeniesienia jej ze skutkiem rozporządzającym na Wnioskodawcę. Wnioskodawcy po nabyciu wierzytelności przysługuje wyłączne prawo dysponowania wierzytelnością. Wnioskodawca nie chroni również Zbywcy przed niewypłacalnością dłużnika, a ewentualnie pobraną wierzytelność będzie pobierał na swoje konto i na swoją rzecz, nie będąc zobligowanym do przekazania kwoty na rzecz Zbywcy wierzytelności.

Wnioskodawca nie zobowiązał się względem Zbywcy do ściągnięcia długu na jego rzecz w zamian za wynagrodzenie. Umowa nie obliguje Wnioskodawcy do świadczenia jakichkolwiek usług na rzecz Zbywcy. W szczególności, Wnioskodawca nie jest zobowiązany do świadczenia na rzecz Zbywcy jakichkolwiek usług wskazanych w Konwencji UNIDROIT z 28 maja 1988 r. o międzynarodowym factoringu. Wnioskodawca nie świadczy na rzecz Zbywcy żadnej spośród następujących czynności: finansowanie faktoranta, księgowanie wierzytelności, inkasowanie wierzytelności, ochrona przed ryzykiem niewypłacalności dłużnika.

Wnioskodawca nie otrzymuje żadnego wynagrodzenia z tytułu nabytej wierzytelności. Wnioskodawcy nie przysługuje również od Zbywcy żadna prowizja. Wnioskodawca upatruje szansy na osiągnięcie zysku dopiero w ściągnięciu nabytej wierzytelności. Ponadto Wnioskodawca nie przewiduje zawierania żadnych innych umów lub porozumień, zawierających postanowienia pozwalające na zmianę umówionej ceny sprzedaży w zależności od powodzenia czynności zmierzających do wyegzekwowania nabytych wierzytelności.

Podkreślenia wymaga również fakt, że nabyta wierzytelność jest wierzytelnością trudną tj. wierzytelnością w stosunku do której istnieje duża wątpliwość ściągnięcia długu oraz istnieje wątpliwość, czy zostanie ona zaspokojona.

Pytanie

Czy prawidłowe jest stanowisko Wnioskodawcy, zgodnie z którym nabycie wierzytelności zgodnie z opisanym stanem faktycznym, nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów lub usług?

Państwa stanowisko w sprawie

W ocenie Wnioskodawcy, transakcja nabycia wierzytelności opisana w stanie faktycznym nie podlega opodatkowani podatkiem od towarów i usług.

Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlegają odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju. Natomiast jak wynika z art. 8 ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT, przez świadczenie usług, o którym mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1 rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7, w tym również przeniesienie praw do wartości niematerialnych i prawnych, bez względu na formę, w jakiej dokonano czynności prawnej.

Jak wynika z powyższego, polski ustawodawca przyjął generalną zasadę, zgodnie z którą usługami są wszelkie odpłatne świadczenia niebędące dostawą towarów. Stąd też stwierdzić należy, iż definicja "świadczenia usług" ma charakter dopełniający definicję "dostawy towarów" i jest wyrazem realizacji zasady powszechności opodatkowania transakcji wykonywanych przez podatników w ramach prowadzonej działalności gospodarczej (por. wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z 19 października 2015 r., sygn. akt III SA/Wa 130/15). Pojęcie świadczenia usług zostało zatem zdefiniowane bardzo szeroko. W związku z powyższym obejmuje swoim zakresem wszelkie transakcje wykonywane w ramach działalności gospodarczej.

Jednocześnie, w orzecznictwie Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (por. wyrok Trybunału Sprawiedliwości z 3 marca 1994 r. w sprawie C-16/93 R. J. Tolsma), przyjmuje się, że dla możliwości opodatkowania usługi podatkiem VAT niezbędne jest istnienie dwóch podmiotów - usługodawcy i usługobiorcy, jak również istnienie stosunku prawnego pomiędzy tymi podmiotami, z których jeden świadczy usługę a drugi płaci za nią wynagrodzenie, przy czym pomiędzy czynnością podlegającą opodatkowaniu, a wynagrodzeniem otrzymanym z tytułu jej spełnienia musi istnieć bezpośredni, czytelny i dostrzegalny związek.

Zgodnie z brzmieniem art. 509 § 1 i 2 ustawy dnia 23 kwietnia 1964 r. kodeks cywilny (Dz.U. z 2020 r. poz. 1740 ze zm.) - dalej k.c., wierzyciel może bez zgody dłużnika przenieść wierzytelność na osobę trzecią (przelew), chyba że sprzeciwiałoby się to ustawie, zastrzeżeniu umownemu albo właściwości zobowiązania. Wraz z wierzytelnością przechodzą na nabywcę wszelkie związane z nią prawa, w szczególności roszczenie o zaległe odsetki. Konsekwencją przelewu (cesji) wierzytelności jest "podmiana" wierzyciela. W wyniku przelewu wierzytelności prawa przysługujące dotychczasowemu wierzycielowi przechodzą na nabywcę wierzytelności, przy czym sam stosunek zobowiązaniowy nie ulega zmianie.

