Interpretacja indywidualna z dnia 26 kwietnia 2023 r., Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej, sygn. 0114-KDIP4-2.4012.88.2023.2.WH

Z tytułu świadczenia usług nieodpłatnej pomocy prawnej oraz nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego na podstawie umów zlecenia, za które otrzymuje Pan wynagrodzenie, nie jest Pan zobowiązany do odprowadzenia podatku od towarów i usług.

Interpretacja indywidualna – stanowisko prawidłowe

Szanowny Panie,

stwierdzam, że Pana stanowisko w sprawie oceny skutków podatkowych opisanego stanu faktycznego jest prawidłowe.

Zakres wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej

23 lutego 2023 r. wpłynął Pana wniosek z 22 lutego 2023 r. o wydanie interpretacji indywidualnej, który dotyczy braku opodatkowania podatkiem VAT świadczonych usług nieodpłatnej pomocy prawnej oraz nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego. Uzupełnił go Pan – w odpowiedzi na wezwanie – pismem z 17 kwietnia 2023 r. (wpływ 17 kwietnia 2023 r.). Treść wniosku jest następująca:

Opis stanu faktycznego

Aktualnie wykonuje Pan zawód radcy prawnego. Jest Pan wpisany na listę radców prawnych wykonujących zawód w Okręgowej Izbie Radców Prawnych w (…). Od 9 lipca 2015 roku prowadzi Pan jednoosobową działalność gospodarczą, której przedmiotem jest działalność prawnicza (69.10.Z). Jest Pan czynnym podatnikiem podatku VAT. 1 grudnia 2019 roku ukończył Pan kurs w celu uzyskania uprawnień doradcy obywatelskiego. Po odbyciu wskazanego kursu oraz zdaniu egzaminu z wynikiem pozytywnym uzyskał Pan tytuł doradcy obywatelskiego. Zaświadczenie potwierdzające posiadanie wiedzy i umiejętności z zakresu świadczenia poradnictwa obywatelskiego wydane zostało 1 grudnia 2019 r. przez Związek Biur Porad Obywatelskich.

Instytucja doradcy obywatelskiego została opisana szczegółowo w art. 11 ust. 3a ustawy z dnia 5 sierpnia 2015 roku o nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnym poradnictwie obywatelskim oraz edukacji prawnej (Dz. U. z 2015 roku. poz. 1255 ze zm.) (dalej: ustawa). Poradnictwo obywatelskie nie jest przedmiotem prowadzonej przez Pana działalności gospodarczej, bowiem nie mieści się ono w zakresie działalności prawniczej.

30 grudnia 2022 roku zawarł Pan umowę zlecenie ze Stowarzyszeniem (…) z siedzibą w (…) (KRS: (…)) (dalej: Stowarzyszenie) na udzielanie nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego. 15 grudnia 2022 roku zawarł Pan umowę zlecenia z Fundacją (…) z siedzibą w (…) (KRS: (…)) (dalej: Fundacja) na udzielanie nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego. 28 grudnia 2022 roku zawarł Pan umowę zlecenie z Gminą (…) (dalej: Gmina) na udzielanie nieodpłatnej pomocy prawnej.

Przedmiotem umów zlecenia jest realizacja świadczeń z zakresu nieodpłatnej pomocy prawnej (z Gminą) i nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego (z Fundacją i Stowarzyszeniem) na zasadach określonych w ustawie z dnia 5 sierpnia 2015 roku o nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnym poradnictwie obywatelskim oraz edukacji prawnej oraz aktach wykonawczych do ustawy, na terenie, w lokalizacji oraz zakresie czasowym określonym w odrębnych harmonogramach.

Stowarzyszeniu, Fundacji oraz Gminie powierzono, na mocy art. 11 ust. 1 i 2 ustawy, prowadzenie punktów nieodpłatnej pomocy prawnej i nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego w różnych lokalizacjach kraju, m.in. w województwie (…).

Od 1 stycznia 2023 roku świadczy Pan nieodpłatną pomoc prawną oraz nieodpłatne poradnictwo obywatelskie w formie dyżurów, przy czym jeden dyżur w myśl ustawy trwa 4 godziny, zgodnie ze stałym harmonogramem i w stałych godzinach:

- na podstawie umowy ze Stowarzyszeniem w punktach nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego w powiecie (…) oraz powiecie (…) w każdy poniedziałek, czwartek i piątek w łącznym wymiarze czasu pracy 16 godzin tygodniowo,

- na podstawie umowy z Fundacją w punkcie nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego na terenie powiatu (…) od poniedziałku do piątku w łącznym wymiarze czasu pracy 20 godzin tygodniowo,

- na podstawie umowy z Gminą w punkcie nieodpłatnej pomocy prawnej w (…) w każdy wtorek w wymiarze 4 godzin tygodniowo.

Miejsca i godziny dyżurów zostały wyznaczone przez powiaty, zgodnie z art. 8 ust. 1 i 10 ustawy.

Świadczenie nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego i nieodpłatnej pomocy prawnej odbywa się według kolejności zgłoszeń, po umówieniu terminu wizyty. Zgłoszeń dokonuje się telefonicznie pod numerem telefonu wskazanym przez starostę. Starosta oprócz dokonywania zgłoszeń telefonicznych może również umożliwić dokonywanie zgłoszeń za pośrednictwem środków komunikacji elektronicznej.

Umowy ze Stowarzyszeniem i Fundacją zawarł Pan w wykonaniu art. 11 ust. 1 i ust. 10 ustawy, a z Gminą w wykonaniu unormowania zawartego w art. 6 ust. 1 ustawy oraz porozumienia w sprawie udzielania nieodpłatnej pomocy prawnej na obszarze miasta (…) zawartego między Gminą a Radą Okręgowej Izby Radców Prawnych w (…). Zadania polegające na udzielaniu nieodpłatnej pomocy prawnej, świadczeniu nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego oraz edukacji prawnej, o których mowa w art. 11 ust. 7 zdanie drugie ustawy, są zadaniami zleconymi z zakresu administracji rządowej realizowanymi przez powiat w porozumieniu z gminami albo samodzielnie. Powiat powierza połowę punktów do prowadzenia adwokatom i radcom prawnym z przeznaczeniem na udzielanie nieodpłatnej pomocy prawnej, a połowę organizacji pozarządowej prowadzącej działalność pożytku publicznego (dalej: „organizacja pozarządowa”), z przeznaczeniem na udzielanie nieodpłatnej pomocy prawnej lub świadczenie nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego. Jeżeli na powiat przypadają dwa punkty, adwokatom lub radcom prawnym powierza się prowadzenie jednego punktu, a prowadzenie drugiego powierza się organizacji pozarządowej, która udziela nieodpłatnej pomocy prawnej i świadczy nieodpłatne poradnictwo obywatelskie w tym punkcie w zakresie czasowym wskazanym w umowie. Organizację pozarządową wyłania się corocznie w otwartym konkursie ofert, o którym mowa w ustawie z dnia 24 kwietnia 2003 roku o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, przeprowadzanym jednocześnie na powierzenie prowadzenia punktów przeznaczonych na udzielanie nieodpłatnej pomocy prawnej lub świadczenie nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego.

Organizacja pozarządowa zapewnia udzielanie nieodpłatnej pomocy prawnej lub świadczenie nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego na podstawie umowy zawartej z powiatem, do której stosuje się odpowiednio przepisy art. 6 ust. 2 pkt 1, 1a i 3-6b ustawy. Organizacja pozarządowa zapewnia udzielanie nieodpłatnej pomocy prawnej lub świadczenie nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego na zasadach określonych w art. 5 ust. 2-5, art. 7 oraz art. 8 ust. 2-13 (art. 11 ust. 1-1a, ust. 2, ust. 7, ust. 10) ustawy. Zgodnie z art. 4 ustawy nieodpłatna pomoc prawna i nieodpłatne poradnictwo obywatelskie przysługują osobie uprawnionej, która nie jest w stanie ponieść kosztów odpłatnej pomocy prawnej, w tym osobie fizycznej prowadzącej jednoosobową działalność gospodarczą niezatrudniającą innych osób w ciągu ostatniego roku.

