Interpretacja
Interpretacja indywidualna z dnia 15 maja 2023 r., Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej, sygn. 0114-KDIP2-1.4010.128.2023.2.MR
W zakresie ustalenia, czy zaprezentowane re-wdrożenie (…) stanowi działalność badawczo-rozwojową w rozumieniu art. 4a pkt 26 CIT (tu: jako prace rozwojowe) i w związku z tym czy Spółka jest uprawniona do rozliczenia ulgi na działalność badawczo-rozwojową, zgodnie z art. 18d ust. 1 CIT.
Interpretacja indywidualna – stanowisko prawidłowe
Szanowni Państwo,
stwierdzam, że Państwa stanowisko w sprawie oceny skutków podatkowych opisanego stanu faktycznego w podatku dochodowym od osób prawnych jest prawidłowe.
Zakres wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej
6 marca 2023 r. wpłynął Państwa wniosek z 27 lutego 2023 r. o wydanie interpretacji indywidualnej, dotyczący podatku dochodowego od osób prawnych, w zakresie ustalenia, czy zaprezentowane re-wdrożenie (…) stanowi działalność badawczo-rozwojową w rozumieniu art. 4a pkt 26 CIT (tu: jako prace rozwojowe) i w związku z tym czy Spółka jest uprawniona do rozliczenia ulgi na działalność badawczo-rozwojową, zgodnie z art. 18d ust. 1 CIT.
Uzupełnili go Państwo – w odpowiedzi na wezwanie – pismem z 23 marca 202 r. (data wpływu 28 lutego 2023 r.)
Treść wniosku jest następująca:
Opis stanu faktycznego
1.Informacje ogólne o Spółce
Sp. z o.o. (dalej: „Spółka" lub „Wnioskodawca”) jest polskim rezydentem podatkowym, podlegającym nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu w Polsce. Spółka prowadzi działalność gospodarczą w tzw. branży (…), której podstawowy i przeważający zakres dotyczy transportu drogowego towarów, logistyki oraz gospodarki magazynowej.
Spółka nie prowadzi działalności na terenie specjalnej strefy ekonomicznej oraz nie posiada i nie posiadała statusu centrum badawczo-rozwojowego, o którym mowa w art. 17 ustawy z dnia 30 maja 2008 r. o niektórych formach wspierania działalności innowacyjnej.
2.Tło biznesowe
W związku z prowadzoną działalność gospodarczą Spółka znalazła się w sytuacji tzw. długu technologicznego, czyli okoliczności korzystania z nieoptymalnych rozwiązań wykorzystywanych w prowadzonej działalności. Wykorzystywane rozwiązania (związane z działalnością operacyjną i wewnętrznymi procesami związanymi z realizacją usług) stały się nieefektywne w stosunku do stale rozwijającej się działalności Spółki oraz rynkowo funkcjonujących rozwiązań.
W związku z powyższym Spółka rozpoczęła proces unowocześniania i optymalizacji procesów wewnętrznych świadczenia usług, który w omawianym zakresie polega na re-wdrożeniu systemu operacyjnego (…), niezbędnego oprogramowania i aplikacji służących (…).
Opisany w niniejszym wniosku projekt jest kolejnym elementem tego procesu wprowadzania innowacyjnych rozwiązań. W podobnym zakresie bowiem Spółka uzyskała już pozytywną interpretację indywidualną (z dnia (…), nr (…)).
3.Projekt — re-wdrożenie (…)
3.1 Ogólne informacje o Projekcie
W związku z wyżej opisanym tłem biznesowym Spółka podjęła decyzję o rozpoczęciu realizacji projektu (dalej: „Projekt", „re-wdrożenie (…)”) mającego na celu usprawnienie i unowocześnienie konfiguracji informatycznego systemu (funkcjonującego już u Wnioskodawcy) wspomagającego zarządzanie szeroko pojętą działalnością logistyczną (dalej: „system (…)"). System (…) jest oprogramowaniem — platformą technologiczną wykorzystywaną (…).
System (…) jest ogólną nazwą systemów informatycznych spełniających wyżej wymienione funkcje. Z uwagi na specyfikę i złożoność branży transportowo-spedycyjnej wdrażanie systemów (…) najczęściej jest indywidualnie dopasowywane do danej firmy. Co więcej, dany (…) musi być dostosowany i zintegrowany z innymi systemami informatycznymi (np. księgowymi) funkcjonującymi w określonym przedsiębiorstwie.
Całościowy harmonogram wdrożenia składa się z 3 etapów. Każdy etap prac składa się z mniejszych etapów: analiza, konfiguracja, testy wewnętrzne, szkolenia, wsparcie powdrożeniowe. Okres realizacji Projektu obejmuje następujący okres: grudzień 2022 — sierpień 2025 r., przy czym już w styczniu 2022 roku Spółka zdefiniowała szereg ryzyk i zagrożeń dla powodzenia re-wdrożenia (…), w szczególności:
‒Brak porozumienia pomiędzy poszczególnymi działami Spółki.
‒Zmniejszenie zaangażowania się pracowników/dyrekcji w Projekt wraz z upływem czasu.
‒Chęć „skrajnego" dopasowania systemu (…) do aktualnie funkcjonujących procesów w Spółce.
‒Niektóre z wdrażanych modułów będą nowymi rozwiązaniami rynkowymi, przez co niesprawdzonymi w praktyce gospodarczej.
W efekcie, już na etapie koncepcji Re-wdrożenia Spółka zainicjowała w poszczególnych działaniach wewnętrznych cykle prac i spotkań mające na celu zdefiniowanie obszarów możliwych optymalizacji i ulepszeń oczekiwanych w każdym z tych działów (np.: dystrybucji, logistyki, czy transportu). Każdy z tych działów w innym zakresie bowiem wykorzystuje system (…) i tym samym zwraca uwagę na potrzeby zmian w zupełnie innych kwestiach.
Powyższe prace poszczególnych działów doprowadziły do rozpoczęcia prac wewnętrznych powiązanych z rozwojem systemu oraz serii spotkań koncepcyjnych z podmiotem zewnętrznym odpowiedzialnym za zaprojektowanie (pod kątem informatycznym) poszczególnych rozwiązań (…), ich stworzenie i dostarczenie Spółce.
Omawiane spotkania koncepcyjne miały na celu przeanalizowanie stanu obecnego oraz możliwych usprawnień (optymalizacji) i finalnie posłużyły całościowemu zmapowaniu potrzeb Spółki oraz preferowanych kierunków rozwoju (…) i jego poszczególnych modułów i funkcjonalności odpowiedzialnych za określone zadania, czy też współpracę z innymi pobocznymi portalami oraz aplikacjami będącymi w użyciu w procesach wewnętrznych Spółki związanych z realizowanymi zleceniami.
Tym samym spotkania te posłużyły opracowaniu koncepcji nowych lub istotnie ulepszonych rozwiązań, które powinny zostać wdrożone (tj. są wykonalne i możliwe do uwzględnienia w pracach rozwojowych (…)), stąd przyjęto nazwę projektu jako re-wdrożenie.
3.2 Cele re-wdrożenia (…)
Celem wdrażanego Projektu jest usprawnienie i unowocześnienie konfiguracji (…) wraz z dodaniem nowych możliwości (funkcjonalności). Mają zesłać wprowadzone nowe moduły usprawniające pracę operacyjną oraz analityczną. Dodane zostaną nowe możliwości współpracy z otoczeniem (z klientami oraz podwykonawcami). Zwiększona zostanie wydajność systemu a także komfort pracy. Re-wdrożenie poprzedzone będzie przeglądem obecnie funkcjonujących rozwiązań. Projekt będzie realizowany globalnie w całej firmie Wnioskodawcy. Przedsięwzięcie docelowo będzie wpływać na pracę każdej komórki Spółki a w szczególności na działania pracowników operacyjnych.
3.3 Sposób re-wdrożenia (…)
Wnioskodawca wdraża Projekt we współpracy z firmą zewnętrzną — dostarczycielem oprogramowania (…). Regularnie są odbywane spotkania i warsztaty z przedstawicielami firmy wdrożeniowej.
Spółka jest inicjatorem powstania określonych rozwiązań w systemie (…), które mają być stworzone i wdrożone w firmie Wnioskodawcy. W pracach nad re-wdrożeniem (…) biorą aktywny udział pracownicy Spółki, w tym pracownicy dedykowani realizacji Projektu. Biorą w nim udział również pracownicy częściowo poświęcający czas pracy na realizację re-wdrożenia.
Odpowiedni pracownicy Spółki są odpowiedzialni za prowadzenie warsztatów i analiz we współpracy z przedstawicielami różnych działów przedsiębiorstwa. W takiej formie, w odpowiedzi na problemy i potrzeby, wypracowywane są wstępne założenia, na podstawie których przygotowywana jest dokumentacja dla firmy wdrożeniowej. Następnie podczas konsultacji z Dostawcą Spółka prezentuje założenia oraz analizuję z Dostawcą możliwości wykonania przez niego określonego przez Spółkę zamówienia. W dalszej kolejności firma wdrożeniowa (na podstawie danych, dokumentacji projektowej, informacji otrzymanych od Spółki) wykonuje pierwsze wersje danego rozwiązania, które są testowane przez Spółkę. Wnioskodawca na tym etapie zgłasza Dostawcy wszelkie uwagi i potrzeby modyfikacji tak, że firma wdrożeniowa może dokonywać zmian i poprawek. Po zmianach opisanych wyżej i finalnej akceptacji Spółki następują ostateczne testy na tzw. środowisku produkcyjnym. Tworzenie wszelkich rozwiązań w ramach re-wdrożenia powstaje zatem pod stałą weryfikacją Spółki.