Cesja wierzytelności może mieć charakter nieodpłatny lub odpłatny. W tym drugim przypadku w zamian za nabywaną wierzytelność cesjonariusz (nabywca) zobowiązuje się do spełnienia określonego, niejako "dodatkowego" świadczenia na rzecz cedenta wraz z cesją. Spełnienie świadczenia wynikającego z umowy przelewu nastąpi, gdy cedent przeniesie wierzytelność na cesjonariusza, a on zapłaci mu cenę za cedowaną wierzytelność.

Wówczas wysokość wynagrodzenia z tytułu tej usługi jest podstawą opodatkowania podatkiem VAT.

W związku z powyższym zasadniczą kwestią dla oceny, czy dokonywane przez Wnioskodawcę nabycie wierzytelności za cenę poniżej jej wartości nominalnej stanowi usługę opodatkowaną podatkiem od towarów i usług jest brak ekwiwalentnego świadczenia ze strony zbywcy wierzytelności.

Wnioskodawca nie otrzymuje od zbywcy żadnego wynagrodzenia. W związku z nabyciem wierzytelności przez Wnioskodawcę nie zawarto odrębnego stosunku prawnego wiążącego się z obowiązkiem zapłaty wynagrodzenia na jego rzecz. Wnioskodawca pozostaje świadomy, że występuje tu wprawdzie różnica między wartością nominalną nabywanej wierzytelności, a ceną ich sprzedaży, jednakże w świetle całokształtu okoliczności w sprawie i nieistnienia odrębnego stosunku prawnego rodzącego obowiązek zapłaty wynagrodzenia na rzecz Wnioskodawcy różnica ta nie stanowi wynagrodzenia z tytułu usługi świadczonej przez Wnioskodawcę, a wyłącznie odniesienie się do rynkowej wartości ekonomicznej nabywanej przez Wnioskodawcę wierzytelności.

Wskazana teza znajduje również uzasadnienie w poglądach orzecznictwa. Zgodnie z Wyrokiem Naczelnego Sądu Administracyjnego z 19 marca 2012 r., sygn. akt I FPS 5/11 „Transakcja nabycia na własne ryzyko wierzytelności trudnej, po cenie niższej od jej wartości nominalnej, nie będzie mogła być zakwalifikowana jako świadczona przez nabywcę wierzytelności usługa w rozumieniu art. 5 ust. 1 pkt 1 w związku z art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz. U. Nr 54, poz. 535 z późn. zm.), ze względu na fakt, że w takim przypadku nie mamy do czynienia ze zobowiązaniem się przez usługodawcę do ściągnięcia długu w zamian za wynagrodzenie”.

Co więcej, Trybunał Sprawiedliwości UE w wyroku z 27 października 2011 r., w sprawie C-93/10 wypowiedział się w kwestii nabycia wierzytelności trudnych po cenie niższej od ich wartości nominalnej. W powyższym orzeczeniu TSUE wskazał, że artykuł 2 pkt 1 i art. 4 szóstej dyrektywy Rady 77/388/EWG z dnia 17 maja 1977 r. w sprawie harmonizacji ustawodawstw państw członkowskich w odniesieniu do podatków obrotowych - wspólny system podatku od wartości dodanej: ujednolicona podstawa wymiaru podatku należy interpretować w ten sposób, że podmiot, który na własne ryzyko nabywa trudne wierzytelności po cenie niższej od ich wartości nominalnej, nie świadczy odpłatnie usługi w rozumieniu art. 2 pkt 1 i nie dokonuje tym samym czynności z zakresu działalności gospodarczej objętej zakresem stosowania ww. dyrektywy, jeżeli różnica między wartością nominalną tych wierzytelności a ceną ich sprzedaży odzwierciedla rzeczywistą ekonomiczną wartość owych wierzytelności w chwili sprzedaży. W szczególności, w ww. orzeczeniu Trybunał wskazał, że "Różnica między wartością nominalną cedowanych wierzytelności a ceną ich sprzedaży nie stanowi bowiem wynagrodzenia za tego rodzaju usługę, lecz odzwierciedla rzeczywistą ekonomiczną wartość owych wierzytelności w chwili sprzedaży, która jest uzależniona od wątpliwych perspektyw na ich spłatę i zwiększonego ryzyka niewypłacalności dłużników".