Osoba uprawniona, przed uzyskaniem nieodpłatnej pomocy prawnej lub nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego, składa pisemne oświadczenie, że nie jest w stanie ponieść kosztów odpłatnej pomocy prawnej. Osoba korzystająca z nieodpłatnej pomocy prawnej lub nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego w zakresie prowadzonej działalności gospodarczej dodatkowo składa oświadczenie o niezatrudnianiu innych osób w ciągu ostatniego roku. Oświadczenie składa się osobie udzielającej nieodpłatnej pomocy prawnej lub świadczącej nieodpłatne poradnictwo obywatelskie.

W myśl art. 3 ustawy nieodpłatna pomoc prawna obejmuje:

1. poinformowanie osoby fizycznej, zwanej dalej „osobą uprawnioną”, o obowiązującym stanie prawnym oraz przysługujących jej uprawnieniach lub spoczywających na niej obowiązkach, w tym w związku z toczącym się postępowaniem przygotowawczym, administracyjnym, sądowym lub sądowo administracyjnym lub

2. wskazanie osobie uprawnionej sposobu rozwiązania jej problemu prawnego, lub

3. sporządzenie projektu pisma w sprawach, o których mowa w pkt 1 i 2, z wyłączeniem pism procesowych w toczącym się postępowaniu przygotowawczym lub sądowym i pism w toczącym się postępowaniu sądowo administracyjnym, lub

3a) nieodpłatną mediację, lub

4. nieodpłatną mediację, lub

5. sporządzenie projektu pisma o zwolnienie od kosztów sądowych lub ustanowienie pełnomocnika z urzędu w postępowaniu sądowym lub ustanowienie adwokata, radcy prawnego, doradcy podatkowego lub rzecznika patentowego w postępowaniu sądowo administracyjnym oraz poinformowanie o kosztach postępowania i ryzyku finansowym związanym ze skierowaniem sprawy na drogę sądową.

Stosownie do art. 3a ust. 1 ustawy nieodpłatne poradnictwo obywatelskie obejmuje działania dostosowane do indywidualnej sytuacji osoby uprawnionej, zmierzające do podniesienia świadomości tej osoby o przysługujących jej uprawnieniach lub spoczywających na niej obowiązkach oraz wsparcia w samodzielnym rozwiązywaniu problemu, w tym, w razie potrzeby, sporządzenie wspólnie z osobą uprawnioną planu działania i pomoc w jego realizacji. Nieodpłatne poradnictwo obywatelskie obejmuje w szczególności porady dla osób zadłużonych i porady z zakresu spraw mieszkaniowych oraz zabezpieczenia społecznego. Każdy przypadek udzielenia nieodpłatnej pomocy prawnej lub świadczenia nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego dokumentuje się w karcie nieodpłatnej pomocy prawnej lub nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego, zwanej dalej „kartą pomocy”, przez podanie w szczególności informacji dotyczących zgłoszonej sprawy i udzielonej pomocy, dziedziny prawa, której dotyczyła ta pomoc, kategorii sprawy, formy udzielonej pomocy, czasu poświęconego na jej udzielenie i liczby wizyt osoby uprawnionej w tej samej sprawie, ogólnych informacji o osobie uprawnionej dotyczących w szczególności wieku, płci, wykształcenia, dochodu, gospodarstwa domowego i miejsca zamieszkania oraz danych dotyczących punktu, osoby udzielającej pomocy i daty jej udzielenia. Karta pomocy zawiera część obejmującą opinię osoby uprawnionej o udzielonej pomocy. Wypełnienie przez osobę uprawnioną tej części karty pomocy, w tym podanie numeru telefonu w celu zasięgnięcia dalszej opinii, jest uzależnione od zgody osoby uprawnionej. W karcie pomocy nie podaje się danych osobowych osoby uprawnionej, które mogą bezsprzecznie identyfikować osobę. Zgodnie z zawartymi ze Stowarzyszeniem, Fundacją oraz Gminą umowami Wnioskodawca korzysta ze wskazanych przez Gminę (…) oraz Starostwo Powiatowe w (…) wyposażonych pomieszczeń, sprzętu i materiałów (meble, drukarka, materiały papiernicze), zaplecza technicznego (media, Internet) oraz udostępnionego przez Ministerstwo Sprawiedliwości programu do ewidencjonowania świadczeń na potrzeby realizacji świadczeń. Umowy co do obowiązków nałożonych na Pana co do zasady są identyczne i poza samą realizacją świadczeń dotyczących nieodpłatnej pomocy prawej i nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego na rzecz osób uprawnionych sprowadzają się także do:

1. osobistej obecności w wyznaczonym miejscu i godzinach wykonywania świadczeń, zgodnie z podpisanym harmonogramem lub uzgodnionym zastępstwem;

2. punktualnego logowania się do programu, w momencie rozpoczęcia dyżuru i wylogowania w momencie zakończenia dyżuru, a także obsługiwania klientów zgodnie z harmonogramem rejestracji lub - w przypadku pracy poza punktem lub zdalnej - podejmowania kontaktu z klientem w wyznaczonym terminie i formie;

3. dokumentowania zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa, w karcie nieodpłatnej pomocy prawnej, każdego przypadku udzielenia pomocy prawnej poprzez podanie w szczególności informacji dotyczących zgłoszonej sprawy i udzielonej pomocy, dziedziny prawa, której pomoc dotyczyła, kategorii sprawy, formy udzielonej pomocy, czasu poświęconego na jej udzielenie i liczby wizyt osoby uprawnionej w tej samej sprawie, ogólnych informacji o osobie uprawnionej dotyczących w szczególności wieku, płci, wykształcenia, dochodu, gospodarstwa domowego i miejsca zamieszkania oraz danych dotyczących punktu, osoby udzielającej pomocy i daty jej udzielenia, przy wykorzystaniu aplikacji informatycznej Ministerstwa Sprawiedliwości;

4. prowadzenia kart czasu pracy oraz innych ewidencji według określonych wzorów obowiązujących w danej organizacji pozarządowej;

5. weryfikowania wszystkich dokonanych wpisów w programie i niezwłocznego usunięcia zakomunikowanych błędów w programie, a także wskazanych przez przedstawiciela organizacji lub pracownika samorządu terytorialnego;

6. przekazywania w określonym terminie dokumentacji powstałej w związku z realizacją umów, tj. przede wszystkim oświadczeń zebranych od osób uprawnionych oraz miesięcznych zestawień udzielonych świadczeń i innych statystyk;

7. pozostawania w bieżącym kontakcie ze zlecającym, w szczególności w zakresie informowania zlecającego o sposobie wykonywania umowy oraz bezpośredniej współpracy z koordynatorem wskazanym przez organizację pozarządową.

Prawidłowe wykonywanie obowiązków jest przedmiotem stałej kontroli ze strony organizacji pozarządowej lub powiatu. W umowie ze Stowarzyszeniem, z Fundacją oraz z Gminą nie ma zapisów, które nakładałyby na Pana odpowiedzialność wobec osób trzecich oraz nakładałyby obowiązek zawarcia umowy ubezpieczenia od odpowiedzialności wobec osób trzecich. Kwestii tych nie reguluje także ustawa. Nienależnie od powyższego posiada Pan umowę ubezpieczenia od odpowiedzialności wobec osób trzecich, ponieważ radca prawny wykonujący zawód podlega obowiązkowemu ubezpieczeniu od odpowiedzialności cywilnej za szkody wyrządzone przy wykonywaniu czynności polegających na świadczeniu pomocy prawnej zgodnie z art. 227 ust. 1 ustawy z dnia 6 lipca 1982 roku o radcach prawnych.

