Interpretacja indywidualna z dnia 17 lutego 2023 r., Dyrektor Krajowej Informacji Skarbowej, sygn. 0111-KDIB2-2.4014.5.2023.1.MM

Czy nabycie w trybie art. 231 § 1 Kodeksu cywilnego udziału 1/2 nieruchomości w zamian za ustanowienie na rzecz Pani G. dożywotniej służebności mieszkania podlegać będzie podatkowi od czynności cywilnoprawnych?

Interpretacja indywidualna – stanowisko prawidłowe

Szanowny Panie,

stwierdzam, że Pana stanowisko w sprawie oceny skutków podatkowych opisanego zdarzenia przyszłego w podatku od czynności cywilnoprawnych jest prawidłowe.

Zakres wniosku o wydanie interpretacji indywidualnej

8 stycznia 2023 r. wpłynął Pana wniosek z 8 stycznia 2023 r. o wydanie interpretacji indywidualnej, który dotyczy m.in. podatku od czynności cywilnoprawnych w zakresie skutków podatkowych jakie wystąpią po Pana stronie w związku z nabyciem udziału w nieruchomości w trybie art. 231 Kodeksu cywilnego.

Treść wniosku jest następująca:

Opis zdarzenia przyszłego

Pod koniec 2014 r. nabył Pan z żoną (wspólnota majątkowa małżeńska) oraz Panią G. (stanu wolnego, prywatnie ciotka żony) nieruchomość - działkę nr … w K., w udziale własnym 1/2 oraz 1/2 Pani G. Początkowym planem było, iż nabyta działka zostanie podzielona na dwie równe części, na których to wybudowane zostaną osobne budynki - domy jednorodzinne. Tak się jednak nigdy nie stało - nieruchomość nigdy nie została podzielona. W latach 2016-2017 opisywana nieruchomość została w całości ogrodzona, uzbrojona we wszystkie media oraz została doprowadzona do niej droga dojazdowa. W 2017 r. na działce został wybudowany budynek - dom jednorodzinny. Wszystkie wymienione czynności dokonane zostały przez Pana oraz Pana żonę w oparciu o środki pochodzące z Państwa majątku wspólnego. Pani G. nie partycypowała w żadnych ponoszonych wydatkach, co zresztą potwierdza, aczkolwiek wszystkie opisane czynności odbywały się za jej przyzwoleniem. W wyniku opisywanych działań, na ww. działce powstał dom jednorodzinny o wartości przenoszącej znacznie wartość zajętej na ten cel działki. Wobec tego, zgodnie z art. 231 § 1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. z 2022 r. poz. 1360), Pan wraz z żoną zażądaliście od Pani G. zniesienia za wynagrodzeniem współwłasności opisywanej działki nr … w K. Pani G. chce przystać na żądanie Pana i Pana żony. Jednakże, jej warunkiem jest, aby wynagrodzenie to nie zostało wypłacone w formie pieniężnej, lecz by polegało na ustanowieniu na rzecz jej osoby dożywotniej służebności mieszkania w istniejącym domu jednorodzinnym usytuowanym na sąsiedniej działce - nr … w K., także należącej (tutaj już w całości) do Pana oraz Pana żony, na co to zresztą zgodę wyrażacie. W związku z powyższym, ma zostać podpisana umowa w formie aktu notarialnego, w której to, w trybie art. 231 Kodeksu cywilnego, Pani G. przenosi na rzecz małżeństwa C. (tj. na rzecz Pana i Pana żony) swój udział (1/2) własności wspólnej nieruchomości - działki nr … w K., a w zamian jako wynagrodzenie za przeniesiony udział w nieruchomości, małżeństwo C. (tj. Pan i Pana żona) ustanawiają na rzecz Pani G. dożywotnią osobistą służebność mieszkania w budynku mieszkalnym usytuowanym na działce nr … w K.

Pytanie (oznaczone we wniosku nr 2)

Czy czynność nabycia przez Pana oraz żonę w trybie art. 231 § 1 Kodeksu cywilnego udziału 1/2 w nieruchomości w zamian za ustanowienie na rzecz Pani G. dożywotniej służebności mieszkania podlegać będzie podatkowi od czynności cywilnoprawnych?