Ponadto podkreślić należy, że ww. wyroki odwołują się do wierzytelności "trudnych", tj. wymagalnych i o wątpliwej perspektywie spłaty. W analizowanej sprawie Wnioskodawca wskazał, że przedmiotowa wierzytelność była przedmiotem postępowania upominawczego, egzekucyjnego, a aktualnie jest objęta postępowaniem upadłościowym, w związku z tym nie ulega wątpliwości, że mamy do czynienia z wierzytelnością trudną.

Tym samym, nabycie przez Wnioskodawcę wierzytelności pieniężnej na własne ryzyko i na swoją rzecz, nie jest odpłatną usługą w rozumieniu art. 5 ust. 1 pkt 1, tym samym art. 8 ust. 1 ustawy o VAT.

Ocena stanowiska

Stanowisko, które przedstawili Państwo we wniosku jest prawidłowe.

Uzasadnienie interpretacji indywidualnej

Zgodnie z art. 5 ust. 1 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (t.j. Dz. U. z 2022 r. poz. 931 ze zm.), zwanej dalej ustawą,

opodatkowaniu ww. podatkiem podlegają:

1)odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju;

2)eksport towarów;

3)import towarów na terytorium kraju;

4)wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów za wynagrodzeniem na terytorium kraju;

5)wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów.

Według art. 7 ust. 1 ustawy,

przez dostawę towarów, o której mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel (…).

Stosownie do art. 8 ust. 1 ustawy,

przez świadczenie usług, o którym mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7, w tym również:

1)przeniesienie praw do wartości niematerialnych i prawnych, bez względu na formę, w jakiej dokonano czynności prawnej;

2)zobowiązanie do powstrzymania się od dokonania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji;

3)świadczenie usług zgodnie z nakazem organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w jego imieniu lub nakazem wynikającym z mocy prawa.

Z tak szeroko sformułowanej definicji wynika, że przez świadczenie usług należy przede wszystkim rozumieć określone zachowanie podatnika na rzecz odrębnego podmiotu, które zasadniczo wynika z dwustronnego stosunku zobowiązaniowego, zakładającego istnienie podmiotu będącego odbiorcą (nabywcą usługi), jak również podmiotu świadczącego usługę. Przez świadczenie usług należy zatem rozumieć każde zachowanie niebędące dostawą towarów i świadczone na rzecz innego podmiotu.

Powołane przepisy wskazują, że pojęcie świadczenia usług ma bardzo szeroki zakres, gdyż nie obejmuje wyłącznie działań podatnika, lecz również zobowiązanie do powstrzymania się od dokonywania czynności lub do tolerowania czynności bądź sytuacji. Pod pojęciem usługi (świadczenia) należy rozumieć każde zachowanie, na które składać się może zarówno działanie (uczynienie, wykonanie czegoś), jak i zaniechanie (nieczynienie bądź też tolerowanie, znoszenie określonych stanów rzeczy). Należy jednak zaznaczyć, że nie każde powstrzymanie się od działania, czy tolerowanie czynności lub sytuacji może zostać uznane za usługę w rozumieniu przepisów ustawy.

Z treści powołanego wyżej przepisu art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy o VAT jednoznacznie wynika, że dostawa towarów i świadczenie usług co do zasady podlegają opodatkowaniu VAT wówczas, gdy są wykonywane odpłatnie (z wyjątkiem przypadków ściśle określonych w art. 7 ust. 2 oraz w art. 8 ust. 2 cyt. ustawy).

Aby uznać dane świadczenie za odpłatne, musi istnieć stosunek prawny pomiędzy świadczącym usługę a odbiorcą, a w zamian za wykonanie usługi powinno zostać wypłacone wynagrodzenie. Przy czym przepisy ustawy nie określają postaci wynagrodzenia.

W dorobku orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (np. wyrok z dnia 8 marca 1988 r. w sprawie C-102/86 Apple and Pear Development Council przeciwko Commissioners of Customs and Excise), przyjmuje się, że odpłatność ma miejsce wtedy, gdy istnieje bezpośredni związek pomiędzy dostawą towarów lub świadczeniem usług a otrzymanym wynagrodzeniem, przy czym wynagrodzenie jakkolwiek musi być wyrażone w pieniądzu, to jednak nie musi być w tej formie dokonane. Należy podkreślić, że na gruncie przepisów o podatku od towarów i usług bez znaczenia pozostaje to, czy kwota uzyskanego wynagrodzenia (cena) została skalkulowana tak, że stanowi tylko koszt wytworzenia towaru lub wykonania usługi, czy została powiększona także o zysk sprzedającego.