Z tytułu pełnienia dyżurów otrzymuje Pan co miesiąc stałe wynagrodzenie ryczałtowe, określone odrębnie dla każdej z umów. Wynagrodzenie jest niezależne od ilości udzielonych świadczeń. Wynagrodzenie jest przekazywane po każdym przepracowanym miesiącu przelewem na Pana rachunek bankowy na podstawie wystawianej w określonym terminie faktury. Podstawą wypłaty wynagrodzenia jest każdy zrealizowany w danym miesiącu dyżur, przeprowadzony według harmonogramu punktu świadczenia nieodpłatnej pomocy prawnej i nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego. W związku z realizacją umów zlecenia ponosi Pan jedynie wydatki w postaci kosztów dojazdu do miejsca dyżuru oraz koszty doręczenia dokumentacji sprawozdawczej. W związku z realizacją wskazanych umów nie ponosi Pan żadnych innych wydatków ani ryzyk. Za świadczenie usług wystawia Pan faktury VAT w ramach prowadzonej przez siebie działalności gospodarczej, gdyż w przeciwnym razie kontrahent (Stowarzyszenie, Fundacja, Gmina) odmówiłby wypłaty wynagrodzenia. Nadmienia Pan, że zawarte umowy dotyczą realizacji świadczeń z zakresu nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego oraz nieodpłatnej pomocy prawnej na danym terenie, w wyznaczonej lokalizacji oraz zakresie czasowym określonym w stałych harmonogramach. Udzielając świadczeń działa Pan nie jako osoba prowadząca swoją działalność gospodarczą, lecz jako doradca obywatelski lub radca prawny pozostający w dyspozycji organizacji pozarządowej i starostwa powiatowego. Zgodnie z ustawą na świadczoną pomoc składa się przede wszystkim poinformowanie o obowiązującym stanie prawnym, przysługujących uprawnieniach lub spoczywających obowiązkach, ewentualnie wsparcie w samodzielnym rozwiązaniu problemu, bez podejmowania decyzji za osobę uprawnioną odnośnie podejmowanych przez nią czynności. Realizując umowy nie ponosi Pan ryzyka gospodarczego i ekonomicznego, rozumianego jako możliwość wystąpienia takich zdarzeń, które mają w konsekwencji negatywny wpływ na wynik prowadzonej działalności lub niosą ze sobą niebezpieczeństwo poniesienia straty. Do wykonywania czynności wynikających z umów wykorzystuje Pan lokal i infrastrukturę (sprzęt i materiały, zaplecze techniczne) zapewnioną przez powiat i organizację pozarządową. W związku z realizacją umowy, ponosi Pan jedynie wydatki w postaci kosztów dojazdu do miejsca dyżuru oraz koszty doręczenia dokumentacji sprawozdawczej.

Wykorzystywanie infrastruktury i organizacji wewnętrznej zlecającej organizacji pozarządowej lub powiatu powoduje, że zleceniobiorca nie ponosi ryzyka ekonomicznego również w tym zakresie. Nie ma Pan wpływu na wysokość wynagrodzenia ani wysokość stawki za dyżur, która została narzucona przez organizację pozarządową lub powiat - umowy przewidują stałe miesięczne wynagrodzenie. Wynagrodzenie jest niezależne od ilości udzielonych świadczeń. Podstawą wypłaty wynagrodzenia jest każdy zrealizowany w danym miesiącu dyżur, przeprowadzony według harmonogramu punktu świadczenia nieodpłatnej pomocy prawnej i nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego. W umowach nie wskazano jaki przychód stanowi to wynagrodzenie w rozumieniu ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Skoro zatem umowy przewidują stałe wynagrodzenie nie można także w tym kontekście mówić o ponoszeniu ryzyka gospodarczego przez Pana.

Uzupełnienie i doprecyzowanie opisu stanu faktycznego

Wynagrodzenie, które otrzymuje Pan od Stowarzyszenia (…), za wykonywanie czynności na podstawie będącej przedmiotem wniosku umowy, nie stanowi przychodów, o których mowa w przepisach art. 12 ust. 1-6 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Wynagrodzenie, które otrzymuje Pan od Fundacji (…), za wykonywanie czynności na podstawie będącej przedmiotem wniosku umowy, nie stanowi przychodów, o których mowa w przepisach art. 12 ust. 1-6 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Wynagrodzenie, które otrzymuje Pan od Gminy (…), za wykonywanie czynności na podstawie będącej przedmiotem wniosku umowy, nie stanowi przychodów, o których mowa w przepisach art. 12 ust. 1-6 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Wynagrodzenie, które otrzymuje Pan od Stowarzyszenia (…) za wykonywanie czynności na podstawie zawartej umowy, stanowi przychody, o których mowa w art. 13 pkt 8 lit. a) ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Wynagrodzenie, które otrzymuje Pan od Fundacji (…) za wykonywanie czynności na podstawie zawartej umowy, stanowi przychody, o których mowa w art. 13 pkt 8 lit. a) ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Wynagrodzenie, które otrzymuje Pan od Gminy (…) za wykonywanie czynności na podstawie zawartej umowy, stanowi przychody, o których mowa w art. 13 pkt 8 lit. a) ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

Pytanie

Czy jest Pan zobowiązany odprowadzać podatek od towarów i usług z tytułu uzyskiwanego wynagrodzenia z umów zlecenia zawartych ze Stowarzyszeniem, Fundacją i Gminą w przedmiocie realizacji świadczeń z zakresu nieodpłatnej pomocy prawnej oraz nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego na zasadach określonych w ustawie.

Pana stanowisko w sprawie

Pana zdaniem, mając na uwadze przedstawiony stan faktyczny, w świetle rodzaju czynności, warunków ich świadczenia i zasad przyznawania wynagrodzenia oraz braku odpowiedzialności wobec osób trzecich stwierdzić należy, że dokonywane w ramach wyżej wymienionych umów zlecenia czynności nie stanowią wykonywania samodzielnej działalności gospodarczej, stąd podlegają wyłączeniu z opodatkowania podatkiem VAT wobec faktu, że za przychody z działalności wykonywanej osobiście uważa się przychody z tytułu wykonywania usług na podstawie umowy zlecenia.

W Pana ocenie przychody otrzymywane od Stowarzyszenia, Fundacji i Gminy z tytułu umów zlecenia za realizację świadczeń z zakresu nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego oraz nieodpłatnej pomocy prawnej na zasadach określonych w ustawie oraz aktach wykonawczych do ustawy, na terenie, w lokalizacji oraz zakresie czasowym określonych w odrębnym harmonogramie - mieszczą się w zakresie przychodów z działalności wykonywanej osobiście, o których mowa w art. 13 pkt 8 podpunkt a) ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych - przychody z tytułu wykonywania usług na podstawie umowy zlecenia uzyskiwane wyłącznie od osoby prawnej i jej jednostki organizacyjnej.