Podczas spotkań warsztatowych z reprezentantami danych działów Spółki omówione zostały (i nadal będą omawiane) strategie, procesy i problemy związane z Projektem. Zdefiniowano kierunki działań i sugerowane rozwiązania zmapowane na wskazane przez Spółkę potrzeby. W trakcie prowadzonych warsztatów rozpoznano prawie 180 potrzeb Spółki.
Rzeczywiste stopnie skomplikowania wdrożenia będą wykonywane podczas szczegółowej analizy prowadzonej przez Wnioskodawcę oraz firmę wdrożeniową. Planując analizę szczegółową brano pod uwagę:
‒wyniki wewnętrznej analizy prowadzonej przez Spółkę w odniesieniu do sygnalizowanych obszarów,
‒stopień ważności rozpoznanych potrzeb dla danych działów firmy,
‒możliwość wdrożenia rozwiązań przy uwzględnieniu różnych prędkości rozwojowych poszczególnych działów,
‒stopień skomplikowania wdrożenia rozwiązań,
‒krzywą uczenia, która może rzutować na redefinicję potrzeb lub ich wagi w trakcie wdrożenia.
Około 180 rozpoznanych potrzeb będących przedmiotem Projektu przypisanych jest do następujących działów Spółki: IT, Transport, Logistyka, Dystrybucja, Kontroling. Niektóre z potrzeb zostały określone jako Ogólne.
Optymalizacja w procesach dokonywana w ramach realizacji Projektu będzie dotyczyć zarówno świadczenia usług przez Spółkę (relacji z klientami), jak i procesów wewnątrz przedsiębiorstwa wpływających finalnie również na lepsze świadczenie usług wobec klientów.
3.4 Przykłady zdefiniowanych potrzeb i wdrażanych rozwiązań
Spółka wskazuje następujące przykłady zdefiniowanych potrzeb i wdrażanych rozwiązań im odpowiadających.
1.Dział Transportu I Potrzeba: (…),
2.Ogólne / Potrzeba: (…).
3.Dział Logistyka / Potrzeba: (…).
4.Dział Dystrybucja / Potrzeba: (…).
3.5 Mini-projekty
Re-wdrożenie (…) jest projektem obszernym pod każdym kątem: czasowym, finansowym, organizacyjnym. W związku z tym Spółka rozplanowała metodykę prac w taki sposób, że implementacja danych funkcjonalności traktowana jest jako mniejszy projekt — element całego Projektu. Mniejsze projekty Spółka określa jako mini-projekty (dalej: „Mini-projekty”). Mini-projekty zatem składają się na całość re-wdrożenia (…) w firmie Wnioskodawcy.
Przykładami Mini-projektów są:
‒ (…).
‒ (…) (dalej: „Karta…").
Karta (…) wskazuje: numer projektu, cel projektu (główny lub cele cząstkowe), przyjęte założenia badawcze, plany prowadzonych prac (nazwa, numer etapu, zakres prowadzonych prac, osiągnięte rezultaty i kamienie milowe, czas realizacji), skalę innowacji, harmonogram realizacji projektu i podejmowane działania, dane uczestników projektu i czas poświęcony przez nich na realizację danych działań, listę materiałów i surowców zużytych na projekt, listę środków trwałych i wartości niematerialnych i prawnych wykorzystywanych w projekcie, koszty ekspertyz, opinii, usług doradczych oraz usług równorzędnych, koszty odpłatnego korzystania z aparatury oraz nabycie usług wykorzystywania aparatury badawczej, koszty uzyskania patentu, ochrony wzoru użytkowego lub przemysłowego, koszty zakupionego sprzętu specjalistycznego, niebędącego środkiem trwałym — wykorzystywanego w projekcie.
W kolejnych paragrafach zostanie opisany przykładowy Mini-projekt, w tym przypadku będzie to ww.: (…) (dalej: „S."), albowiem jest to doskonały przykład jednego z zakończonych Mini-projektów opisywanego re-wdrożenia (…).
Celem S. jest wprowadzenie urządzeń wraz z oprogramowaniem, wspomagających pracę magazynu w zakresie załadunków/rozładunków towaru oraz ewidencji gospodarki magazynowej. Dzięki takiemu rozwiązaniu w systemie zostanie odzwierciedlony rzeczywisty przepływ towaru praz magazyn. Ponadto, usprawnione zostaną czynności wykonywane przez pracowników magazynu. To z kolei wpłynie pozytywnie na komfort pracy oraz zmniejszy ilość popełnianych błędów.
Projekt S. składa się z następujących etapów:
‒(…)
‒(…)
‒(…).
Przeprowadzana innowacja odbywa się na skalę przedsiębiorstwa. Problemy, które wystąpiły, to przede wszystkim potrzeba zmian w pracy i uwzględnienie podziału organizacyjnego firmy, ponieważ wprowadzenie tak dużej zmiany w jednym momencie w całej firmie (w każdym magazynie) byłoby zbyt ryzykowne — niepowodzenia mogłyby zatrzymać pracę we wszystkich magazynach. Należało zatem opracować, wspólnie z dostawcą systemu, mechanizm pozwalający na odblokowywanie rozwiązaniach w pojedynczych magazynach.
3.6 Charakter Projektu
Koncepcje wdrażane w ramach Projektu re-wdrożenia (…) będą wpływać na nowe procesy realizacji usług świadczonych przez Spółkę. Zamieniony (ulepszony i zoptymalizowany) zostanie sposób wykonywania usług. Każda z koncepcji wdrażanych w ramach Projektu tworzy nową jakość procesu lub samej usługi i wymaga kreatywnego podejścia w zaplanowaniu i wprowadzeniu w życie. Nie wystąpią proste, odtwórcze i rutynowe zmiany oraz zmiany kopiujące rozwiązania już funkcjonujące na rynku, w szczególności, że tą konsultowane z dostawcą oprogramowania i ten wykona je biorąc pod uwagę specyfikę i indywidualne zapotrzebowania Spółki prezentowane i omawiane w toku wcześniej wspomnianych spotkań koncepcyjnych.
Ulepszenie procesów świadczenia usług przez Spółkę dotyczy wykonania usług oraz dokumentowania i wymiany informacji pomiędzy Spółką a jej pracownikami (np. magazynierami lub kierowcami) oraz pomiędzy Spółką a jej klientami.
Wyżej opisano proces przeprowadzania re-wdrożenia (…), który rozpoczął się w ramach pracy wewnętrznej Spółki oraz częściowo z dostawcą (styczeń 2022). Następnie prowadzono warsztaty z firmą wdrażającą globalnie w całym przedsiębiorstwie (czerwiec-lipiec 2022). Warsztaty miały na celu zdefiniowanie specyficznych dla Spółki potrzeb biznesowych i dopiero w oparciu o te potrzeby projektowane a następnie wdrażane były zmiany w systemie (…). Nie było zatem prostej implementacji produktu oferowanego przez firmę zewnętrzną a raczej stworzenie usługi „szytej na miarę". Opracowanie i wdrożenie omawianych zmian przeprowadza Spółka, a ściślej: pracownicy Spółki we współpracy z zewnętrzną firmą wdrożeniową. W ramach re-wdrożenia Wnioskodawca opracowuje nowe koncepcje świadczenia usług i prowadzenia procesów, a zatem wykorzystuje zasoby wiedzy (aktualnie dostępna wiedza i umiejętności, know-how same Spółki, jak i jej pracowników) do tworzenia nowych zastosowań.
Spółka zwraca również uwagę, że re-wdrożenie (…) obarczone jest licznymi ryzykami, co z założenia będzie dokładnie opisane w dokumentacji projektowej. Wnioskodawca wskazuje, że implementacja niektórych elementów może się nie udać, lub zostanie zrealizowana w inny sposób niż zakładano. Niektóre elementy są nowatorskie, stąd ryzyko niepowodzenia znacznie rośnie.
Mając na uwadze powyższe Spółka chce potwierdzić, czy działania podejmowane w ramach re-wdrożenia (…) stanowią działalność badawczo-rozwojową i uprawniają do odpowiedniego rozliczenia ulgi na działalność badawczo-rozwojową. Wnioskodawca wskazuje, że przedmiot jego zainteresowania skupia się wokół możliwości identyfikacji prac badawczo-rozwojowych, a nie zasad rozliczania ulgi.
Uzupełnienie i doprecyzowanie opisu zdarzenia przyszłego
1.Wnioskodawca wskazał, że w ramach zadanego we wniosku pytania Wnioskodawca oczekuje oceny, czy zaprezentowane re-wdrożenie (…) mieści się w kategorii działalności badawczo-rozwojowej, o której mowa w art. 4a pkt 26 CIT jako prace rozwojowe, o których mowa w art. 4a pkt 28 CIT.