Skoro przepisy nie określają formy zapłaty za świadczoną usługę, należy uznać, że zobowiązanie usługobiorcy może mieć postać świadczenia nie tylko określonej sumy pieniędzy, ale także świadczenie innej usługi (usługi wzajemnej). Oznacza to, że z danego stosunku prawnego, na podstawie którego wykonywana jest usługa, musi wynikać wyraźna, bezpośrednia korzyść na rzecz świadczącego usługę. Ponadto, aby dana czynność (świadczenie) podlegała opodatkowaniu podatkiem VAT, musi istnieć bezpośredni związek o charakterze przyczynowym pomiędzy świadczoną usługą a świadczeniem wzajemnym. Otrzymana zapłata powinna być konsekwencją wykonania świadczenia.

Odpłatność określana jest przez strony umowy i jeśli strony ustalą zapłatę, wówczas wykonane świadczenie staje się odpłatne. W przypadku istnienia świadczenia wzajemnego otrzymanego przez świadczącego usługę, należy uznać czynności wykonywane w ramach zawartej umowy za odpłatne świadczenie usług określone w art. 8 ust. 1 ustawy, podlegające opodatkowaniu na zasadach ogólnych.

Wobec powyższej analizy, dostawa towarów lub świadczenie usług podlegają opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług wtedy, gdy są wykonane odpłatnie, oraz gdy pomiędzy dostawcą towaru lub świadczącym usługę i ich beneficjentem (odbiorcą) istnieje jawny lub dorozumiany stosunek prawny (umowa), w ramach którego spełniane są świadczenia wzajemne.

Jak wynika z opisu sprawy nabywają Państwo wierzytelności kredytowe w celu ich windykacji na własne ryzyko.

Wierzytelność będąca przedmiotem zapytania została nabyta 18 października 2022 r. od Funduszu Inwestycyjnego Zamkniętego Niestandaryzowanego Sekurytyzacyjnego „Zbywca”, który 23 listopada 2020 r. nabył przedmiotową wierzytelność od Banku, „Wierzyciel pierwotny”.

Przedmiotem wierzytelności nabytej przez Wnioskodawcę była umowa kredytu budowlanego z dofinansowaniem wkładu własnego z 24 kwietnia 2014 r. wraz ze wszystkimi zabezpieczeniami (lokalem mieszkalnym), należnościami ubocznymi i innymi prawami.

Zadłużenie na dzień nabycia wierzytelności wynosiło 114 225,83 PLN, z czego: kapitał 91 766,00 PLN, odsetki 17 707,75 PLN, koszty 4 752,08 PLN. Wierzytelność została zabezpieczona hipoteką umowną w kwocie 143 159,30 PLN. Wierzytelność jest objęta treścią nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym z 21 grudnia 2018 roku wydanego przez Sąd Okręgowy opatrzonego klauzulą wymagalności 19 maja 2019 r. zgodnie z którym Sąd zasądził od Dłużnika na rzecz Wierzyciela Pierwotnego kwotę 96 524,61 zł tytułem należności głównej wraz z dalszymi odsetkami w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie, liczonymi od kwoty 91 766,00 zł od 6 listopada 2018 r. do dnia całkowitej spłaty oraz kwotę 4 764,25 zł tytułem kosztów procesu oraz kwotę 6,00 zł tytułem kosztów postępowania klauzulowego. Na podstawie Postanowienia Sądu Rejonowego z 18 października 2021 r. wobec Dłużnika prowadzone jest postępowanie upadłościowe, które do dnia dzisiejszego nie zostało zakończone.

Wierzytelność wraz ze wszelkimi prawami i zabezpieczeniami została nabyta przez Państwa za łączną kwotę 85 000,00 PLN. Różnica pomiędzy wartością nominalną nabywanej wierzytelności, a ceną jej sprzedaży odzwierciedla ekonomiczną wartość wierzytelności w chwili jej nabycia. Podejmując decyzję o nabyciu wierzytelności po jej cenie rynkowej oraz ustalając tę cenę kalkulują Państwo możliwość odzyskania jej wartości nominalnej. Jedynym przewidywanym zyskiem, na osiągnięciu którego Państwu zależy, jest różnica między wartością nominalną nabywanej wierzytelności, a ceną jej nabycia.

Z chwilą zawarcia Umowy przeszły na Państwa wszelkie pożytki, lecz również ryzyka finansowe i prawne związane z przenoszoną Wierzytelnością, dochodzeniem praw z tych Wierzytelności i kontaktem z Dłużnikiem, postępowaniami i windykacją polubowną (pod warunkiem zapłaty Ceny).

Po dokonaniu zbycia wierzytelności Zbywcy nie przysługują roszczenia względem Państwa. Zbycie wierzytelności miało bowiem charakter definitywny, a Zbywca wyzbył się praw do wierzytelności z chwilą przeniesienia jej ze skutkiem rozporządzającym na Państwa. Po nabyciu wierzytelności przysługuje Państwu wyłączne prawo dysponowania wierzytelnością. Nie chronią Państwo również Zbywcy przed niewypłacalnością dłużnika, a ewentualnie pobraną wierzytelność będą Państwo, pobierać na swoje konto i na swoją rzecz, nie będąc zobligowanym do przekazania kwoty na rzecz Zbywcy wierzytelności.