Z art. 15 ust. 3 pkt 3 ustawy o podatku od towarów i usług wynika, że dla uznania, że określone czynności wykonywane przez osobę fizyczną nie stanowią samodzielnie wykonywanej działalności gospodarczej i tym samym pozostają poza regulacjami ustawy o podatku od towarów i usług, istotne jest łączne spełnienie wszystkich elementów wymienionych w tym przepisie, tj. związanie zleceniobiorcy ze zlecającym wykonanie tych czynności prawnymi więzami tworzącymi stosunek prawny pomiędzy zlecającym, a wykonującym zlecane czynności co do (1) warunków wykonywania tych czynności, (2) wynagrodzenia, oraz (3) odpowiedzialności zlecającego wykonanie tych czynności wobec osób trzecich.

ad. 1

W związku z wykonywaniem czynności w ramach zlecenia nie dysponuje Pan niezależnością i samodzielnością pozwalającą na uznanie, iż działa wówczas jako profesjonalny podmiot gospodarczy. Tym bardziej, że wykonywane czynności, w szczególności nieodpłatne poradnictwo obywatelskie - w odniesieniu do umów ze Stowarzyszeniem i Fundacją - nie mieszczą się w ramach prowadzonej działalności gospodarczej. Zauważyć należy, że realizując umowę zlecenia nie ma Pan możliwości swobodnego zorganizowania swojego czasu pracy, tj. wyboru godzin i dni dyżuru, miejsca świadczenia porad, lokalu czy infrastruktury. Co więcej, nie ponosi Pan także ryzyka gospodarczego i ekonomicznego, rozumianego jako możliwość wystąpienia takich zdarzeń, które mają w konsekwencji negatywny wpływ na wynik prowadzonej działalności gospodarczej lub niosą ze sobą niebezpieczeństwo poniesienia straty. Do wykonywania czynności wynikających z umowy zlecenia wykorzystuje Pan lokal i infrastrukturę zapewnioną przez powiat i organizację pozarządową. Kwestię zapewnienia infrastruktury reguluje § 5 ust. 1 pkt 3 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie nieodpłatnej pomocy prawnej oraz nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego z dnia 21 grudnia 2018 roku. Wykorzystywanie infrastruktury i organizacji wewnętrznej zlecającego powoduje, że jako zleceniobiorca nie ponosi Pan również w tym zakresie ryzyka ekonomicznego.

ad. 2

Nie ma Pan wpływu na wysokość wynagrodzenia ani wysokość stawki za dyżur, która została narzucona przez organizację pozarządową lub powiat. Umowa zlecenia przewiduje bowiem stałe, zryczałtowane wynagrodzenie, niezależnie od liczby osób uprawnionych, które zgłoszą się na dyżur oraz efektu świadczonych usług. Od osób uprawnionych nie pobiera się żadnego wynagrodzenia za pomoc, której są beneficjentami. Nie może Pan udzielać także informacji o podmiotach świadczących odpłatną pomoc prawną. W rezultacie, skoro umowa przewiduje stałe wynagrodzenie nie można mówić o ponoszeniu ryzyka ekonomicznego przez radcę prawnego lub doradcę obywatelskiego, który wykonuje obowiązki zgodnie z przepisami ustawy.

ad. 3

W szczególności nie ponosi Pan odpowiedzialności wobec osób trzecich, brak jest zapisów umownych ani ustawowych, które nakładałyby na Pana ten rodzaj odpowiedzialności. Pana oraz zlecających łączą zatem więzi analogiczne jak w przypadku stosunku pracy, jako że nie ponosi Pan ryzyka ekonomicznego w związku z wykonywaniem czynności, będących przedmiotem wskazanych umów, ani odpowiedzialności za te czynności w stosunku do osób trzecich.

Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 11 marca 2004 roku. o podatku od towarów i usług, opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług podlegają odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju.

Stosownie do treści art. 8 ust. 1 ustawy, przez świadczenie usług, o którym mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7, w tym również: przeniesienie praw do wartości niematerialnych i prawnych, bez względu na formę, w jakiej dokonano czynności prawnej; zobowiązanie do powstrzymania się od dokonania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji; świadczenie usług zgodnie z nakazem organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w jego imieniu lub nakazem wynikającym z mocy prawa.

Pojęcie świadczenia usług ma bardzo szeroki zakres. Przez świadczenie należy rozumieć każde zachowanie, na które składać się może zarówno działanie jak i zaniechanie. Przy ocenie charakteru świadczenia jako usługi należy mieć na względzie, że ustawa o podatku od towarów i usług zalicza do grona usług każde świadczenie, które nie jest dostawą w myśl art. 7 tej ustawy. Należy jednak zaznaczyć, że usługą będzie tylko takie świadczenie, w przypadku którego istnieje bezpośredni konsument, odbiorca świadczenia odnoszący korzyść o charakterze majątkowym. W związku z powyższym czynność podlega opodatkowaniu jedynie wówczas, gdy wykonywana jest w ramach umowy zobowiązaniowej, a jedna ze stron transakcji może zostać uznana za bezpośredniego beneficjenta tej czynności, przy czym związek pomiędzy otrzymywaną płatnością a świadczeniem na rzecz dokonującego płatności musi mieć charakter bezpośredni i na tyle wyraźny, aby można powiedzieć, że płatność następuje w zamian za to świadczenie.

Reasumując, w Pana ocenie wynagrodzenie, które otrzymuje Pan na podstawie umów zlecenia ze Stowarzyszeniem, Fundacją i Gminą za wykonane czynności stanowi przychód, o którym mowa w art. 13 pkt 8 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych. Przemawia za tym fakt, że w związku z wykonywaniem czynności w ramach zlecenia nie dysponuje Pan niezależnością i samodzielnością pozwalającą na uznanie, iż działa Pan jako profesjonalny podmiot gospodarczy. Ponadto świadcząc usługi w ramach wskazanych umów nie ponosi Pan ryzyka gospodarczego i ekonomicznego związanego z prowadzoną działalnością, chociażby z uwagi na stałe zryczałtowane wynagrodzenie, w tym nie ponosi odpowiedzialności wobec osób trzecich. Świadczenie nieodpłatnej pomocy prawnej oraz nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego na podstawie zawartej umowy zlecenia nie mieści się w definicji działalności gospodarczej określonej w ustawie o podatku od towarów i usług, a tym samym nie powinien Pan być z tego tytułu podatnikiem zobowiązanym do rozliczania podatku VAT. W rezultacie uznać należy, że otrzymywane przez Pana wynagrodzenie z tytułu wykonywania umów zlecenia nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. Zatem nie powstanie obowiązek zapłaty podatku od towarów i usług od wynagrodzenia otrzymanego na podstawie takich umów zlecenia. Wskazuje Pan, że w identycznym co do zasady stanie faktycznym w odniesieniu do świadczenia nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej w piśmie z 11 stycznia 2022 roku, 0113-KDIPT1-1.4012.851.2021.1.AK, potwierdził, że wynagrodzenie otrzymywane na podstawie opisanej umowy zlecenia nie będzie podlegało opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. Ten sam organ stwierdził w interpretacji indywidualnej z 13 października 2022 roku, 0114-KDIP4-2.4012.357.2022.2.MC, brak opodatkowania VAT usług związanych ze świadczeniem nieodpłatnej pomocy prawnej.

Ocena stanowiska

Stanowisko, które przedstawił Pan we wniosku jest prawidłowe.

Uzasadnienie interpretacji indywidualnej

Zgodnie z art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (t. j. Dz. U. z 2022 r. poz. 931 ze zm.), zwanej dalej „ustawą”:

opodatkowaniu ww. podatkiem podlegają odpłatna dostawa towarów i odpłatne świadczenie usług na terytorium kraju.

Na podstawie art. 7 ust. 1 ustawy:

przez dostawę towarów, o której mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się przeniesienie prawa do rozporządzania towarami jak właściciel (…).