Powyższe w ocenie Wnioskodawcy nie zmienia jednak tej okoliczności, że ocena ww. okoliczności i tak wymagać będzie analizy prac rozwojowych w rozumieniu art. 4 ust. 3 ustawy z dnia 20 lipca 2018 r. — Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (dalej: „PSWN”), albowiem ustawa o CIT jednoznacznie odwołuje się do ustawy PSWN. Jak natomiast wskazał ostatnio Naczelny Sąd Administracyjny (wyrok NSA z dnia 23.11.2021 r., sygn. II FSK 1049/21): „Zasadne było zatem żądanie skarżącego o wydanie interpretacji, czy prowadzona przez niego działalność może zostać uznana za badawczo-rozwojową, skoro ustawodawca posłużył się w treści art. 30ca ust. 2 u.p.d.o.f. pojęciem działalności badawczo-rozwojowej, a w art. 5a pkt 38 oraz związanych z nim punktach 39 i 40 tego artykułu, odwołuje się do jej rozumienia w kontekście ustawy pozapodatkowej. Wobec tego kluczowa z punktu widzenia skutków podatkowych była ocena charakteru prowadzonej działalności na kanwie właśnie tej ustawy. Ze względu na bezpośrednie odwołanie się do tej ostatniej w ustawie o podatku dochodowym osób fizycznych i wyraźne wskazanie, że definicję tą należy rozumieć w konkretny sposób, tj. przedstawiony w ustawie - Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce, przedmiotowe zapisy są elementem systemu prawa podatkowego. Nie może ulegać wątpliwości, iż powinny być rozpatrywane przez organ w kontekście oceny prowadzenia działalności badawczo-rozwojowej, skoro zakres wniosku do tego wprost nawiązuje”.
2.Wnioskodawca wskazał, że nie prowadzi badań naukowych, o których mowa w art. 4 ust. 2 pkt 1 lub 2 PSWN.
Wnioskodawca we własnym zakresie klasyfikuje re-wdrożenie (…) jako prace rozwojowe, o których mowa w art. 4 ust. 3 PSWN.
3.Wnioskodawca wskazał, że podejmowane przez niego czynności nie stanowią badań naukowych w rozumieniu art. 4 ust. 2 PSWN.
4.Wnioskodawca wskazał, że podejmowane czynności stanowiły działalność obejmującą nabywanie, kształtowanie i wykorzystywanie dostępnej aktualnie wiedzy i umiejętności, w tym w zakresie narzędzi informatycznych lub oprogramowania. Wnioskodawca wykorzystuje wiedzę przedsiębiorstwa, w tym wiedzę i doświadczenie pracowników, w zakresie prowadzonych procesów i realizowania całokształtu działalności gospodarczej. Wskazana wiedza jest wykorzystywana do projektowania i tworzenia ulepszonych procesów i usług. Cały projekt Re-wdrożenia oparty jest o potrzeby wewnętrzne Wnioskodawcy oparte na wiedzy i doświadczeniu zdobytym w ramach prowadzonej działalności gospodarczej. Działania mają na celu ulepszenie, usprawnienie i zoptymalizowanie procesów zachodzących w Spółce oraz świadczonych usług.
Prowadzone działania nie obejmują rutynowych i okresowych zmian.
5.Wnioskodawca wskazał, że przedmiotem zapytania są wyłącznie prace re-wdrożeniowe podejmowane przez niego (w tej części, w której zaangażowani zostali pracownicy Wnioskodawcy, co nazwać można identyfikacją problemów i mapowaniem potrzeb oraz opracowywaniem całościowej koncepcji rozwoju (…), która na dalszym etapie [poza zakresem zapytania Wnioskodawcy] realizowana będzie przez zewnętrzny podmiot IT.
a)System informatyczny będzie produkowany przez dostawcę (podmiot zewnętrzny) na zamówienie Wnioskodawcy. Działalność zewnętrznego podmiotu sprowadza się zatem do produkcji oprogramowania.
Wnioskodawca zaznaczył jednak, że sama dostawa odbywać się będzie zgodnie z opracowanymi (w części) przez pracowników Wnioskodawcy koncepcjami rozwojowymi. Nie mówimy bowiem o prostym / typowym zamówieniu oprogramowania, ale o całości prac koncepcyjnych, spotkań, analiz i opracowań wytyczających rozwojowe kierunki istotnych zmian, nowych lub istotnie zmodyfikowanych funkcjonalności oprogramowania (jego architektury / struktury), które szczegółowo zostały opisane we wniosku.
b)i c) Wnioskodawca wskazał, że podmioty zewnętrzne nie wykonują na rzecz Wnioskodawcy prac badawczo-rozwojowych, jedynie częściowo biorą udział w pracach koncepcyjnych pracowników Wnioskodawcy. Prace podmiotów zewnętrznych nie są jednak objęte zakresem pytania Wnioskodawcy.
Wnioskodawca realizuje działalność, którą uznaje za prace rozwojowe, we własnym zakresie. Pracownicy Wnioskodawcy są autorami rozwiązań i pomysłów oraz inicjują prace (w tym harmonogram i etapy) całego Projektu — koncepcji rozwoju oprogramowania. Dostawca zewnętrzny jest jedynie wykonawcą tej koncepcji, ergo re-wdrażanego oprogramowania i podmiotem oceniającym samą możliwość jej realizacji w określonym zakresie. Jak najbardziej zatem — oprogramowanie powstaje z inicjatywy i pod ścisłą weryfikacją Wnioskodawcy.
6.Wnioskodawca wskazał, że Mini-projekty są elementem całościowego Projektu i w ramach każdego Mini-projektu prowadzone są prace rozwojowe. Wyodrębnienie w całym projekcie Mini-projektów służy przede wszystkim dokładnemu i klarownemu wykazaniu charakterystyki każdego z Mini-projektów wraz z wykazaniem pracowników zaangażowanych w tej działania oraz ponoszonych kosztów.
7.Charakter prac w zakresie każdego z Mini-projektów ma charakter działalności twórczej o indywidualnym charakterze. Spółka nie powiela i nie wdraża funkcjonujących już na rynku ulepszeń. Każdy Mini-projekt stanowi działanie twórcze skutkujące powstaniem określonej koncepcji mającej usprawnić i ulepszyć proces oraz świadczenie usług przez Spółkę. Wnioskodawca mówi przy tym o zmianach o charakterze istotnych zmian, a nie o prostych, rutynowych, czy okresowych aktualizacjach.
8.Wnioskodawca wskazał, że wszystkie wymienione we wniosku czynności uznawane przez niego za działalność badawczo-rozwojową są i będą działalnością twórczą obejmującą prace rozwojowe i są podejmowane w sposób systematyczny (metodyczny). Systematyka podejmowanych prac przejawia się m.in. w opracowywanych kartach Mini-projektów oraz zawartych w nich harmonogramach realizacji danego projektu. Działalność podejmowana jest w sposób zaplanowany i uporządkowany.
Wnioskodawca ponownie wskazał, że podejmowane działania nie stanowią i nie będą stanowić: rutynowych i okresowych zmian, produkcji seryjnej, bieżącej operacyjnej działalności gospodarczej, działalności wspomagającej/pomocniczej, prac dokonywanych po zakończeniu prac badawczo-rozwojowych, czynności serwisowych, promowania ulepszeń dokonywanych w działalności gospodarczej ani inny praz spoza prac B+R.
9.Wnioskodawca wskazał, że prace wykonywane na każdym etapie Projektu mają charakter twórczy i innowacyjny a ich celem jest wykorzystanie zasobów wiedzy do tworzenia nowych zastosowań. Korzystając z doświadczenia i wiedzy pracowników Spółki możliwe jest opracowanie nowych rozwiązań i ulepszenie w innowacyjny sposób procesów występujących w Spółce (tu: procesów zachodzących przy wykorzystaniu (…), co skutkować będzie zarówno rozwojem re-wdrażanego (…), jak i znaczącym usprawnieniem / optymalizacją procesu świadczenia usług, zwłaszcza logistycznych).
10.W ramach Projektu są opracowywane zarówno nowe, niewystępujące wcześniej procesy i narzędzia, jak i następuje ulepszenie występujących już procesów, ale w taki sposób że nowopowstałe znacznie odróżniają się od rozwiązań już funkcjonujących.
Wnioskodawca wskazał, że w związku z wysoką innowacyjnością wszystkich działań niezbędne okazało się rozpoczęcie prowadzenia tych działań w sformalizowanej formie Projektu re-wdrożenia (…), dzięki której prowadzone działania są prowadzone w sposób systematyczny i metodyczny. Bez przyjęcia formy Projektu niemożliwe byłoby prowadzenia omawianych działań, w szczególności na tak dużą skalę, ponieważ nie stanowią one prostych i rutynowych czynności, które mogą być przeprowadzone w ramach codziennej pracy poszczególnych działów Spółki.
11.Działalność będąca przedmiotem wniosku jest prowadzona w sposób metodyczny, tj. zaplanowany i uporządkowany i jest przy tym prowadzona w sposób ciągły, zgodnie z zaplanowanymi harmonogramami i poszczególnymi etapami wykonania re-wdrożenia, w tym wspomnianych wyżej Mini-projektów.