Nie zobowiązali się Państwo względem Zbywcy do ściągnięcia długu na jego rzecz w zamian za wynagrodzenie. Umowa nie obliguje Państwa do świadczenia jakichkolwiek usług na rzecz Zbywcy. W szczególności nie są Państwo zobowiązani do świadczenia na rzecz Zbywcy jakichkolwiek usług wskazanych w Konwencji UNIDROIT z 28 maja 1988 r. o międzynarodowym factoringu. Nie świadczą Państwo na rzecz Zbywcy żadnej spośród następujących czynności: finansowanie faktoranta, księgowanie wierzytelności, inkasowanie wierzytelności, ochrona przed ryzykiem niewypłacalności dłużnika.

Nie otrzymują Państwo żadnego wynagrodzenia z tytułu nabytej wierzytelności, nie przysługuje Państwu również od Zbywcy żadna prowizja. Upatrują Państwo szansy na osiągnięcie zysku dopiero w ściągnięciu nabytej wierzytelności. Ponadto nie przewidują Państwo zawierania żadnych innych umów lub porozumień, zawierających postanowienia pozwalające na zmianę umówionej ceny sprzedaży w zależności od powodzenia czynności zmierzających do wyegzekwowania nabytych wierzytelności.

Wskazali Państwo, że nabyta wierzytelność jest wierzytelnością trudną tj. wierzytelnością w stosunku do której istnieje duża wątpliwość ściągnięcia długu oraz istnieje wątpliwość, czy zostanie ona zaspokojona.

Państwa wątpliwości dotyczą określenia, czy w opisanej sytuacji transakcja nabycia wierzytelności jest czynnością niepodlegającą opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

W tym miejscu wskazać należy, że wierzytelność jest prawem majątkowym, które może być przedmiotem obrotu gospodarczego. Instytucja przelewu wierzytelności została uregulowana przepisami ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (t.j. Dz. U. z 2022 r. poz. 1360 ze zm.), zwanej dalej K.c.

Stosownie do treści art. 509 § 1 i § 2 K.c.,

wierzyciel może bez zgody dłużnika przenieść wierzytelność na osobę trzecią (przelew), chyba że sprzeciwiałoby się to ustawie, zastrzeżeniu umownemu albo właściwości zobowiązania. Wraz z wierzytelnością przechodzą na nabywcę wszelkie związane z nią prawa, w szczególności roszczenie o zaległe odsetki.

Jak stanowi art. 510 § 1 K.c.,

umowa sprzedaży, zamiany, darowizny lub inna umowa zobowiązująca do przeniesienia wierzytelności przenosi wierzytelność na nabywcę, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej albo że strony inaczej postanowiły.

Przelew wierzytelności jest swoistą konstrukcją prawną, przewidzianą w ogólnych zasadach zobowiązań prowadzącą do zmiany osoby wierzyciela, podczas gdy przedmiot zobowiązania pozostaje ten sam. Umowy cesji wierzytelności należą do czynności prawnych rozporządzających o skutkach zbliżonych do umowy przenoszącej własność. Dodać należy, że cesja nie ma formy samoistnej umowy, dlatego też dla jej realizacji musi być dokonana czynność cywilnoprawna, na podstawie której nastąpi przeniesienie wierzytelności.

Istotą przelewu wierzytelności jest zatem umowa zawierana przez wierzyciela z osobą trzecią, na podstawie której osoba ta nabywa od wierzyciela przysługującą mu wierzytelność. W wyniku przelewu wierzytelności prawa przysługujące dotychczasowemu wierzycielowi przechodzą na nabywcę wierzytelności, przy czym sam stosunek zobowiązaniowy nie ulega zmianie. W zamian za nabywaną wierzytelność cesjonariusz (nabywca) zobowiązuje się do spełnienia określonego świadczenia na rzecz cedenta. Spełnienie świadczenia, wynikającego z umowy przelewu nastąpi, gdy cedent przeniesie wierzytelność na cesjonariusza, a on zapłaci mu cenę za cedowaną wierzytelność (w sytuacji, kiedy cesja będzie miała charakter odpłatny).