Stosownie do treści art. 8 ust. 1 ustawy:

przez świadczenie usług, o którym mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1, rozumie się każde świadczenie na rzecz osoby fizycznej, osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej, które nie stanowi dostawy towarów w rozumieniu art. 7, w tym również:

1)przeniesienie praw do wartości niematerialnych i prawnych, bez względu na formę, w jakiej dokonano czynności prawnej;

2)zobowiązanie do powstrzymania się od dokonania czynności lub do tolerowania czynności lub sytuacji;

3)świadczenie usług zgodnie z nakazem organu władzy publicznej lub podmiotu działającego w jego imieniu lub nakazem wynikającym z mocy prawa.

Pojęcie świadczenia usług ma bardzo szeroki zakres. Przez świadczenie należy rozumieć każde zachowanie, na które składać się może zarówno działanie (uczynienie, wykonanie czegoś na rzecz innej osoby), jak i zaniechanie, powstrzymanie się od działania (nieczynienie bądź też tolerowanie). Przy ocenie charakteru świadczenia jako usługi należy mieć na względzie, że ustawa o podatku od towarów i usług zalicza do grona usług każde świadczenie, które nie jest dostawą w myśl art. 7 tej ustawy. Należy jednak zaznaczyć, że usługą będzie tylko takie świadczenie, w przypadku którego istnieje bezpośredni konsument, odbiorca świadczenia odnoszący korzyść o charakterze majątkowym.

W związku z powyższym czynność podlega opodatkowaniu jedynie wówczas, gdy wykonywana jest w ramach umowy zobowiązaniowej, a jedna ze stron transakcji może zostać uznana za bezpośredniego beneficjenta tej czynności, przy czym związek pomiędzy otrzymywaną płatnością a świadczeniem na rzecz dokonującego płatności musi mieć charakter bezpośredni i na tyle wyraźny, aby można powiedzieć, że płatność następuje w zamian za to świadczenie.

Należy przy tym podkreślić, że nie każda czynność stanowiąca świadczenie usług podlega opodatkowaniu. Aby dana czynność była opodatkowana tym podatkiem musi być wykonana przez podatnika. Warunkiem bowiem opodatkowania danej czynności podatkiem od towarów i usług jest łączne spełnienie dwóch przesłanek: po pierwsze czynność winna być ujęta w katalogu czynności podlegających opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, po drugie musi ona być zrealizowana przez podmiot, który w związku z jej wykonaniem w ramach prowadzonej działalności gospodarczej, będzie podatnikiem podatku od towarów i usług.

W myśl art. 15 ust. 1 ustawy:

podatnikami są osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej oraz osoby fizyczne, wykonujące samodzielnie działalność gospodarczą, o której mowa w ust. 2, bez względu na cel lub rezultat takiej działalności.

Na podstawie art. 15 ust. 2 ustawy:

pod pojęciem działalności gospodarczej rozumie się wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, w tym podmiotów pozyskujących zasoby naturalne oraz rolników, a także działalność osób wykonujących wolne zawody. Działalność gospodarcza obejmuje w szczególności czynności polegające na wykorzystywaniu towarów lub wartości niematerialnych i prawnych w sposób ciągły dla celów zarobkowych.

Stosownie art. 15 ust. 3 ustawy:

za wykonywaną samodzielnie działalność gospodarczą, o której mowa w ust. 1, nie uznaje się czynności:

1)z tytułu których przychody zostały wymienione w art. 12 ust. 1-6 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych;

2)(uchylony);

3)z tytułu których przychody zostały wymienione w art. 13 pkt 2-9 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych, jeżeli z tytułu wykonania tych czynności osoby te są związane ze zlecającym wykonanie tych czynności prawnymi więzami tworzącymi stosunek prawny pomiędzy zlecającym wykonanie czynności i wykonującym zlecane czynności co do warunków wykonywania tych czynności, wynagrodzenia i odpowiedzialności zlecającego wykonanie tych czynności wobec osób trzecich.

W myśl art. 13 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz. U. z 2022 r. poz. 2647 ze zm.):

Za przychody z działalności wykonywanej osobiście, o której mowa w art. 10 ust. 1 pkt 2, uważa się:

1) (uchylony)

2) przychody z osobiście wykonywanej działalności artystycznej, literackiej, naukowej, trenerskiej, oświatowej i publicystycznej, w tym z tytułu udziału w konkursach z dziedziny nauki, kultury i sztuki oraz dziennikarstwa, przychody z tytułu udziału w badaniach i eksperymentach prowadzonych przez podmioty tworzące system szkolnictwa wyższego i nauki, jak również przychody z uprawiania sportu, stypendia sportowe przyznawane na podstawie odrębnych przepisów oraz przychody sędziów z tytułu prowadzenia zawodów sportowych;

3) przychody z działalności duchownych, osiągane z innego tytułu niż umowa o pracę;

4) przychody z działalności polskich arbitrów uczestniczących w procesach arbitrażowych z partnerami zagranicznymi;

5) przychody otrzymywane przez osoby wykonujące czynności związane z pełnieniem obowiązków społecznych lub obywatelskich, bez względu na sposób powoływania tych osób, nie wyłączając odszkodowania za utracony zarobek, z wyjątkiem przychodów, o których mowa w pkt 7;

6) przychody osób, którym organ władzy lub administracji państwowej albo samorządowej, sąd lub prokurator, na podstawie właściwych przepisów, zlecił wykonanie określonych czynności, a zwłaszcza przychody biegłych w postępowaniu sądowym, dochodzeniowym i administracyjnym oraz płatników, z zastrzeżeniem art. 14 ust. 2 pkt 10, i inkasentów należności publicznoprawnych, a także przychody z tytułu udziału w komisjach powoływanych przez organy władzy lub administracji państwowej albo samorządowej, z wyjątkiem przychodów, o których mowa w pkt 9;

7) przychody otrzymywane przez osoby, niezależnie od sposobu ich powoływania, należące do składu zarządów, rad nadzorczych, komisji lub innych organów stanowiących osób prawnych;

7a) przychody otrzymywane przez członków Rady Mediów Narodowych;

8) przychody z tytułu wykonywania usług, na podstawie umowy zlecenia lub umowy o dzieło, uzyskiwane wyłącznie od:

a) osoby fizycznej prowadzącej działalność gospodarczą, osoby prawnej i jej jednostki organizacyjnej oraz jednostki organizacyjnej niemającej osobowości prawnej,

b) właściciela (posiadacza) nieruchomości, w której lokale są wynajmowane, lub działającego w jego imieniu zarządcy albo administratora - jeżeli podatnik wykonuje te usługi wyłącznie dla potrzeb związanych z tą nieruchomością,

c) przedsiębiorstwa w spadku

- z wyjątkiem przychodów uzyskanych na podstawie umów zawieranych w ramach prowadzonej przez podatnika pozarolniczej działalności gospodarczej oraz przychodów, o których mowa w pkt 9;

9) przychody uzyskane na podstawie umów o zarządzanie przedsiębiorstwem, kontraktów menedżerskich lub umów o podobnym charakterze, w tym przychody z tego rodzaju umów zawieranych w ramach prowadzonej przez podatnika pozarolniczej działalności gospodarczej - z wyjątkiem przychodów, o których mowa w pkt 7.

Pojęcie działalności gospodarczej zdefiniowane zostało również w drugim akapicie art. 9 (1) Dyrektywy 2006/112/WE Rady z dnia 28 listopada 2006 r. w sprawie wspólnego systemu podatku od wartości dodanej (Dz. Urz. UE L z 11 grudnia 2006, Nr 347, str. 1, ze zm.) zwanej dalej Dyrektywą 2006/112/WE:

„Działalność gospodarcza” obejmuje wszelką działalność producentów, handlowców lub usługodawców, włącznie z górnictwem, działalnością rolniczą i wykonywaniem wolnych zawodów lub uznanych za takie. Za działalność gospodarczą uznaje się w szczególności wykorzystywanie, w sposób ciągły, majątku rzeczowego lub wartości niematerialnych w celu uzyskania z tego tytułu dochodu.