W stanie faktycznym Wnioskodawca wskazał, że Projekt obejmuje okres realizacji poszczególnych działań grudzień 2022 — sierpień 2025 r., co dotyczy nie tylko realizacji ze strony wspomnianego podmiotu zewnętrznego, ale i prac pracowników Wnioskodawcy, którzy inicjować będą kolejne działania i weryfikować ich realizację, względnie opracowywać zmiany koncepcji, na wypadek braku spełnienia oczekiwań (braku osiągnięcia zamierzonego efektu). Działania są zaplanowane co znajduje wyraz w dokumentach projektowych prowadzonych przez Spółkę (przykładowo: karty Mini-projektów). W dokumentacji uwzględnia się przyjęte założenia badawcze danych projektów, plan prowadzonych prac, harmonogram realizacji projektu i podejmowane działania.
12.Wnioskodawca wskazał, że wszelkie prace podejmowane w ramach Projektu re-wdrożenia odznaczają się i będą się odznaczać charakterem oryginalnym i twórczym. Nie będzie występować sytuacja opisana w której jego działania będą działaniami technicznymi i rutynowymi — będzie to jego twórcza realizacja. Działania nie będą efektem pracy, która wymaga do osiągnięcia rezultatu jedynie określonych umiejętności. Realizacja podejmowanych działań wymaga szeregu umiejętności i wiedzy pracowników Spółki, które dopiero w połączeniu mogą przynieść oczekiwane efekty w postaci ulepszonych i nowych procesów i rozwiązań.
Rezultatu prac nie da się z góry przewidzieć, przy każdym projekcie jest ryzyko niepowodzenia, ponieważ rozwiązania mają charakter nowatorski. W opisanym przykładowo we wniosku projekcie S. Wnioskodawca wskazał, że właśnie z powodu niepewności wyniku i w celu minimalizacji ryzyka projekt S. najpierw zostanie przeprowadzony w jednym dziale firmy. Wprowadzenie jednorazowo dużej zmiany w całej Spółce, w przypadku niepowodzenia, mogłoby zatrzymać funkcjonowanie firmy.
Wnioskodawca wskazał, że nie w każdym przypadku efektem prac jest kreacja nowej, nieistniejącej wcześniej usługi, produktu. Niektóre działania dotyczą twórczego i znacznego ulepszenia istniejącego już procesu. Ulepszenie natomiast jest zawsze na tyle istotne, że „nowy” proces/rozwiązanie znacznie odróżnia się od funkcjonującego wcześniej.
13.Wnioskodawca wskazał, że w ramach pytania zawartego we wniosku oczekuje oceny organu odnośnie oceny, czy zaprezentowane re-wdrożenie (…) mieści się w kategorii działalności badawczo-rozwojowej, o której mowa w art. 4a pkt 26 CIT jako prace rozwojowe, o których mowa w art. 4a pkt 28 CIT, a w przypadku pozytywnej odpowiedzi, tj. prawidłowości identyfikacji prac badawczo-rozwojowych, czy Wnioskodawca będzie uprawniony do ulgi — zakładając, że ponosi koszty kwalifikowane (o których mowa w art. 18d CIT).
Pytanie Wnioskodawcy nie dotyczy identyfikacji i kwalifikacji konkretnych kosztów jako koszty kwalifikowane, jakie ponosi Wnioskodawca. Jak wskazano we wniosku: „wniosek obejmuje wyłącznie chęć rozstrzygnięcia o prawie do skorzystania z ulgi (stosownego odliczenia kosztów kwalifikowanych), przy założeniu ich ponoszenia i prawidłowego wydzielenia w prowadzonej ewidencji, niemniej sam sposób identyfikacji kosztów kwalifikowanych będzie jednak przedmiotem osobnych zapytań i analiz”.
Jedynie na marginesie Wnioskodawca podniósł, że ponosi koszty kwalifikowane — głównie pracownicze (wynagrodzenia i narzuty ZUS), które jak najbardziej są związane z realizacją prac noszących znamiona działalności badawczo-rozwojowych (tu: opisywanego re-wdrożenia (…)), w części w jakiej pracownicy Spółki rzeczywiście poświęcali swój czas pracy na realizację tych prac. W omawianym zakresie Wnioskodawca wskazał, że rozważa jednak wystosowanie odrębnego zapytania, stąd na potrzeby oceny niniejszego wniosku (pytania) Wnioskodawca wskazał, że ponoszone przez niego koszty kwalifikowane, które miałyby zostać rozliczone w ramach ulgi B+R (przy pozytywnej ocenie wyrażonego tu stanowiska) będą spełniały wszystkie warunki przewidziane art. 18d CIT.
Pytania:
Czy zaprezentowane re-wdrożenie (…) stanowi działalność badawczo-rozwojową w rozumieniu art. 4a pkt 26 CIT (tu: jako prace rozwojowe) i w związku z tym czy Spółka jest uprawniona do rozliczenia ulgi na działalność badawczo-rozwojową, zgodnie z art. 18d ust. 1 CIT?
Państwa stanowisko w sprawie:
1.Działalność badawczo-rozwojowa
W ocenie Wnioskodawcy, opisane czynności re-wdrożenia (…) stanowią działalność badawczo - rozwojową w rozumieniu art. 4a pkt 26 CIT, ściślej rzecz biorąc prace rozwojowe, a w konsekwencji Spółka jest uprawniona do odpowiedniego rozliczenia ulgi na działalność badawczo-rozwojową, zgodnie z art. 18d ust. 1 CIT. Wniosek ten Wnioskodawca opiera na następującej wykładni ww. normy prawa cywilnego.
Zgodnie z art. 4a pkt 26 ustawy o CIT działalność badawczo-rozwojowa oznacza działalność twórczą obejmującą badania naukowe lub prace rozwojowe, podejmowaną w sposób systematyczny w celu zwiększenia zasobów wiedzy oraz wykorzystania zasobów wiedzy do tworzenia nowych zastosowań.
Aktualnie prace rozwojowe należy rozumieć zgodnie z art. 4a pkt 28 ustawy o CIT, prace rozwojowe w rozumieniu art. 4 ust. 3 ustawy z dnia 20 lipca 2018 r. — Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce (dalej: „SWIN").
Tym samym, prace rozwojowe na gruncie ustawy o CIT oznaczają działalność obejmującą nabywanie, łączenie, kształtowanie i wykorzystywanie dostępnej aktualnie wiedzy i umiejętności, w tym w zakresie narzędzi informatycznych lub oprogramowania, do planowania produkcji oraz projektowania i tworzenia zmienionych, ulepszonych lub nowych produktów, procesów lub usług, z wyłączeniem działalności obejmującej rutynowe i okresowe zmiany wprowadzane do nich, nawet jeżeli takie zmiany mają charakter ulepszeń.
Z kolei w myśl art. 4a pkt 28 ustawy o CIT, w brzmieniu obowiązującym od 1 stycznia 2016 r. do 30 września 2018 r., prace rozwojowe oznaczały nabywanie, łączenie, kształtowanie i wykorzystywanie dostępnej aktualnie wiedzy i umiejętności do planowania produkcji oraz tworzenia i projektowania nowych , zmienionych lub ulepszonych produktów, procesów i usług, z wyłączeniem prac obejmujących rutynowe i okresowe zmiany wprowadzane do produktów, linii produkcyjnych, procesów wytwórczych, istniejących usług oraz innych operacji w toku, nawet jeżeli takie zmiany mają charakter ulepszeń, w szczególności:
a)opracowywanie prototypów i projektów pilotażowych oraz demonstracje, testowanie i walidację nowych lub ulepszonych produktów, procesów lub usług w otoczeniu stanowiącym model warunków rzeczywistego funkcjonowania, których głównym celem jest dalsze udoskonalenie techniczne produktów, procesów lub usług, których ostateczny kształt nie został określony,
b)opracowywanie prototypów i projektów pilotażowych, które można wykorzystać do celów komercyjnych, w przypadku gdy prototyp lub projekt pilotażowy stanowi produkt końcowy gotowy do wykorzystania komercyjnego, a jego produkcja wyłącznie do celów demonstracyjnych i walidacyjnych jest zbyt kosztowna.
Zgodnie z uzasadnieniem przedstawionym przez ustawodawcę, nowelizacja od 1 października 2018 r. art. 4a pkt 27 oraz 28 ustawy o CIT, miała na celu zapewnienie spójności definicji badań naukowych i praco rozwojowych z tymi obowiązującymi w SWIN.
Ponadto, wprowadzenie nowych definicji związane było z koniecznością rozgraniczenia działalności artystycznej od naukowej i prac rozwojowych: „(...) projekt przesądza, że badania naukowe i prace rozwojowe prowadzi się w dziedzinach nauki i dyscyplinach naukowych, a twórczość artystyczną — w dziedzinie sztuki i dyscyplinach artystycznych" (str. 11 Uzasadnienia).
Mając na względzie powyższe, zdaniem Wnioskodawcy, dokonana zmiana treści art. 4a pkt 27 oraz 28 ustawy o Cl T, miała charakter wyłącznie doprecyzowujący i ujednolicający obowiązujące w polskim prawie definicje, nie zmieniając jednocześnie ich zakresu. Nadrzędnym celem wprowadzenia nowych definicji miało być bowiem jasne rozróżnienie działalności naukowej i prac rozwojowych od działalności artystycznej.
Zgodnie ze stanowiskiem Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej zawartym w interpretacji indywidualnej z dnia 16 stycznia 2019 r. (sygn. 0111-KDIB1-3.4010.558.2018.2.BM), zmiana definicji działalności badawczo-rozwojowej poprzez wyłączenie z niej przykładowego wymienienia przejawów prac rozwojowych, tj. opracowywania prototypów, projektów pilotażowych, testowania i walidacji nowych lub ulepszonych rozwiązań stanowi jedynie jej uproszczenie, nie zmieniające jej zakresu.