Pana stanowisko w sprawie

Zdaniem Wnioskodawcy, odpowiedź na pytanie powinna brzmieć „nie”, mianowicie: Realizowane w trybie art. 231 § 1 Kodeksu cywilnego przeniesienie własności następuje za „odpowiednim wynagrodzeniem” za grunt, ale już nie za budynek, gdyż nie został on zbudowany ze środków osoby, do której skierowane jest żądanie przeniesienia własności gruntu. W przypadku, gdy wynagrodzenie wypłacane jest w formie pieniężnej, to takie przeniesienie własności nie stanowi sprzedaży gruntu, a ustalone „odpowiednie wynagrodzenie” bynajmniej nie oznacza ceny sprzedaży (prof. Edward Gniewek, komentarz do art. 231 Kodeksu cywilnego). Nie jest jednak koniecznym, by owe „odpowiednie wynagrodzenie” wyrażone było w pieniądzu. Na podstawie art. 353(1) Kodeksu cywilnego, strony umowy mogą ułożyć stosunek prawny według swojego uznania, byleby jego treść lub cel nie sprzeciwiały się (właściwości) naturze stosunku prawnego, ustawie, ani zasadom współżycia społecznego. Strony umowy mogą zatem ustalić, zamiast rekompensaty finansowej, wynagrodzenie rzeczowe lub w formie ustanowienia prawa - jak np. służebności dożywotniej mieszkania. W opisywanym przez Pana zdarzeniu, nabycie przez Pana oraz Pan żonę udziału 1/2 własności / zniesienia współwłasności nieruchomości nie odbywa się więc nieodpłatnie, ale za wynagrodzeniem w postaci ustanowienie na rzecz Pani G. dożywotniej służebności mieszkania w innej należącej do Pana i Pana żony nieruchomości.

Przepis art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 9 września 2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych (Dz. U. z 2022 r. poz. 111) zawiera zamknięty katalog czynności podlegających opodatkowaniu tym podatkiem. Zatem wszelkie czynności cywilnoprawne, które nie zostały w nim wymienione w sposób wyraźny, nie podlegają opodatkowaniu tym podatkiem. Przeniesienie własności nieruchomości w trybie art. 231 § 1 Kodeksu cywilnego nie zostało wymienione w ustawowym katalogu czynności określonych w art. 1 ust. 1 ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych jako podlegających opodatkowaniu tym podatkiem. Tym samym czynność ta nie powinna podlegać opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych, bowiem nie mieści się w katalogu czynności ściśle wymienionych we wskazanym przepisie.

Ocena stanowiska

Stanowisko, które przedstawił Pan we wniosku jest prawidłowe.

Uzasadnienie interpretacji indywidualnej

Na wstępie zaznacza się, że przedmiotem niniejszej interpretacji jest ocena Pana stanowiska wyłącznie w zakresie podatku od czynności cywilnoprawnych w części dotyczącej skutków podatkowych jakie powstały po Pana stronie. W pozostałym zakresie wniosku, dotyczącym skutków podatkowych jakie powstały po Pana stronie w podatku od spadków i darowizn oraz skutków podatkowych jakie powstały po stronie Pana żony w zakresie obu ww. podatków, zostały wydane odrębne rozstrzygnięcia.

Przepis art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 9 września 2000 r. o podatku od czynności cywilnoprawnych (t.j. Dz. U. z 2022 r. poz. 170) zawiera zamknięty katalog czynności podlegających opodatkowaniu tym podatkiem.

Zgodnie z art. 1 ust. 1 pkt 1 ww. ustawy:

Stosownie do art. 1 ust. 1 pkt 2 ww. ustawy:

W myśl natomiast art. 1 ust. 1 pkt 3 ww. ustawy:

Ustawodawca wprowadził zasadę enumeratywnego określenia czynności podlegających opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych. Jednocześnie ustawowe wyliczenie zostało wzmocnione zasadą, zgodnie z którą o kwalifikacji określonej czynności prawnej, a w konsekwencji o jej podleganiu opodatkowaniu tym podatkiem decyduje jej treść (elementy przedmiotowo istotne), a nie nazwa. Tym samym, jeżeli strony zawierają umowę i układają stosunki w jej ramach w określony sposób to dla oceny, czy powstanie obowiązek podatkowy w podatku od czynności cywilnoprawnych, w związku z dokonaniem wskazanej w ustawie czynności, miarodajne będą rzeczywiste prawa i obowiązki stron tej umowy pozwalające na ich kwalifikacje pod względem prawnym.

Szczegółowe określenie zakresu przedmiotowego ma określone konsekwencje. Ustawodawca, wprowadzając zamknięty katalog czynności podlegających opodatkowaniu, wyłączył od opodatkowania inne podobne, które nie zostały wyraźnie wskazane w przepisie. Oznacza to, że czynności niewymienione w ustawowym katalogu nie podlegają opodatkowaniu, nawet gdy wywołują skutki w sferze gospodarczej takie same bądź podobne do tych, które zostały w nim wyliczone.