W akapicie pierwszym, artykuł 9 (1) Dyrektywy 2006/112/WE wskazano, że:

„Podatnikiem” jest każda osoba prowadząca samodzielnie w dowolnym miejscu jakąkolwiek działalność gospodarczą, bez względu na cel czy też rezultaty takiej działalności.

W myśl art. 10 Dyrektywy 2006/112/WE:

warunek, o którym mowa w art. 9 ust. 1, przewidujący, że działalność gospodarcza jest prowadzona samodzielnie wyklucza opodatkowanie VAT pracowników i innych osób, o ile są one związane z pracodawcą umową o pracę lub jakimikolwiek innymi więzami prawnymi tworzącymi stosunek prawny między pracodawcą a pracownikiem w zakresie warunków pracy, wynagrodzenia i odpowiedzialności pracodawcy.

Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej w orzeczeniach sprecyzował, że za samodzielną nie będzie mogła być uznana działalność gospodarcza, która wykonywana jest przy wykorzystaniu infrastruktury i organizacji wewnętrznej podmiotu, na rzecz którego jest prowadzona, nie powoduje żadnego ryzyka ekonomicznego po stronie usługodawcy a nadto nie powoduje odpowiedzialności usługodawcy wobec osób trzecich za szkody wyrządzone w związku z prowadzoną działalnością (orzeczenia w sprawie C-202/90 Ayuntamiento de Sevilla a Recandadores de Tributos de las Zonas primera y Segunda, C-235/85 pomiędzy Komisją Europejską a Królestwem Holandii).

W opisie sprawy wskazał Pan, że wykonuje zawód radcy prawnego. Jest Pan czynnym podatnikiem podatku VAT. 1 grudnia 2019 roku ukończył Pan kurs w celu uzyskania uprawnień doradcy obywatelskiego. 30 grudnia 2022 roku zawarł Pan umowę zlecenie ze Stowarzyszeniem (…) na udzielanie nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego. 15 grudnia 2022 roku zawarł Pan umowę zlecenia z Fundacją (…) na udzielanie nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego. 28 grudnia 2022 roku zawarł Pan umowę zlecenie z Gminą (…) na udzielanie nieodpłatnej pomocy prawnej.

Przedmiotem umów zlecenia jest realizacja świadczeń z zakresu nieodpłatnej pomocy prawnej (z Gminą) i nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego (z Fundacją i Stowarzyszeniem) na zasadach określonych w ustawie z dnia 5 sierpnia 2015 roku o nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnym poradnictwie obywatelskim oraz edukacji prawnej oraz aktach wykonawczych do ustawy, na terenie, w lokalizacji oraz zakresie czasowym określonym w odrębnych harmonogramach. Zgodnie z zawartymi ze Stowarzyszeniem, Fundacją oraz Gminą umowami Wnioskodawca korzysta ze wskazanych przez Gminę (…) oraz Starostwo Powiatowe w (…) wyposażonych pomieszczeń, sprzętu i materiałów (meble, drukarka, materiały papiernicze), zaplecza technicznego (media, Internet) oraz udostępnionego przez Ministerstwo Sprawiedliwości programu do ewidencjonowania świadczeń na potrzeby realizacji świadczeń. W umowie ze Stowarzyszeniem, z Fundacją oraz z Gminą nie ma zapisów, które nakładałyby na Pana odpowiedzialność wobec osób trzecich oraz nakładałyby obowiązek zawarcia umowy ubezpieczenia od odpowiedzialności wobec osób trzecich. Z tytułu pełnienia dyżurów otrzymuje Pan co miesiąc stałe wynagrodzenie ryczałtowe, określone odrębnie dla każdej z umów. Wynagrodzenie jest niezależne od ilości udzielonych świadczeń. Wynagrodzenie jest przekazywane po każdym przepracowanym miesiącu przelewem na Pana rachunek bankowy na podstawie wystawianej w określonym terminie faktury.

Pana wątpliwości dotyczą ustalenia, czy jest Pan zobowiązany odprowadzać podatek od towarów i usług z tytułu uzyskiwanego wynagrodzenia z umów zlecenia zawartych ze Stowarzyszeniem, Fundacją i Gminą w przedmiocie realizacji świadczeń z zakresu nieodpłatnej pomocy prawnej oraz nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego.

Z cytowanego przepisu art. 15 ust. 3 pkt 3 ustawy wynika, że dla uznania, że określone czynności wykonywane przez osobę fizyczną nie stanowią samodzielnie wykonywanej działalności gospodarczej i tym samym pozostają poza regulacjami ustawy o podatku od towarów i usług, istotne jest łączne spełnienie wszystkich elementów wymienionych w tym przepisie, tj. związanie zleceniobiorcy ze zlecającym wykonanie tych czynności prawnymi więzami tworzącymi stosunek prawny pomiędzy zlecającym, a wykonującym zlecane czynności co do warunków:

‒wykonywania tych czynności,

‒wynagrodzenia, oraz

‒odpowiedzialności zlecającego wykonanie tych czynności wobec osób trzecich.

Użycie słowa „samodzielnie” w kontekście art. 15 ust. 3 pkt 3 ustawy, wyklucza opodatkowanie pracowników i innych osób, o ile są one związane z pracodawcą przez umowę o pracę lub inny stosunek prawny tworzący więzi (stosunek podporządkowania) między pracodawcą a pracownikiem co do (w zakresie) warunków pracy, wynagrodzenia i odpowiedzialności pracodawcy.

Oznacza to, że przychody z tytułu wykonywanych czynności nie tylko winny być wymienione w art. 13 pkt 2-9 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, lecz także spełnione muszą zostać pozostałe kryteria przedmiotowe określające m.in., czy działanie usługodawcy odbywa się na warunkach ryzyka gospodarczego, a tym samym kto ponosi odpowiedzialność za wykonane usługi. Nie stanowią bowiem samodzielnej działalności gospodarczej, w rozumieniu art. 15 ust. 2 ustawy o podatku od towarów i usług, tylko i wyłącznie te czynności, gdy pomiędzy zlecającym ich wykonanie i wykonującym zlecone czynności istnieją więzy tworzące stosunek prawny w zakresie warunków wykonywania tych czynności, wynagrodzenia i odpowiedzialności zlecającego wykonanie tych czynności wobec osób trzecich.

Odnośnie dwóch pierwszych warunków stwierdzić należy, że każdy w zasadzie stosunek prawny o charakterze odpłatnym istniejący pomiędzy podmiotem zlecającym wykonanie danej czynności a podmiotem, który daną czynność wykonuje, jest w jakimś sensie określony co do warunków wykonywania danych czynności oraz wynagrodzenia.

Nie będzie więc podatnikiem w rozumieniu ustawy o podatku od towarów i usług osoba, która w ramach podpisanej umowy, tworzyć będzie ze zlecającym więzi analogiczne ze stosunkiem pracy, nie ponosząc tym samym ryzyka ekonomicznego w związku z wykonywanymi czynnościami. Tylko spełnienie wymogów wyłączających samodzielność działania poprzez zawarcie więzi prawnej między zleceniodawcą a zleceniobiorcą co do warunków wykonywania zleconych czynności, wynagrodzenia i odpowiedzialności zlecającego wykonanie tych czynności wobec osób trzecich, pozwala jednocześnie wyłączyć wykonywane czynności z opodatkowania podatkiem od towarów i usług.