Tym samym, stanowisko Wnioskodawcy, wraz z jego uzasadnieniem, zawarte we wniosku, pozostaje aktualne zarówno w stanie prawnym sprzed 1 października 2018 r., jak również w odniesieniu do przepisów obowiązujących od 1 października 2018 r.
I tak, w rozumieniu powołanych przepisów określona działalność spełnia definicję prac rozwojowych, jeżeli łącznie zachodzą następujące przesłanki:
‒działalność ma charakter twórczy,
‒działalność jest podejmowana w sposób systematyczny,
‒działalność ma na celu zwiększenie zasobów wiedzy oraz wykorzystania zasobów wiedzy do tworzenia nowych zastosowań.
Wnioskodawca wskazuje, że kryteria te zostały wyróżnione oraz omówione przez Ministra Finansów w Objaśnieniach podatkowych z dnia 15 lipca 2019 r. dotyczących preferencyjnego opodatkowania dochodów wytwarzanych przez prawa własności intelektualnej — IP BOX (dalej: „Objaśnienia MF"), które w części 3.2.1. poświęcone są pojęciu działalności badawczo-rozwojowej.
Jak przy tym wskazują ww. Objaśnienia użycie przez ustawodawcę spójnika „lub” wskazuje, ze zgodnie z przepisami by działalność podatnika mogła być uznana za działalność badawczo-rozwojową wystarczy, by podatnik prowadził badania naukowe lub alternatywnie, aby prowadził prace rozwojowe. W obu przypadkach jednak, aby mówić o działalności badawczo-rozwojowej działania Spółki muszą spełniać kryteria „twórczości", „systematyczności" i „zwiększenia zasobów wiedzy oraz wykorzystania zasobów wiedzy do tworzenia nowych zastosowań".
A)Cechy twórczości
Jak podaje słownik języka polskiego PWN, działalność twórcza to zespół działań podejmowanych w kierunku tworzenia (działalność — zespół działań podejmowanych w jakimś celu), powstania czegoś (twórczy — mający na celu tworzenie, tworzyć — powodować powstanie czegoś).
Zgodnie natomiast z ww. Objaśnieniami MF działalność twórcza to zespół działań podejmowanych w kierunku tworzenia.
Z kolei, w doktrynie prawa autorskiego podkreśla się, że cecha twórczości związana jest przede wszystkim z rezultatem działalności człowieka o charakterze kreacyjnym i jest spełniona wówczas, gdy istnieje nowy wytwór intelektu — rezultat (przejaw) takiego działania, który choćby w minimalnym stopniu odróżnia się od innych rezultatów takiego samego działania, a zatem że posiada cechę nowości, której stopień nie ma znaczenia. Ponadto, należy uznać, iż na potrzeby działalności badawczo-rozwojowej, w stopniu minimalnym, wystarczające jest działanie twórcze na skalę przedsiębiorstwa, tzn. przedsiębiorca we własnym zakresie (w ramach prowadzonych prac badawczo -rozwojowych) opracowuje nowe lub ulepszone produkty, procesy, usługi, nawet jeżeli podobne rozwiązanie zostało już opracowane przez inny podmiot.
Jak dodatkowo wskazują Objaśnienia MF twórczy charakter prac to między innymi opracowywanie, testowanie i walidacja ulepszonych procesów (tu: produkcyjnych), których głównym celem jest dalsze udoskonalenie techniczne procesów, których ostateczny kształt nie został określony. Z zakresu działalności badawczo-rozwojowej należy więc wyłączyć działalność o charakterze rutynowym, można natomiast włączyć do niej nowe metody opracowane w celu wykonywania pospolitych zadań.
Na tle powyższego zakres re-wdrożenia (…) niewątpliwie mieści się w pojęciu działań o charakterze twórczym. Działania te bowiem są nastawione na kreację nowych narzędzi, nowych procesów oraz ulepszonych procesów i ulepszonego sposobu wykonywania usług Spółki.
Prace w większości są wykonywane przez pracowników Spółki, a tym samym mają walor indywidualnego wytworu intelektu każdego z tych pracowników i nie mają przy tym jakichkolwiek cech odtwórczych. Działania te nie stanowią kopiowania czy powielania istniejących rozwiązań a w szczególności rozwiązań powszechnie występujących na rynku. Re-wdrożenie jest dopasowane do działalności Spółki i samym celem procesu re-wdrożenia jest dopasowanie systemu (…) do zaktualizowanych potrzeb i oczekiwań gospodarczych Wnioskodawcy. Re-wdrożenie opiera się na istniejącym rozwiązaniu (narzędziu…) dostawcy, ale dostosowanie tego narzędzia i jego implementacja nie odbywa się bez jakiejkolwiek zmiany lub przetworzenia (przetworzenie występuje przynajmniej w minimalnym stopniu, a w rzeczywistości — w ocenie Wnioskodawcy — w bardzo dużym stopniu tak, że w zasadzie powstaje nowy produkt). Wyłącznie Wnioskodawca (pracownicy Spółki) posiada dane, na podstawie których następuje przeprowadzenie zindywidualizowanego do potrzeb Spółki re-wdrożenia.
Działania te zatem mają charakter indywidualny, w tym charakter kreacyjny, już od samego początku procesu, na co bezsprzecznie wskazują ujęte w opisie okoliczności faktycznych działania związane z opracowywaniem (tworzeniem) koncepcji i mapowaniem określonego rodzaju procesów na potrzeby Spółki. Jednocześnie, Wnioskodawca niewątpliwie prowadzi swoje prace „systematycznie”.
B)Cechy systematyczności
Zgodnie ze słownikiem języka polskiego PWN słowo systematyczny oznacza (i) robiący coś regularnie i starannie, (ii) o procesach: zachodzący stale od dłuższego czasu, (iii) o działaniach: prowadzony w sposób uporządkowany, według pewnego systemu; też: o efektach takich działań; planowy, metodyczny. Zgodnie natomiast z treścią Objaśnień MF „systematyczność” oznacza prowadzenie działalności w sposób uporządkowany, według pewnego systemu. Zatem słowo „systematycznie" odnosi się również do działalności prowadzonej w sposób metodyczny, zaplanowany i uporządkowany. Biorąc pod uwagę powyższe należy wskazać, ze działalność Spółki w zakresie re-wdrożenia (…) bez wątpienia jest podejmowana w sposób zaplanowany, metodycznie i w sposób uporządkowany. Przyjęty został plan postępowania w formie harmonogramu prac i kolejno — krok po kroku — plan ten jest realizowany. Harmonogram został wskazany w opisie stanu faktycznego: składa się z 3 etapów. Każdy etap prac składa się z mniejszych etapów: analiza, konfiguracja, testy wewnętrzne, szkolenia, wsparcie powdrożeniowe. Okres realizacji Projektu obejmuje następujący okres: grudzień 2022 — sierpień 2025.
Re-wdrożenie obejmuje globalnie całe przedsiębiorstwo Wnioskodawcy — w realizację zaangażowani są pracownicy z różnych działów, mniejsze etapy określane są jako Mini-projekty, które posiadają swoją odrębną dokumentację (Karty Mini-projektów), zawierającą harmonogram prac w danym Mini - projekcie oraz wykorzystywane zasoby.
Powyższe wyraźnie wskazuje, że prace realizowania w ramach re-wdrożenia (…) prowadzone są w sposób zaplanowany i uporządkowany i są elementem biznesowym w przedsiębiorstwie Wnioskodawcy. Podejmowane są przez osoby o odpowiednich kwalifikacjach i doświadczeniu, które wykorzystują swoją wiedzę i umiejętności do pełnego opracowania optymalizacji narzędzia (…) u Wnioskodawcy.
C)Cechy wykorzystania już istniejącej lub zwiększonej wiedzy do tworzenia nowych zastosowań
Zgodnie ze wskazaniem Objaśnień MF sformułowanie „zwiększenie zasobów wiedzy" odnosi się przede wszystkim do prowadzenia badań naukowych, natomiast „wykorzystanie już istniejącej lub zwiększonej wiedzy do tworzenia nowych zastosowań" dotyczy przede wszystkim prac rozwojowych, a więc prac, o których mowa w niniejszym wniosku.
Skoro zatem działalność badawczo-rozwojowa to nie tylko zespół działań podejmowanych z nakierowaniem na nową wiedzę i umiejętności (dot. badań naukowych), ale także (alternatywnie) nakierowanych na wykorzystanie dostępnej już wiedzy i umiejętności (dot. prac rozwojowych) w celu zwiększenia zasobów wiedzy do torzenia nowych, zmienionych lub usprawnionych produktów, procesów lub usług (tu: nowych lub usprawnionych procesów produkcji), to kryteria działalności badawczo-rozwojowej należy uznać za spełnione także pod tym względem.
W szczególności, że z dalszej części Objaśnień MF można wywnioskować, iż:
a)w efekcie prac rozwojowych wystarczy, by podatnik (tu: Spółka) zdobył i wykorzystał aktualnie dostępną wiedzę i umiejętności w celu planowania produkcji oraz projektowania i tworzenia nowych, zmienionych czy usprawnionych procesów, a dodatkowo:
b)istotny jest elementem celowościowy odnoszący się do „wykorzystywania" zasobów wiedzy (także tej zdobytej w ramach danego przedsiębiorstwa) do tworzenia nowych, zmienionych, czy usprawnionych zastosowań.