Umowa cesji wierzytelności wypełnia znamiona określone w art. 8 ust. 1 ustawy o VAT, polega bowiem na przeniesieniu prawa do wartości niematerialnych i prawnych, w związku z tym stanowi świadczenie usług w rozumieniu ustawy o podatku od towarów i usług. Z punktu widzenia nabywcy wierzytelności do świadczenia usług dochodzi już w momencie samego nabycia wierzytelności, obojętnie czy nabycie zostało dokonane w celu windykacji tej wierzytelności przez samego nabywcę, czy też innego jej wykorzystania do celów prawno-gospodarczych. Celem nabycia cudzej wierzytelności nie musi być jej odsprzedaż, ale także inne wykorzystanie do celów prawno-gospodarczych przez nabywcę. Sposób wykorzystania nabytej wierzytelności może decydować o charakterze usługi nie zaś o istocie czynności prawnej, jaką jest nabycie cudzej wierzytelności. Zatem usługą na rzecz cedenta jest nabycie wierzytelności danego podmiotu w celu jej wykorzystania do operacji prawno-podatkowych.

Zatem zakup wierzytelności stanowi usługę polegającą na przeniesieniu wierzytelności z majątku dotychczasowego wierzyciela do majątku osoby trzeciej na mocy umowy zawartej między zbywcą wierzytelności (cedentem), a jej nabywcą (cesjonariuszem). Oznacza to, że w takim przypadku nabywca wierzytelności świadczy na rzecz jej zbywcy usługę, której celem jest uwolnienie sprzedawcy od ciężaru egzekwowania wierzytelności. Jednakże jak wskazano na wstępie, ww. usługa podlega opodatkowaniu wówczas, gdy jest świadczona odpłatnie.

Powyższe rozumienie przelewu wierzytelności jako usługi znajduje potwierdzenie w wyrokach polskich sądów administracyjnych. Przykładowo w orzeczeniu z 6 listopada 2009 r., sygn. akt I SA/Po 628/09 WSA w Poznaniu stwierdził: „Biorąc pod uwagę powyższe Sąd podziela pogląd organów podatkowych, że wierzytelność nie jest towarem, a zakup wierzytelności jest usługą. Istotą tej usługi jest zdjęcie z dotychczasowego wierzyciela (zbywcy) ciężaru egzekucji, czy też niewypłacalności dłużnika. Usługa ta wyraża się w tym, że usługodawca uzyskuje zysk generowany „kosztem zbywcy”. Zbywca w tym wypadku otrzymuje za wierzytelność cenę niższą od jej wartości nominalnej. Z drugiej strony zbywca uzyskuje konkretne świadczenie w postaci zdjęcia z niego: ryzyka niewypłacalności dłużnika, konieczności prowadzenia postępowania egzekucyjnego, czy też opóźnień związanych z egzekwowaniem gotówki. Przenosząc powyższe rozważania na grunt analizowanej sprawy należy podkreślić, że stosunek cywilnoprawny pomiędzy zbywcą i nabywcą wierzytelności kończy się po dokonaniu tej czynności prawnej. Po zbyciu wierzytelności, zbywca nie ma wpływu na dalszy byt wierzytelności i nie jest zainteresowany dalszym postępowaniem nabywcy w tym względzie. Nie można więc przyjąć, że usługa trwa od chwili nabycia wierzytelności do czasu jej zbycia albo wyegzekwowania”.

W kwestii nabycia wierzytelności trudnych po cenie niższej od ich wartości nominalnej wypowiedział się Trybunał Sprawiedliwości UE w wyroku z 27 października 2011 r., w sprawie C-93/10 Finanzamt Essen-NordOst przeciwko GFKL Financial Services AG. W powyższym orzeczeniu TSUE wskazał, że „Artykuł 2 pkt 1 i art. 4 szóstej dyrektywy Rady 77/388/EWG z dnia 17 maja 1977 r. w sprawie harmonizacji ustawodawstw państw członkowskich w odniesieniu do podatków obrotowych – wspólny system podatku od wartości dodanej: ujednolicona podstawa wymiaru podatku należy interpretować w ten sposób, że podmiot, który na własne ryzyko nabywa trudne wierzytelności po cenie niższej od ich wartości nominalnej, nie świadczy odpłatnie usługi w rozumieniu art. 2 pkt 1 i nie dokonuje tym samym czynności z zakresu działalności gospodarczej objętej zakresem stosowania wspomnianej dyrektywy, jeżeli różnica między wartością nominalną tych wierzytelności a ceną ich sprzedaży odzwierciedla rzeczywistą ekonomiczną wartość owych wierzytelności w chwili sprzedaży”. W pkt 25 ww. orzeczenia, Trybunał wskazał, że „Różnica między wartością nominalną cedowanych wierzytelności a ceną ich sprzedaży nie stanowi bowiem wynagrodzenia za tego rodzaju usługę, lecz odzwierciedla rzeczywistą ekonomiczną wartość owych wierzytelności w chwili sprzedaży, która jest uzależniona od wątpliwych perspektyw na ich spłatę i zwiększonego ryzyka niewypłacalności dłużników”.