Mając na uwadze fakt, że w zasadzie każdy stosunek prawny o charakterze odpłatnym istniejący pomiędzy podmiotem zlecającym wykonanie danej czynności a podmiotem, który daną czynność wykonuje, określa wynagrodzenie oraz przynajmniej podstawowe warunki wykonywania czynności, należy uznać, że „odpowiedzialność zlecającego wobec osób trzecich” jest kryterium kluczowym dla oceny charakteru prawno-podatkowego danego podmiotu. Jest to czynnik odróżniający na gruncie ustawy VAT prowadzenie działalności gospodarczej (przesłanki warunkującej status podatnika podatku VAT) od innego rodzaju aktywności zawodowej nie powodującej powstania podmiotowości prawno-podatkowej na gruncie ww. ustawy.

W uzupełnieniu wniosku wskazał Pan, że zarówno wynagrodzenie otrzymywane od Stowarzyszenia, jak i wynagrodzenie otrzymywane od Fundacji i Gminy, za wykonywane czynności na podstawie będących przedmiotem wniosku umów, stanowi przychód, o którym mowa w przepisach art. 13 pkt 8 lit. a ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych.

A zatem należy przeanalizować pozostałe warunki, o których mowa w art. 15 ust. 3 pkt 3 ustawy.

Zauważyć też należy, że sformułowanie w powołanym art. 15 ust. 3 pkt 3 ustawy odnoszące się do odpowiedzialności, należy rozumieć jako odpowiedzialność zleceniodawcy, w stosunku do osób trzecich, za czynności realizowane przez zleceniobiorcę w ramach wykonywania zlecenia. Tylko w takim przypadku ryzyko wykonania czynności zleconych przechodzi z faktycznego wykonawcy na osobę zlecającą ich wykonanie, co wyklucza samodzielny charakter działalności zleceniobiorcy. Tak bowiem rozumiana odpowiedzialność za wykonanie czynności wskazuje, kto ponosi ryzyko prowadzonej działalności, a tym samym wskazuje na wyłączenie ze sfery samodzielności (i z grona podatników podatku od towarów i usług) tego podmiotu, który nie odpowiada za efekt wykonywanej pracy wobec osób trzecich.

O wyłączeniu z opodatkowania podatkiem od towarów i usług można zatem mówić w przypadku, gdy zleceniobiorcę będą łączyć ze zleceniodawcą więzi analogiczne jak w przypadku stosunku pracy, jako że nie będzie on ponosił ryzyka ekonomicznego w związku z wykonywaniem czynności, będących przedmiotem wskazanych umów, a odpowiedzialność za te czynności w stosunku do osób trzecich będzie bezwzględnie ponosił zlecający. Oznacza to, że z treści zawartych umów wynikać winno zobowiązanie, które w swej istocie kładzie na zlecającego odpowiedzialność, zamiast na zleceniobiorcę, podobnie jak ma to miejsce w przypadku stosunku pracy.

Powyższe oznacza, że jeżeli analiza umowy cywilnoprawnej (stosunku prawnego) pomiędzy zleceniobiorcą – Panem a zleceniodawcami – Stowarzyszeniem, Fundacją i Gminą wykaże, że spełnione są wszystkie trzy warunki to nie można uznać Pana za podatnika VAT. Jednocześnie brak spełnienia któregokolwiek warunku oznacza, że występuje Pan w charakterze podatnika VAT.

Warunek pierwszy – warunki wykonywania czynności. Należy uznać, że co do zasady w istotę typowej umowy zlecenia, której przedmiotem jest pomoc prawna - świadczona przez osobę fizyczną, wpisane jest wykorzystywanie infrastruktury i organizacji wewnętrznej zlecającego – w niniejszej sprawie Stowarzyszenia, Fundacji i Gminy.

W tym kontekście należy zauważyć, że wykorzystywanie infrastruktury i organizacji wewnętrznej zlecającego powoduje, że zleceniobiorca nie ponosi również w tym zakresie ryzyka ekonomicznego (co ma ścisły związek z tym jak kształtuje się wynagrodzenie – warunek drugi).

Warunek drugi – wynagrodzenie. Zakładając, że umowa przewiduje, że zleceniobiorca korzysta z infrastruktury i organizacji wewnętrznej zlecającego (spełniony warunek pierwszy), ustalenie, że warunek drugi jest spełniony w praktyce sprowadza się do weryfikacji czy umowa przewiduje stałe wynagrodzenie. Jeżeli umowa przewiduje stałe wynagrodzenie nie można mówić o ponoszeniu ryzyka ekonomicznego przez zleceniobiorcę.

Warunek trzeci – odpowiedzialność zlecającego wobec osób trzecich. Warunek będzie spełniony jeżeli zgodnie z umową odpowiedzialność jest po stronie zlecającego, a nie po stronie faktycznego wykonawcy – zleceniobiorcy, co wyklucza samodzielny charakter jego działalności. Warunek będzie także spełniony gdy dana umowa nie przewiduje (nie wprowadza) takiej odpowiedzialności.

Mając powyższe na uwadze, na gruncie powołanych przepisów należy stwierdzić, że w tak przedstawionym opisie sprawy, świadczenie przez Pana usługi nieodpłatnej pomocy prawnej oraz nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego na podstawie umów zawartych ze Stowarzyszeniem, Fundacją i Gminą, nie mieszczą się w definicji działalności gospodarczej określonej w ustawie o podatku od towarów i usług, a tym samym nie jest Pan z tego tytułu podatnikiem zobowiązanym do rozliczania tego podatku.

W rozpatrywanej sprawie, zgodnie z zawartymi ze Stowarzyszeniem, Fundacją oraz Gminą umowami korzysta Pan ze wskazanych przez Gminę (…) oraz Starostwo Powiatowe w (…) wyposażonych pomieszczeń, sprzętu i materiałów (meble, drukarka, materiały papiernicze), zaplecza technicznego (media, Internet) oraz udostępnionego przez Ministerstwo Sprawiedliwości programu do ewidencjonowania świadczeń na potrzeby realizacji świadczeń.

Zatem w analizowanej sprawie, do wykonywania czynności wynikających z umów zlecenia wykorzystuje Pan lokale i infrastrukturę (sprzęt i materiały, zaplecze techniczne) zapewnione przez Gminę (…) oraz Starostwo Powiatowe w (…).

Jednocześnie, z tytułu pełnienia dyżurów otrzymuje Pan co miesiąc stałe wynagrodzenie ryczałtowe, określone odrębnie dla każdej z umów. Wynagrodzenie jest niezależne od ilości udzielonych świadczeń. Wynagrodzenie jest przekazywane po każdym przepracowanym miesiącu przelewem na Pana rachunek bankowy na podstawie wystawianej w określonym terminie faktury. Podstawą wypłaty wynagrodzenia jest każdy zrealizowany w danym miesiącu dyżur, przeprowadzony według harmonogramu punktu świadczenia nieodpłatnej pomocy prawnej i nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego.

Jak wskazano we wniosku, nie ma Pan wpływu na wysokość wynagrodzenia ani wysokość stawki za dyżur, która została narzucona przez organizację pozarządową lub powiat - umowy przewidują stałe miesięczne wynagrodzenie. Wynagrodzenie jest niezależne od ilości udzielonych świadczeń.

Skoro umowy przewidują stałe wynagrodzenie nie można mówić o ponoszeniu ryzyka gospodarczego. Nie ma Pan wpływu na wysokość przyznanego wynagrodzenia wynikającego z umowy. Z tytułu pełnienia dyżurów otrzymuje Pan zryczałtowaną, stałą kwotę. Wynagrodzenie jest niezależne od ilości udzielonych świadczeń. Podstawą wypłaty wynagrodzenia zgodnie z ww. umowami jest każdy zrealizowany w danym miesiącu dyżur, przeprowadzony według harmonogramu punktu świadczenia nieodpłatnej pomocy prawnej i nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego.