Z przedstawionego we wniosku opisu zdarzenia przyszłego wynika, że wraz z żoną wybudował Pan dom jednorodzinny na gruncie, który w udziale 1/2 należy do Pana i Pana żony a w pozostałym udziale należy do Pani G. Wartość domu znacznie przewyższa wartość zajętej na ten cel działki. Obecnie planujecie Państwo zawrzeć umowę, w której w oparciu o art. 231 Kodeksu cywilnego, Pani G. przeniesie na rzecz Pana i Pana żony swój udział (1/2) w prawie własności wspólnej działki nr … w K., zabudowanej budynkiem mieszkalnym, a w zamian za wynagrodzenie za przeniesiony udział w działce, Pan wraz z żoną ustanowią na rzecz Pani G. dożywotnią osobistą służebność mieszkania w budynku mieszkalnym usytuowanym na działce nr … w K.

W myśl art. 231 § 1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (t.j. Dz. U. z 2022 r. poz. 1360 ze zm.):

Zgodnie z art. 231 § 2 ww. Kodeksu:

Jak już wspomniano powyżej, katalog czynności cywilnoprawnych, ujęty w art. 1 ust. 1 pkt 1 ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych ma charakter zamknięty. Zatem czynności cywilnoprawne, które nie zostały w nim wymienione w sposób wyraźny, nie podlegają opodatkowaniu omawianym podatkiem.

W związku z powyższym należy stwierdzić, że przeniesienie udziału w prawie własności gruntu w trybie art. 231 Kodeksu cywilnego nie zostało wymienione w ustawowym katalogu czynności określonych w art. 1 ust. 1 ustawy o podatku od czynności cywilnoprawnych jako podlegających opodatkowaniu tym podatkiem. Tym samym opisana we wniosku czynność nabycia przez Pana udziału 1/2 w prawie własności działki nr … nie będzie podlegać opodatkowaniu podatkiem od czynności cywilnoprawnych, bowiem nie mieści się w katalogu czynności ściśle wymienionych we wskazanym przepisie.

Dodatkowe informacje

Informacja o zakresie rozstrzygnięcia

Interpretacja dotyczy zdarzenia przyszłego, które Pan przedstawił i stanu prawnego, który obowiązuje w dniu wydania interpretacji.

Pouczenie o funkcji ochronnej interpretacji

- Funkcję ochronną interpretacji indywidualnych określają przepisy art. 14k-14nb ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 2651 ze zm.). Interpretacja będzie mogła pełnić funkcję ochronną, jeśli: Pana sytuacja będzie zgodna (tożsama) z opisem zdarzenia przyszłego i zastosuje się Pan do interpretacji.

- Zgodnie z art. 14na § 1 Ordynacji podatkowej:

- Zgodnie z art. 14na § 2 Ordynacji podatkowej:

Pouczenie o prawie do wniesienia skargi na interpretację

Ma Pan prawo do zaskarżenia tej interpretacji indywidualnej do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w …. Zasady zaskarżania interpretacji indywidualnych reguluje ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t.j. Dz. U. z 2022 r. poz. 329 ze zm.; dalej jako „PPSA”).

Skargę do Sądu wnosi się za pośrednictwem Dyrektora Krajowej Informacji Skarbowej (art. 54 § 1 PPSA). Skargę należy wnieść w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia interpretacji indywidualnej (art. 53 § 1 PPSA):

• w formie papierowej, w dwóch egzemplarzach (oryginał i odpis) na adres: Krajowa Informacja Skarbowa, ul. Teodora Sixta 17, 43-300 Bielsko-Biała (art. 47 § 1 PPSA), albo
• w formie dokumentu elektronicznego, w jednym egzemplarzu (bez odpisu), na adres Elektronicznej Skrzynki Podawczej Krajowej Informacji Skarbowej na platformie ePUAP: /KIS/SkrytkaESP (art. 47 § 3 i art. 54 § 1a PPSA).

Skarga na interpretację indywidualną może opierać się wyłącznie na zarzucie naruszenia przepisów postępowania, dopuszczeniu się błędu wykładni lub niewłaściwej oceny co do zastosowania przepisu prawa materialnego. Sąd jest związany zarzutami skargi oraz powołaną podstawą prawną (art. 57a PPSA).

Podstawa prawna dla wydania interpretacji

Podstawą prawną dla wydania tej interpretacji jest art. 13 § 2a oraz art. 14b § 1 ustawy Ordynacja podatkowa.