Wyrok SN z dnia 31 stycznia 2023 r., sygn. II CSKP 506/22

Skoro przeznaczenia gruntu nie wyznacza sposób, w jaki właściciel lub inny podmiot uprawniony faktycznie z niego korzysta, ale sposób, w jaki może to czynić w granicach określonych przepisami prawa, w tym planem zagospodarowania przestrzennego, to uznać należy, że art. 36 ust. 1 pkt 2 u.p.z.p. wiąże przyznane w nim prawo odszkodowawcze z wyłączeniem lub ograniczeniem możliwości korzystania z nieruchomości w znaczeniu abstrakcyjnym. Celem takiego rozwiązania jest złagodzenie skutków władczej ingerencji w prawa właścicielskie. Nie ma uzasadnionych podstaw do wyłączenia spod działania tego mechanizmu ochronnego tych wszystkich właścicieli nieruchomości, którzy utracili potencjalną możliwość korzystania ze swojej rzeczy w sposób dotychczas dozwolony. Prowadzi to do wniosku, iż sąd dokonując oceny ram i treści własności w zakresie dotyczącym korzystania z nieruchomości lub jej części w dotychczasowy sposób lub zgodny z dotychczasowym przeznaczeniem powinien dokonać każdorazowo całościowej analizy zakresu uprawnień właściciela w znaczeniu abstrakcyjnym, jednak nie w oderwaniu od konkretnego prawa własności, skoro nie istnieje jednolita abstrakcyjna treść tego prawa. Konieczne jest rozstrzygnięcie nie w odniesieniu do sposobu wykonywania tego prawa (choć ten, o ile pozostawał zgodny z prawem, oczywiście przesądza również ramy własności), a zatem faktycznego korzystania (wykorzystywania), lecz jego zakresu treściowego. W tym sensie trafnie wskazuje się, że dla oceny zasadności prawa indemnizacyjnego pod rządem art. 36 ust. 1 u.p.z.p. konieczne jest ustalenie potencjalnej, ale jednocześnie realnej w okolicznościach sprawy, konkretnej możliwości korzystania z nieruchomości, która została utracona lub istotnie ograniczona. W sytuacji, gdy dla danej nieruchomości nie obowiązuje plan zagospodarowania przestrzennego, sposób korzystania z nieruchomości wyznaczają faktycznie podejmowane przez właściciela czynności w ramach uzyskiwanych decyzji i zezwoleń.