Ponadto, jak wynika z wniosku, zawarte umowy dotyczą realizacji świadczeń z zakresu nieodpłatnej pomocy prawnej na danym terenie, w wyznaczonej lokalizacji oraz zakresie czasowym określonym w stałym harmonogramie. Świadcząc porady prawne działa Pan nie jako osoba prowadząca swoją działalność gospodarczą, lecz jako radca prawny pozostający w dyspozycji Stowarzyszenia, Fundacji i Gminy. Zgodnie z ustawą o nieodpłatnej pomocy prawnej, nieodpłatnym poradnictwie obywatelskim oraz edukacji prawnej nieodpłatna pomoc prawna dotyczy przede wszystkim poinformowania o obowiązującym stanie prawnym, przysługujących uprawnieniach lub spoczywających obowiązkach, bez podejmowania decyzji za osobę uprawnioną odnośnie podejmowanych przez nią czynności. Ponadto, realizując ww. umowy nie ponosi Pan ryzyka gospodarczego i ekonomicznego, rozumianego jako możliwość wystąpienia takich zdarzeń, które mają w konsekwencji negatywny wpływ na wynik prowadzonej działalności gospodarczej lub niosą ze sobą niebezpieczeństwo poniesienia straty. Do wykonywania czynności wynikających z ww. umów wykorzystuje Pan lokale i infrastrukturę (sprzęt i materiały, zaplecze techniczne, programy komputerowe) zapewnione przez Gminę (…) oraz Starostwo Powiatowe w (…). W związku z realizacją umowy, ponosi Pan wydatki w postaci kosztów dojazdu do miejsca dyżuru oraz koszty doręczenia dokumentacji sprawozdawczej. W związku z realizacją wskazanych umów nie ponosi Pan żadnych innych wydatków ani ryzyk. Wykorzystywanie infrastruktury i organizacji wewnętrznej zleceniodawców (Stowarzyszenia, Fundacji oraz Gminy) powoduje, że nie ponosi Pan również w tym zakresie ryzyka ekonomicznego.

Jednocześnie, jak wskazano w opisie sprawy, zarówno w umowie ze Stowarzyszeniem, Fundacją oraz z Gminą nie ma zapisów, które nakładałyby na Pana odpowiedzialność wobec osób trzecich oraz nakładałyby obowiązek zawarcia umowy ubezpieczenia od odpowiedzialności wobec osób trzecich.

Powyższe wskazuje, że zawarcie opisanych we wniosku umów zlecenia powoduje powstanie stosunku prawnego posiadającego cechy zbliżone do stosunku pracy, w ramach którego jest Pan związany ze zleceniodawcami (Stowarzyszeniem, Fundacją oraz Gminą) więzami prawnymi co do warunków wykonywania czynności, wynagrodzenia, a także odpowiedzialności zleceniodawców wobec osób trzecich.

Wobec powyższego, przy spełnieniu wszystkich warunków określonych w art. 15 ust. 3 pkt 3 ustawy, wykonywane przez Pana czynności na rzecz Stowarzyszenia, Fundacji oraz Gminy, tj. usługi nieodpłatnej pomocy prawnej oraz nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego na podstawie umów zlecenia, nie podlegają opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. Tym samym, otrzymane z tego tytułu wynagrodzenie nie podlega opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług. Zatem, w analizowanej sprawie nie powstaje obowiązek zapłaty podatku od towarów i usług od świadczonych na podstawie umów zlecenia usług nieodpłatnej pomocy prawnej oraz nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego.

Mając na uwadze opis sprawy oraz obowiązujące przepisy, należy stwierdzić, że z tytułu świadczenia usług nieodpłatnej pomocy prawnej oraz nieodpłatnego poradnictwa obywatelskiego na podstawie umów zlecenia, za które otrzymuje Pan wynagrodzenie, nie jest Pan zobowiązany do odprowadzenia podatku od towarów i usług.

Dodatkowe informacje

Informacja o zakresie rozstrzygnięcia

Interpretacja dotyczy stanu faktycznego, który Pan przedstawił i stanu prawnego, który obowiązywał w dacie zaistnienia zdarzenia.

Zgodnie z art. 14b § 3 ustawy Ordynacja podatkowa, składający wniosek o wydanie interpretacji indywidualnej obowiązany jest do wyczerpującego przedstawienia zaistniałego stanu faktycznego albo zdarzenia przyszłego. Organ jest ściśle związany przedstawionym we wniosku stanem faktycznym (opisem zdarzenia przyszłego). Zainteresowany ponosi ryzyko związane z ewentualnym błędnym lub nieprecyzyjnym przedstawieniem we wniosku opisu stanu faktycznego (zdarzenia przyszłego). Interpretacja indywidualna wywołuje skutki prawnopodatkowe tylko wtedy, gdy rzeczywisty stan faktyczny sprawy będącej przedmiotem interpretacji pokrywał się będzie ze stanem faktycznym (opisem zdarzenia przyszłego) podanym przez Pana w złożonym wniosku. W związku z powyższym, w przypadku zmiany któregokolwiek elementu przedstawionego w opisie sprawy, udzielona odpowiedź traci swą aktualność.

Pouczenie o funkcji ochronnej interpretacji

‒Funkcję ochronną interpretacji indywidualnych określają przepisy art. 14k-14nb ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2022 r. poz. 2651 ze zm.). Interpretacja będzie mogła pełnić funkcję ochronną, jeśli: Pana sytuacja będzie zgodna (tożsama) z opisem stanu faktycznego i zastosuje się Pan do interpretacji.

‒Zgodnie z art. 14na § 1 Ordynacji podatkowej:

Przepisów art. 14k-14n Ordynacji podatkowej nie stosuje się, jeśli stan faktyczny lub zdarzenie przyszłe będące przedmiotem interpretacji indywidualnej jest elementem czynności, które są przedmiotem decyzji wydanej:

1)z zastosowaniem art. 119a;

2)w związku z wystąpieniem nadużycia prawa, o którym mowa w art. 5 ust. 5 ustawy z dnia 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług;

3)z zastosowaniem środków ograniczających umowne korzyści.

‒Zgodnie z art. 14na § 2 Ordynacji podatkowej:

Przepisów art. 14k-14n nie stosuje się, jeżeli korzyść podatkowa, stwierdzona w decyzjach wymienionych w § 1, jest skutkiem zastosowania się do utrwalonej praktyki interpretacyjnej, interpretacji ogólnej lub objaśnień podatkowych.

Pouczenie o prawie do wniesienia skargi na interpretację

Ma Pan prawo do zaskarżenia tej interpretacji indywidualnej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w (…). Zasady zaskarżania interpretacji indywidualnych reguluje ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t. j. Dz. U. z 2023 r. poz. 259; dalej jako „PPSA”).

Skargę do Sądu wnosi się za pośrednictwem Dyrektora KIS (art. 54 § 1 PPSA). Skargę należy wnieść w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia interpretacji indywidualnej (art. 53 § 1 PPSA):

‒w formie papierowej, w dwóch egzemplarzach (oryginał i odpis) na adres: Krajowa Informacja Skarbowa, ul. Teodora Sixta 17, 43-300 Bielsko-Biała (art. 47 § 1 PPSA), albo

‒w formie dokumentu elektronicznego, w jednym egzemplarzu (bez odpisu), na adres Elektronicznej Skrzynki Podawczej Krajowej Informacji Skarbowej na platformie ePUAP: /KIS/SkrytkaESP (art. 47 § 3 i art. 54 § 1a PPSA).

Skarga na interpretację indywidualną może opierać się wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną (art. 57a PPSA).

Podstawa prawna dla wydania interpretacji

Podstawą prawną dla wydania tej interpretacji jest art. 13 § 2a oraz art. 14b § 1 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t. j. Dz. U. z 2022 r. poz. 2651 ze zm.).