Jak wynika z opisu stanu faktycznego aktywność Spółki w zakresie re-wdrożenia (…) obejmuje wykorzystanie (łączenie, kształtowanie i wykorzystywanie) odpowiedniej wiedzy, umiejętności i doświadczenia pracowników dla celów opracowania koncepcji nowych lub ulepszonych procesów zmierzających do lepszego wykonania usług świadczonych przez Wnioskodawcę. Można stwierdzić również, że projekt re-wdrożenia jest celowy i nakierowany na wykorzystanie zasobów wiedzy do tworzenia nowych zastosowań. Sam projekt jest na tyle specjalistyczny i wymagający aktywnego udziału wielu jednostek biznesowych Spółki, ze nie mógłby być wdrożony w formie zakupu od dostawcy nowego systemu (…).
W konsekwencji należy uznać, że prace realizowane przez Spółkę (projekt re-wdrożenia (…)) całościowo mieszczą się w zakresie powoływanej na wstępie definicji działalności badawczo-rozwojowej, w tym definicji prac rozwojowych.
2.Ulga na działalność badawczo-rozwojową
Na tle powyższego, Wnioskodawca stoi na stanowisku, że wobec prowadzenia działalności badawczo-rozwojowej w rozumieniu art. 4 pkt 26 CIT, Spółka uprawniona jest do rozliczenia ulgi na działalność badawczo-rozwojową, stosownie do treści art. 18d ust. 1 CIT. Zgodnie bowiem z ww. regulacją: „Podatnik uzyskujący przychody inne niż przychody z zysków kapitałowych odlicza od podstawy opodatkowania, ustalonej zgodnie z art. 18, koszty uzyskania przychodów poniesione na działalność badawczo-rozwojową, zwane dalej >>kosztami kwalifikowanymi<<".
W efekcie, w ocenie Wnioskodawcy Spółka ma prawo do uznania podejmowanych w ramach re-wdrożenia (…) działań za działalność badawczo-rozwojową i po odpowiedniej identyfikacji kosztów kwalifikowanych poniesionych na tę działalność będzie uprawniona do skorzystania z ulgi na działalność badawczo-rozwojową, o której mowa w art. 18d CIT i to zarówno przez korektę przeszłych okresów (od momentu rozpoczęcia prowadzenia re-wdrożenia), jak i przez jej uwzględnienie w bieżących rozliczeniach.
Przy tym Wnioskodawca zaznacza, ze niniejszy wniosek obejmuje wyłącznie chęć rozstrzygnięcia o prawie do skorzystania z ulgi (stosownego odliczenia kosztów kwalifikowanych), przy założeniu ich ponoszenia i prawidłowego wydzielenia w prowadzonej ewidencji, niemniej sam sposób identyfikacji kosztów kwalifikowanych będzie jednak przedmiotem osobnych zapytań i analiz.
3.Analiza interpretacyjna
Wnioskodawca zwraca uwagę na interpretację indywidualną wydaną przez Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej (dalej: „DKIS") z dnia 21 września 2021 r. (0112-KDIL2-2.4011.489.2021.2.IM) oraz interpretacja w bliźniaczym stanie faktycznym, ale z uwzględnieniem przepisów ustawy o CIT — interpretacja DKIS z dnia 12 kwietnia 2022 r. (0111-KDIB1-3.4010.702.2021.2.IM).
W drugiej wskazanej interpretacji, w stanie faktycznym wnioskodawca (firma prowadząca działalność w zakresie przewozu krajowego i międzynarodowego, organizacji przewozów, aranżacji przeładunków, doradztwa spedycyjnego) opisał sytuację, w ramach której powołany został w firmie dedykowany zespół pracowników (dalej: „Zespół BR”) do optymalizacji oraz ulepszania procesów zmierzających do poprawy jakości świadczonych przez firmę usług.
Wnioskodawca zadał pytanie czy podejmowane czynności opisane we wniosku stanowią działalność badawczo-rozwojową w rozumieniu art. 5a pkt 38 i pkt 40 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych, stojąc na stanowisku, że opisana działalność powinna być za taką uznana. DKIS uznał stanowisko wnioskodawcy za prawidłowe.
Zespół BR prowadził spotkania i analizy z pracownikami firmy oraz z kluczowymi dostawcami usług z obszaru IT, w celu omówienia zapotrzebowania firmy na nowe usprawnienia/ulepszenia bądź modyfikacje. Wnioskodawca planował zamówić wytworzenie oprogramowania w firmie deweloperskiej na podstawie wcześniej zdefiniowanych przez Zespół BR potrzeb. To pracownicy wnioskodawcy przekazywali zewnętrznej firmie dokumentację dotyczącą projektowanego oprogramowania oraz stale uczestniczyli w konsultacjach i testach powstających rozwiązań. Jak wskazywał wnioskodawca: „Co istotne, mimo współpracy z Developerem, a w konsekwencji wykonania Oprogramowania przez niego, Pracownicy Spółki biorą bardzo aktywny udział w tym procesie. Zespół B+R jest odpowiedzialny za zdefiniowanie potrzeb, analizę procesu, modelowanie nowego procesu, prognozowanie jego wpływu, zaprojektowanie procesu. Nie jest możliwe wytworzenie Oprogramowania przez Developera bez aktywnego udziału Zespołu B+R".
Z kolei w uzasadnieniu (potwierdzonym dalej przez DKIS bez dodatkowych uwag) wnioskodawca wskazał, że: „Oprogramowania w odpowiedzi na pojawiąjące się w Spółce zapotrzebowanie, prace podejmowane w ramach realizacji Projektów B+R należy uznać za prace rozwojowe, w rozumieniu art. 4a pkt 28 Ustawy CIT. Jak wskazano bowiem w opisie stanu faktycznego, Developer jest jedynie wykonawcą technicznym wymyślonych, opracowanych i zaprojektowanych przez Zespół B+R rozwiązań i koncepcji. Zatem, to Zespół B+R odpowiada za cały proces o charakterze twórczym, związany z tworzeniem Oprogramowania”.
Spółka zwraca uwagę, że występuje pewna analogia pomiędzy stanem faktycznym opisanym w niniejszym wniosku a sytuacją faktyczną i prawną z analizowanej interpretacji. Re-wdrożenie (…) również polega na „złożeniu zamówienia" firmie zewnętrznej na przygotowanie pewnych rozwiązań. Kształt rozwiązań jednak wypracowywany jest przez pracowników Spółki a Dostawca stanowi jedynie wykonawcę planowanych zmian. Całość opracowania koncepcji jest tworzona w ramach Spółki, w zaplanowany i metodyczny sposób oraz z uwzględnieniem i wykorzystaniem wiedzy (dotyczącej procesów zachodzących wewnątrz przedsiębiorstwa a także wiedzy dotyczącej otoczenia gospodarczego) posiadanej już przez samą Spółkę (a ściślej: przez jej pracowników). Wyżej przytoczone wydane interpretacje indywidualne pozwalają wyprowadzić wniosek, że na gruncie obowiązujących przepisów podatnikom przysługuje prawo do zastosowania ulgi, o której mowa w art. 18d ust. CI T, nawet jeśli rzeczywiste wyprodukowanie np. oprogramowania zostało dokonane przez inny podmiot — przy spełnieniu pozostałych warunków uznania całokształtu działalności za działalność badawczo-rozwojową w rozumieniu przepisów ustawy o CIT.
Ocena stanowiska
Stanowisko, które przedstawili Państwo we wniosku jest prawidłowe.
Uzasadnienie interpretacji indywidualnej
Zgodnie z art. 4a pkt 26 ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (Dz. U. z 2022 r. poz. 2587, dalej: „updop”),
działalność badawczo-rozwojowa oznacza działalność twórczą obejmującą badania naukowe lub prace rozwojowe, podejmowaną w sposób systematyczny w celu zwiększenia zasobów wiedzy oraz wykorzystania zasobów wiedzy do tworzenia nowych zastosowań.
W myśl art. 4a pkt 27 updop,
ilekroć w ustawie jest mowa o badaniach naukowych, oznacza to:
a.badania podstawowe w rozumieniu art. 4 ust. 2 pkt 1 ustawy z dnia 20 lipca 2018 r. - Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce,
b.badania aplikacyjne w rozumieniu art. 4 ust. 2 pkt 2 ustawy z dnia 20 lipca 2018 r. - Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce.
W myśl art. 4 ust. 2 ustawy z dnia 20 lipca 2018 r. - Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce, badania naukowe są działalnością obejmującą:
a.badania podstawowe rozumiane jako prace empiryczne lub teoretyczne mające przede wszystkim na celu zdobywanie nowej wiedzy o podstawach zjawisk i obserwowalnych faktów bez nastawienia na bezpośrednie zastosowanie komercyjne;
b.badania aplikacyjne rozumiane jako prace mające na celu zdobycie nowej wiedzy oraz umiejętności, nastawione na opracowywanie nowych produktów, procesów lub usług lub wprowadzanie do nich znaczących ulepszeń.
Stosownie do treści art. 4a pkt 28 updop,
ilekroć w ustawie jest mowa o pracach rozwojowych - oznacza to prace rozwojowe w rozumieniu art. 4 ust. 3 ustawy z dnia 20 lipca 2018 r. - Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce.