Trybunał wskazał, że jeżeli czynność polega jedynie na świadczeniu jednej ze stron, bez bezpośredniego wynagrodzenia, nie ma podstawy opodatkowania, w związku z czym świadczenie takie nie podlega podatkowi VAT. W tym świetle świadczenie usługi następuje „odpłatnie” w rozumieniu art. 2 pkt 1 VI Dyrektywy VAT, a zatem podlega opodatkowaniu, tylko jeżeli pomiędzy usługodawcą a usługobiorcą istnieje stosunek prawny, w ramach którego następuje wymiana świadczeń wzajemnych, gdyż świadczenie otrzymywane przez usługodawcę stanowi rzeczywiste odzwierciedlenie wartości usługi świadczonej usługobiorcy.

Ponadto z orzeczenia wynika, że różnica między wartością nominalną cedowanych wierzytelności a ceną ich sprzedaży nie stanowi wynagrodzenia za tego rodzaju usługę, lecz odzwierciedla rzeczywistą ekonomiczną wartość owych wierzytelności w chwili sprzedaży, która jest uzależniona od wątpliwych perspektyw na ich spłatę i zwiększonego ryzyka niewypłacalności dłużników.

Należy wskazać, że z zawartego w ww. wyroku zwrotu, że podmiot, który na własne ryzyko nabywa trudne wierzytelności po cenie niższej od ich wartości nominalnej, nie świadczy odpłatnie usługi, jeżeli różnica między wartością nominalną tych wierzytelności a ceną ich sprzedaży odzwierciedla rzeczywistą ekonomiczną wartość owych wierzytelności w chwili sprzedaży, nie należy wywodzić, że końcowa część tej tezy oznacza konieczność analizowania, czy różnica między wartością nominalną tych wierzytelności a ceną ich sprzedaży faktycznie odzwierciedla rzeczywistą ekonomiczną wartość owych wierzytelności w chwili sprzedaży.

Z zawartego bowiem w tezie 25 tego wyroku stwierdzenia „Różnica między wartością nominalną cedowanych wierzytelności a ceną ich sprzedaży nie stanowi bowiem wynagrodzenia za tego rodzaju usługę, lecz odzwierciedla rzeczywistą ekonomiczną wartość owych wierzytelności w chwili sprzedaży, która jest uzależniona od wątpliwych perspektyw na ich spłatę i zwiększonego ryzyka niewypłacalności dłużników”, wynika, że Trybunał przyjmuje, że w przypadku, gdy cena nabytych wierzytelności uzależniona jest „od wątpliwych perspektyw na ich spłatę i zwiększonego ryzyka niewypłacalności dłużników”, „różnica między wartością nominalną cedowanych wierzytelności a ceną ich sprzedaży” (nie stanowiąc wynagrodzenia za tego rodzaju usługę) „odzwierciedla rzeczywistą ekonomiczną wartość owych wierzytelności w chwili sprzedaży”.

Również Naczelny Sąd Administracyjny w wyroku z 19 marca 2012 r., sygn. akt I FPS 5/11 wskazał: „Przyjąć zatem należy, że podstawowym i koniecznym warunkiem do uznania transakcji za odpłatną usługę, a więc czynność opodatkowaną, jest wystąpienie wynagrodzenia bezpośrednio związanego z tą czynnością, rzeczywiście otrzymanego (bądź należnego), jako świadczenia wzajemnego za wykonaną usługę. Zatem badając konkretną transakcję należy poszukiwać takiego ewentualnego bezpośredniego wynagrodzenia, które otrzymuje kupujący – cesjonariusz, jako świadczenie wzajemne za ewentualnie wykonaną na rzecz zbywcy - cedenta usługę. Plastyczniej rzecz ujmując poszukiwać należy strumienia pieniędzy płynącego od zbywcy-cedenta do nabywcy cesjonariusza za wykonaną usługę, czyli odwrotnie płynącego, niż w przypadku umowy kupna sprzedaży, kiedy zapłatę za wierzytelność otrzymuje zbywca od nabywcy. Podkreślenia wymaga bowiem, że dla rozstrzygnięcia, czy mamy do czynienia z odpłatną usługą, konieczne jest ustalenie, czy – obok transakcji kupna-sprzedaży wierzytelności – wystąpiło świadczenie usługi przez nabywcę wierzytelności na rzecz jej zbywcy za bezpośrednim wynagrodzeniem otrzymanym, co ważne, przez nabywcę. W omawianej sytuacji, kiedy występuje tylko zapłata ceny za wierzytelność, trudno uznać, że do świadczenia takiej usługi dochodzi. Wobec tego należy dojść do wniosku, że żadna transakcja nabycia na własne ryzyko wierzytelności trudnej, po cenie niższej od jej wartości nominalnej, nie będzie mogła być zakwalifikowana jako świadczona przez nabywcę wierzytelności usługa w rozumieniu art. 5 ust. 1 pkt 1 u.p.t.u.”.

