Postanowienie SN z dnia 30 czerwca 2022 r., sygn. II CSKP 1198/22

Sąd Najwyższy w składzie:

Prezes SN Joanna Misztal-Konecka (przewodniczący)
‎SSN Jacek Grela
‎SSN Jacek Widło (sprawozdawca)

w sprawie z wniosku H. M. M., J. M., K. M. i S. E. P.
‎z udziałem m. W. i E. G.
‎o stwierdzenie nabycia własności nieruchomości przez zasiedzenie,
‎po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym

w Izbie Cywilnej w dniu 30 czerwca 2022 r.,
‎skargi kasacyjnej uczestnika postępowania m. W.

od postanowienia Sądu Okręgowego w W.
‎z dnia 8 listopada 2013 r., sygn. akt V Ca […],

uchyla zaskarżone postanowienie i przekazuje sprawę Sądowi Okręgowemu w W. do ponownego rozpoznania i rozstrzygnięcia o kosztach postępowania kasacyjnego.

UZASADNIENIE

Postanowieniem z 9 maja 2012 r. Sąd Rejonowy w W. oddalił wniosek H. M. o stwierdzenie zasiedzenia własności nieruchomości położonej przy ulicy N. w W., stanowiącej działkę ewidencyjną nr 27 z obrębu […], dla której Sąd ten prowadzi księgę wieczystą nr KW […]/8. Ustalił, że matka wnioskodawcy C. M. władała nieruchomością co najmniej od 1 kwietnia 1932 r., tj. od dnia narodzin wnioskodawcy. Nieruchomość została objęta działaniem dekretu z dnia 26 października 1945 r. o własności i użytkowaniu gruntów na obszarze m. W.. W latach sześćdziesiątych i siedemdziesiątych C. M. dzierżawiła nieruchomość, która wówczas figurowała pod adresem N.. C. M. zmarła […] 1990 r. i od tego czasu nieruchomością władał wnioskodawca wraz ze swą żoną H. M.. W okresie od 1 stycznia 1992 r. do 31 grudnia 1994 r. H. M. dzierżawił nieruchomość, której dotyczył wniosek. Po upływie okresu dzierżawy nieruchomość pozostała nadal w posiadaniu H. M. i jego żony. W dniu 25 maja 2005 r. m. W. wystąpiło z powództwem przeciwko H. M. i jego żonie oraz ich dzieciom o wydanie nieruchomości. Sprawa ta jest obecnie zawieszona.

W ocenie Sąd pierwszej instancji, w okresie do 1 stycznia 1947 r., tj. do dnia uchylenia Prawa z dnia 26 kwietnia 1818 r. o ustalaniu własności dóbr nieruchomych, o przywilejach i hipotekach (Dz.P.K.P.1818.5.21.295 - dalej: „Prawo z 1818 r.”), bieg zasiedzenia własności nieruchomości nie rozpoczął się, gdyż z art. 123 tego aktu prawnego wynikała całkowita niedopuszczalność nabycia przez zasiedzenie nieruchomości, której właściciel został ujawniony w księdze wieczystej. Nie doszło też do zasiedzenia w czasie obowiązywania dekretu z dnia 11 października 1946 r. Prawo rzeczowe (Dz.U. Nr 57, poz. 319 ze zm. - dalej: „Prawo rzeczowe z 1946 r.”). Zgodnie z art. 50 tego dekretu, nabycie nieruchomości przez posiadacza w dobrej wierze następowało po upływie lat dwudziestu, a nabycie nieruchomości przez posiadacza w złej wierze następowało po upływie lat trzydziestu. C. M. objęła nieruchomość w posiadanie w złej wierze, gdyż wiedziała, że nie jest właścicielką nieruchomości. Przy zastosowaniu art. XXXIV dekretu z dnia 11 października 1946 r. Przepisów wprowadzających prawo rzeczowe i prawo o księgach wieczystych - Dz.U. Nr 57, poz. 321 ze zm. – dalej: „p.w.p.r.i.p.o.k.w.”), który pozwalał zaliczać do okresu zasiedzenia biegnącego od 1 stycznia 1947 r. wcześniejszy okres posiadania nieruchomości, która nie ulegała zasiedzeniu według przepisów obowiązujących przed wejściem w życie prawa rzeczowego, najwcześniej do zasiedzenia mogłoby dojść 1 kwietnia 1962 r. Wówczas obowiązywała już jednak ustawa z dnia 14 lipca 1961 r. o gospodarce terenami w miastach i osiedlach, która w art. 7 zakazywała zasiadywania nieruchomości państwowych położnych na obszarze miast. Zakaz zasiadywania nieruchomości państwowych utrzymany został następnie w art. 177 Kodeksu cywilnego, obowiązującego od 1 stycznia 1965 r. Zasiedzenie nieruchomości objętej wnioskiem stało się na powrót możliwe dopiero z 27 maja 1990 r., tj. z chwilą wejścia w życie ustawy z dnia 10 maja 1990 r. Przepisy wprowadzające ustawę o samorządzie terytorialnym, na mocy której przedmiotowa nieruchomość stała się gruntem komunalnym, do której nie miał już zastosowania zakaz zasiadywania nieruchomości państwowych. Rozpoczęty w tym dniu termin zasiedzenia nieruchomości - wynoszący trzydzieści lat - stosownie do art. 172 § 2 k.c., mógł ulec skróceniu o połowę, przy zastosowaniu analogii do art. XLII ustawy Przepisy wprowadzające Kodeks cywilny. Upływ terminu zasiedzenia jednak nie nastąpił, ponieważ 28 lipca 1992 r. H. M. zawarł umowę dzierżawy przedmiotowej nieruchomości, przez co utracił przymiot samoistnego posiadacza. Ponowne objęcie nieruchomości w samoistne posiadanie nastąpiło wraz z wygaśnięciem dzierżawy w dniu 1 stycznia 1995 r. Rozpoczęty w tym dniu bieg terminu zasiedzenia uległ przerwaniu 25 maja 2005 r., gdy m. W. wystąpiło z powództwem o wydanie nieruchomości.