W myśl art. 4 ust. 3 ustawy z dnia 20 lipca 2018 r. - Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce,
prace rozwojowe są działalnością obejmującą nabywanie, łączenie, kształtowanie i wykorzystywanie dostępnej aktualnie wiedzy i umiejętności, w tym w zakresie narzędzi informatycznych lub oprogramowania, do planowania produkcji oraz projektowania i tworzenia zmienionych, ulepszonych lub nowych produktów, procesów lub usług, z wyłączeniem działalności obejmującej rutynowe i okresowe zmiany wprowadzane do nich, nawet jeżeli takie zmiany mają charakter ulepszeń.
Natomiast, stosownie do treści art. 18d ust. 1 updop,
podatnik uzyskujący przychody inne niż przychody z zysków kapitałowych odlicza od podstawy opodatkowania, ustalonej zgodnie z art. 18, koszty uzyskania przychodów poniesione na działalność badawczo-rozwojową, zwane dalej „kosztami kwalifikowanymi”. Kwota odliczenia nie może w roku podatkowym przekraczać kwoty dochodu uzyskanego przez podatnika z przychodów innych niż przychody z zysków kapitałowych.
Katalog kosztów uznawanych za koszty kwalifikowane został przedstawiony w art. 18d ust. 2- 3a ustawy o pdop.
Odnosząc powyższe przepisy na grunt analizowanej sprawy należy wskazać, że aby Państwa działalność spełniała przesłanki działalności badawczo-rozwojowej, należy przeprowadzić analizę nakierowaną na zidentyfikowanie przejawów działalności gospodarczej, które mogą zostać uznane za działalność badawczo-rozwojową (tj. tych aktywności podatnika, które spełniają definicje wskazane w art. 4a pkt 26-28 updop).
Ustawodawca wprowadził definicję działalności badawczo-rozwojowej w art. 4a pkt 26 updop, zgodnie z którą (jak już wyżej wskazano), przez działalność badawczo-rozwojową, należy rozumieć działalność twórczą obejmującą badania naukowe lub prace rozwojowe, podejmowaną w sposób systematyczny w celu zwiększenia zasobów wiedzy oraz wykorzystania zasobów wiedzy do tworzenia nowych zastosowań.
Kluczowe jest zawarte w definicji działalności badawczo-rozwojowej rozróżnienie, które wskazuje, że taka działalność obejmuje dwa rodzaje aktywności - badania naukowe i badania aplikacyjne zdefiniowane w art. 4 ust. 2 pkt 1 i 2 ustawy - Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce oraz prace rozwojowe, o których mowa w art. 4 ust. 3 tej ustawy.
Należy zwrócić uwagę na podkreślone wyłączenie w art. 4a pkt 28 updop, mogące odnosić się do wielu przejawów aktywności podatnika. Zastrzeżenie zostało wprowadzone w celu wyeliminowania z zakresu ulgi na działalność badawczo-rozwojową tych przejawów aktywności podatnika, które pomimo ulepszenia istniejących procesów lub usług z uwagi na brak innowacyjnego charakteru (rutynowość) nie mogą stanowić prac rozwojowych.
Z ustawowej definicji wynika zatem, że taka działalność musi mieć charakter twórczy. Posłużenie się tym sformułowaniem wskazuje, że działalność badawczo-rozwojowa to taka aktywność, która nastawiona jest na tworzenie nowych i oryginalnych rozwiązań, często o charakterze unikatowym, które nie mają odtwórczego charakteru. Jak podaje słownik języka polskiego PWN, działalność twórcza to zespół działań podejmowanych w kierunku tworzenia (działalność - zespół działań podejmowanych w jakimś celu), powstania czegoś (twórczy - mający na celu tworzenie, tworzyć - powodować powstanie czegoś). W doktrynie prawa autorskiego podkreśla się natomiast, że cecha twórczości związana jest przede wszystkim z rezultatem działalności człowieka o charakterze kreacyjnym i jest spełniona wówczas, gdy istnieje nowy wytwór intelektu. Działalność twórcza oznacza, że „ustawodawca za przedmiot prawa autorskiego uznaje tylko rezultat (przejaw) takiego działania, który choćby w minimalnym stopniu odróżnia się od innych rezultatów takiego samego działania, a zatem, że posiada cechę nowości, której stopień nie ma znaczenia”. Zatem, twórczość działalności badawczo-rozwojowej może przejawiać się opracowywaniem nowych koncepcji, narzędzi, rozwiązań niewystępujących dotychczas w praktyce gospodarczej podatnika lub na tyle innowacyjnych, że w znacznym stopniu odróżniają się od rozwiązań już funkcjonujących u podatnika.
Po drugie, z art. 4a pkt 26 updop, wynika, że działalność badawczo-rozwojowa musi być podejmowana w systematyczny sposób. Zgodnie ze słownikiem języka polskiego PWN słowo systematyczny oznacza (i) robiący coś regularnie i starannie, (ii) o procesach: zachodzący stale od dłuższego czasu, (iii) o działaniach: prowadzony w sposób uporządkowany, według pewnego systemu; też: o efektach takich działań; planowy, metodyczny. W związku z tym, że w definicji działalności badawczo-rozwojowej słowo „systematyczny” występuje w sformułowaniu „podejmowaną (działalność) w sposób systematyczny”, a więc odnosi się do „działalności”, czyli zespołu działań podejmowanych w jakimś celu, najbardziej właściwą definicją systematyczności w omawianym zakresie jest definicja obejmująca prowadzenie działalności w sposób uporządkowany, według pewnego systemu. Zatem, słowo systematycznie odnosi się również do działalności prowadzonej w sposób metodyczny, zaplanowany i uporządkowany. To oznacza, że działalność badawczo-rozwojowa jest prowadzona systematycznie niezależnie od tego, czy podatnik stale prowadzi prace badawczo-rozwojowe, czy tylko od czasu do czasu, a nawet incydentalnie, co wynika z charakteru prowadzonej przez niego działalności oraz potrzeb rynku, klientów, sytuacji mikro i makroekonomicznej. Z powyższego wynika, że spełnienie kryterium „systematyczności” danej działalności nie jest uzależnione od ciągłości tej działalności, w tym od określonego czasu przez jaki działalność taka ma być prowadzona ani też od istnienia planu co do prowadzenia przez podatnika podobnej działalności w przyszłości. Wystarczające jest, aby podatnik zaplanował i przeprowadził chociażby jeden projekt badawczo-rozwojowy, przyjmując dla niego określone cele do osiągnięcia, harmonogram i zasoby. Taka działalność może być uznana za działalność systematyczną, tj. prowadzoną w sposób metodyczny, zaplanowany i uporządkowany.
Po trzecie, taka działalność musi mieć określony cel, tj. powinna być nakierowana na zwiększenie zasobów wiedzy oraz ich wykorzystanie do tworzenia nowych zastosowań. Prowadząc działalność badawczo-rozwojową, przedsiębiorca rozwija specjalistyczną wiedzę oraz umiejętności, które może wykorzystać w ramach bieżących albo przyszłych projektów.
Pamiętać trzeba, że w ramach prac rozwojowych następuje połączenie wyników prac badawczych z wiedzą techniczną w celu wprowadzenia do produkcji nowego lub zmodernizowanego wyrobu, nowej technologii czy nowego systemu organizacji. Innymi słowy, prowadzone systematyczne prace opierają się na istniejącej wiedzy, uzyskanej w wyniku działalności badawczej oraz/lub doświadczeń praktycznych i mają na celu wytworzenie nowych materiałów, produktów lub urządzeń, inicjowanie nowych i znaczące udoskonalenie już istniejących procesów, systemów i usług. Podmioty gospodarcze zajmujące się działalnością badawczo-rozwojową realizują ją obok swojej działalności podstawowej (np. przedsiębiorstwa przemysłowe dysponujące własnym zapleczem badawczo-rozwojowym, laboratoria, zakłady i ośrodki badawczo-rozwojowe, działy badawczo-technologiczne, biura konstrukcyjne i technologiczne, zakłady rozwoju technik, biura studiów i projektów itp.). Prace rozwojowe nie obejmują rutynowych i okresowych zmian wprowadzanych do istniejących produktów, linii produkcyjnych, procesów wytwórczych, usług nawet jeśli takie zmiany mają charakter ulepszeń.
Należy zwrócić uwagę na wyłączenie zawarte w art. 4 ust. 3 tej ustawy, mogące odnosić się do wielu przejawów aktywności podatnika. Zastrzeżenie zostało wprowadzone w celu wyeliminowania z zakresu działalności badawczo-rozwojowej tych przejawów aktywności podatnika, które mimo ulepszenia istniejących procesów lub usług, z uwagi na swoją cykliczność (okresowość) oraz brak innowacyjnego charakteru (rutynowość), nie mogą stanowić prac rozwojowych.
Co oznacza, że aktywność podatnika winna być nastawiona na tworzenie nowych i oryginalnych rozwiązań, często o charakterze unikatowym (które nie mają odtwórczego charakteru), związane z postępem naukowym, czy technologicznym.