W analizowanej sprawie przedmiotem nabycia będą wierzytelności objęte nakazem zapłaty w postepowaniu upominawczym wydanym przez Sąd opatrzone klauzulą wymagalności. Ponadto, wobec Dłużnika prowadzone jest postępowanie upadłościowe, które nie zostało jeszcze zakończone. Zatem, należy uznać, że istnieje uzasadniona wątpliwość ściągnięcia tego długu oraz istnieje wątpliwość czy wierzytelności te zostaną w ogóle zaspokojone. Dodatkowo z okoliczności sprawy wynika, że zamierzają Państwo nabyć te wierzytelności w cenie niższej od wartości nominalnej, odzwierciedlającej rzeczywistą ekonomiczną wartość wierzytelności w chwili nabycia. Zatem należy się z Państwem zgodzić, że ww. wierzytelności należy uznać za wierzytelności „trudne”.

W konsekwencji powyższego, w związku z nabyciem przedmiotowych wierzytelności jako wierzytelności „trudnych”, nie dojdzie do odpłatnego świadczenia usług, o którym mowa w art. 8 ust. 1 ustawy, tym samym transakcja ta pozostaje poza zakresem opodatkowania podatkiem od towarów i usług.

Podsumowując, w okolicznościach przedstawionych we wniosku nabywane przez Państwa wierzytelności, za cenę niższą od wartości nominalnej, nie będą podlegały opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług na podstawie art. 5 ust. 1 ustawy o VAT.

Tym samym Państwa stanowisko jest prawidłowe.

Dodatkowe informacje

Informacja o zakresie rozstrzygnięcia

Interpretacja dotyczy zdarzenia przyszłego, które Państwo przedstawili i stanu prawnego, który obowiązuje w dniu wydania interpretacji.

Pouczenie o funkcji ochronnej interpretacji

• Funkcję ochronną interpretacji indywidualnych określają przepisy art. 14k-14nb ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t.j. Dz. U. z 2022 r. poz. 2651 ze zm.). Interpretacja będzie mogła pełnić funkcję ochronną, jeśli: Państwa sytuacja będzie zgodna (tożsama) z opisem stanu faktycznego lub zdarzenia przyszłego i zastosują się Państwo do interpretacji.
• Zgodnie z art. 14na § 1 Ordynacji podatkowej:

Przepisów art. 14k-14n Ordynacji podatkowej nie stosuje się, jeśli stan faktyczny lub zdarzenie przyszłe będące przedmiotem interpretacji indywidualnej jest elementem czynności, które są przedmiotem decyzji wydanej:

1)z zastosowaniem art. 119a;

2)w związku z wystąpieniem nadużycia prawa, o którym mowa w art. 5 ust. 5 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług;

3)z zastosowaniem środków ograniczających umowne korzyści.

• Zgodnie z art. 14na § 2 Ordynacji podatkowej:

Przepisów art. 14k-14n nie stosuje się, jeżeli korzyść podatkowa, stwierdzona w decyzjach wymienionych w § 1, jest skutkiem zastosowania się do utrwalonej praktyki interpretacyjnej, interpretacji ogólnej lub objaśnień podatkowych.

Pouczenie o prawie do wniesienia skargi na interpretację

Mają Państwo prawo do zaskarżenia tej interpretacji indywidualnej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w (...). Zasady zaskarżania interpretacji indywidualnych reguluje ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 259 ze zm.; dalej jako „PPSA”).

Skargę do Sądu wnosi się za pośrednictwem Dyrektora KIS (art. 54 § 1 PPSA). Skargę należy wnieść w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia interpretacji indywidualnej (art. 53 § 1 PPSA):

• w formie papierowej, w dwóch egzemplarzach (oryginał i odpis) na adres: Krajowa Informacja Skarbowa, ul. Warszawska 5, 43-300 Bielsko-Biała (art. 47 § 1 PPSA), albo
• w formie dokumentu elektronicznego, w jednym egzemplarzu (bez odpisu), na adres Elektronicznej Skrzynki Podawczej Krajowej Informacji Skarbowej na platformie ePUAP: /KIS/SkrytkaESP (art. 47 § 3 i art. 54 § 1a PPSA).

Skarga na interpretację indywidualną może opierać się wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną (art. 57a PPSA).

Podstawa prawna dla wydania interpretacji

Podstawą prawną dla wydania tej interpretacji jest art. 13 § 2a oraz art. 14b § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t.j. Dz. U. z 2022 r. poz. 2651 ze zm.).