Mając na uwadze powołane powyżej przepisy należy stwierdzić, że aby podatnikowi podatku dochodowego od osób prawnych przysługiwało prawo odliczenia w zeznaniu podatkowym kosztów kwalifikowanych poniesionych w danym roku podatkowym powinny być łącznie spełnione następujące warunki:
1.podatnik poniósł koszty na działalność badawczo-rozwojową,
2.koszty na działalność badawczo-rozwojową stanowiły dla podatnika koszty uzyskania przychodów w rozumieniu updop,
3.koszty na działalność badawczo-rozwojową mieszczą się w zamkniętym katalogu kosztów kwalifikowanych określonym przepisami art. 18d ust. 2 - 3 updop,
4.ww. koszty uzyskania przychodów stanowiły koszty kwalifikowane w rozumieniu updop, przy czym, jeżeli koszty kwalifikowane zostały poniesione w ramach badań podstawowych, badania te były prowadzone na podstawie umowy lub porozumienia z jednostką naukową w rozumieniu odrębnych przepisów,
5.jeżeli w roku podatkowym podatnik prowadził działalność na terenie specjalnej strefy ekonomicznej na podstawie zezwolenia/decyzji o wsparciu, prawo do odliczenia przysługuje jedynie w odniesieniu do kosztów kwalifikowanych, które nie są przez podatnika uwzględniane w kalkulacji dochodu zwolnionego z podatku na podstawie zezwolenia/decyzji o wsparciu,
6.w ewidencji, o której mowa w art. 9 ust. 1b updop, podatnik wyodrębnił koszty działalności badawczo-rozwojowej,
7.podatnik wykazał w zeznaniu podatkowym koszty kwalifikowane podlegające odliczeniu,
8.kwota odliczonych kosztów kwalifikowanych nie przekroczyła limitów określonych w updop,
9.koszty kwalifikowane nie zostały zwrócone podatnikowi w jakiejkolwiek formie lub nie zostały odliczone od podstawy opodatkowania podatkiem dochodowym.
Przenosząc powyższe na grunt rozpatrywanej sprawy wskazać należy, że celem wdrażanego Projektu jest usprawnienie i unowocześnienie konfiguracji systemu (…) wraz z dodaniem nowych możliwości (funkcjonalności). System (…) jest oprogramowaniem — platformą technologiczną wykorzystywaną (…).
Z opisu sprawy wynika, że przedmiotem Państwa zapytania są wyłącznie prace re-wdrożeniowe podejmowane przez Państwa (w tej części, w której zaangażowani zostali pracownicy Spółki, co nazwać można identyfikacją problemów i mapowaniem potrzeb oraz opracowywaniem całościowej koncepcji rozwoju (…), która na dalszym etapie [poza zakresem Państwa zapytania] realizowana będzie przez zewnętrzny podmiot IT). Państwa pracownicy są autorami rozwiązań i pomysłów oraz inicjują prace (w tym harmonogram i etapy) całego Projektu — koncepcji rozwoju oprogramowania.
Prace wykonywane na każdym etapie Projektu (w zakresie każdego z Mini-projektów) mają charakter twórczy i innowacyjny a ich celem jest wykorzystanie zasobów wiedzy do tworzenia nowych zastosowań.
Korzystając z doświadczenia i wiedzy Państwa pracowników możliwe jest opracowanie nowych rozwiązań i ulepszenie w innowacyjny sposób procesów występujących w Spółce (tu: procesów zachodzących przy wykorzystaniu (…), co skutkować będzie zarówno rozwojem re-wdrażanego (…), jak i znaczącym usprawnieniem / optymalizacją procesu świadczenia usług, zwłaszcza logistycznych).
Podejmowane przez Państwa czynności stanowią działalność obejmującą nabywanie, kształtowanie i wykorzystywanie dostępnej aktualnie wiedzy i umiejętności, w tym w zakresie narzędzi informatycznych lub oprogramowania.
Działalność podejmowana przez Państwa jest działalnością twórczą, podejmowaną w sposób systematyczny (metodyczny) tj. zaplanowany i uporządkowany i jest przy tym prowadzona w sposób ciągły, zgodnie z zaplanowanymi harmonogramami i poszczególnymi etapami wykonania re-wdrożenia. Podejmowane przez Państwa działania nie stanowią i nie będą stanowić rutynowych i okresowych zmian.
W świetle powyższego, Państwa stanowisko w zakresie ustalenia, czy zaprezentowane re-wdrożenie (…) (w tej części, w której zaangażowani zostali Państwa pracownicy, co nazwać można identyfikacją problemów i mapowaniem potrzeb oraz opracowywaniem całościowej koncepcji rozwoju (…)), stanowi działalność badawczo-rozwojową w rozumieniu art. 4a pkt 26 CIT (tu: jako prace rozwojowe) i w związku z tym będą Państwo uprawnieni do rozliczenia ulgi na działalność badawczo-rozwojową, zgodnie z art. 18d ust. 1 CIT, należy uznać za prawidłowe.
Dodatkowe informacje
Informacja o zakresie rozstrzygnięcia
Pytania postawione przez Państwa we wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej wyznaczają zakres przedmiotowy tego wniosku. W związku z powyższym, Organ informuje, że wydana interpretacja dotyczy tylko sprawy będącej przedmiotem wniosku (Państwa zapytania). Zatem inne kwestie wynikające z opisu sprawy i Państwa własnego stanowiska w sprawie, nie objęte pytaniami, nie zostały rozpatrzone w niniejszej interpretacji.
Nadmienić przy tym należy, że odnosząc się do Państwa argumentacji opartej na treści wskazanych w uzasadnieniu własnego stanowiska interpretacji indywidualnych, powołane przez Państwa interpretacje indywidualne są rozstrzygnięciami wydanymi w konkretnej sprawie, osadzonej w określonym stanie faktycznym i tylko do niej się odnoszącym, w związku z tym, nie mają waloru wykładni powszechnie obowiązującej. Każdą sprawę tut. Organ jest zobowiązany rozpatrywać indywidualnie. Tym samym nie stanowią podstawy prawnej przy wydawaniu interpretacji.
Interpretacja dotyczy zdarzenia przyszłego przedstawionego przez Państwa i stanu prawnego obowiązującego w dniu wydania interpretacji.
Interpretacja indywidualna wywołuje skutki prawnopodatkowe tylko wtedy, gdy rzeczywisty stan faktyczny sprawy będącej przedmiotem interpretacji pokrywał się będzie z opisem zdarzenia przyszłego podanym przez Wnioskodawcę w złożonym wniosku. W związku z powyższym, w przypadku zmiany któregokolwiek elementu przedstawionego we wniosku opisu sprawy, udzielona odpowiedź traci swoją aktualność.
Pouczenie o funkcji ochronnej interpretacji
‒Funkcję ochronną interpretacji indywidualnych określają przepisy art. 14k-14nb ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2022 r. poz. 2651 ze zm.). Interpretacja będzie mogła pełnić funkcję ochronną, jeśli: Państwa sytuacja będzie zgodna (tożsama) z opisem stanu faktycznego lub zdarzenia przyszłego i zastosują się Państwo do interpretacji.
‒Zgodnie z art. 14na § 1 Ordynacji podatkowej:
Przepisów art. 14k-14n Ordynacji podatkowej nie stosuje się, jeśli stan faktyczny lub zdarzenie przyszłe będące przedmiotem interpretacji indywidualnej jest elementem czynności, które są przedmiotem decyzji wydanej:
1)z zastosowaniem art. 119a;
2)w związku z wystąpieniem nadużycia prawa, o którym mowa w art. 5 ust. 5 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług;
3)z zastosowaniem środków ograniczających umowne korzyści.
Zgodnie z art. 14na § 2 Ordynacji podatkowej:
Przepisów art. 14k-14n nie stosuje się, jeżeli korzyść podatkowa, stwierdzona w decyzjach wymienionych w § 1, jest skutkiem zastosowania się do utrwalonej praktyki interpretacyjnej, interpretacji ogólnej lub objaśnień podatkowych.
Pouczenie o prawie do wniesienia skargi na interpretację
Mają Państwo prawo do zaskarżenia tej interpretacji indywidualnej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w (…). Zasady zaskarżania interpretacji indywidualnych reguluje ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi – Dz. U. z 2023 r. poz. 259 ze zm.; dalej jako „PPSA”).
Skargę do Sądu wnosi się za pośrednictwem Dyrektora KIS (art. 54 § 1 PPSA). Skargę należy wnieść w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia interpretacji indywidualnej (art. 53 § 1 PPSA):
‒w formie papierowej, w dwóch egzemplarzach (oryginał i odpis) na adres: Krajowa Informacja Skarbowa, ul. Teodora Sixta 17, 43-300 Bielsko-Biała (art. 47 § 1 PPSA), albo
‒w formie dokumentu elektronicznego, w jednym egzemplarzu (bez odpisu), na adres Elektronicznej Skrzynki Podawczej Krajowej Informacji Skarbowej na platformie ePUAP: /KIS/SkrytkaESP (art. 47 § 3 i art. 54 § 1a PPSA).
Skarga na interpretację indywidualną może opierać się wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną (art. 57a PPSA).
Podstawa prawna dla wydania interpretacji
Podstawą prawną dla wydania tej interpretacji jest art. 13 § 2a oraz art. 14b § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2022 r. poz. 2651 ze zm.).
-
keyboard_arrow_right
-
keyboard_arrow_right
-
keyboard_arrow_right
-
keyboard_arrow_right
-
keyboard_arrow_right